شبکه‌های اجتماعی، میدان تازه باج‌گیری و اخاذی

با رشد فزاینده استفاده نوجوانان از شبکه‌های اجتماعی، به‌ویژه تلگرام که ارتباط مستقیم و ناشناس را ممکن می‌سازد، پدیده باج‌گیری سایبری از نوجوانان به یکی از دغدغه‌های مهم جوامع بدل شده است. سودجویان با استفاده از روان‌شناسی، فناوری، و ناشناس‌ماندن در فضای مجازی، نوجوانان را تحت فشار قرار می‌دهند تا یا به خواسته‌های مالی و جنسی آن‌ها تن دهند یا با افشای اطلاعات خصوصی و تهدیدهای روانی مواجه شوند. این تحقیق به بررسی ابعاد مختلف این پدیده در چند کشور و نقش پلتفرم‌ها، قوانین و راهکارهای مقابله‌ای می‌پردازد.

روش‌های رایج اخاذی سایبری در تلگرام

1- تهدید به افشای اطلاعات شخصی

مجرمان از طریق دسترسی به اطلاعات خصوصی (مثل تصاویر یا پیام‌های شخصی) نوجوانان را تهدید به انتشار عمومی در کانال‌های تلگرامی می‌کنند. این اطلاعات معمولاً از طریق هک، دسترسی به گوشی، یا فریب به‌دست می‌آیند. 

2- چالش‌های مرگبار و بازی‌های خطرناک

چالش‌هایی مانند «نهنگ آبی» یا «جغد قرمز» نوجوانان را از طریق تهدید و شست‌وشوی مغزی وادار به انجام اعمالی از آسیب به خود تا خودکشی می‌کند. در این بازی‌ها، افراد تهدید می‌شوند که اگر بازی را ترک کنند یا اطاعت نکنند، خانواده‌شان در خطر خواهد بود.

3- استفاده از ربات‌ها و کانال‌های ناشناس

کانال‌هایی بدون هویت مشخص ساخته می‌شود و نوجوانان به‌صورت ناشناس پیام یا تصویر ارسال می‌کنند. سپس از این داده‌ها برای تهدید به افشا استفاده می‌شود. ناشناس بودن مدیران کانال باعث می‌شود قربانی از پیگیری قانونی ناامید شود.

4- اخاذی جنسی یا «سکستورشن»

مجرمان با جعل هویت و ایجاد رابطه مجازی صمیمی، نوجوان را ترغیب به ارسال تصاویر خصوصی کرده و سپس با تهدید به افشا، پول یا تصاویر بیشتری طلب می‌کنند. این روش پیامدهای شدید روانی دارد. این روش‌ها معمولاً با جلب اعتماد شروع و با ترس ادامه می‌یابند؛ ترکیبی از فریب و ارعاب که در فضای ناشناس اینترنت به ابزار قدرتمندی برای مجرمان تبدیل شده است.

بررسی تطبیقی: کشورها چگونه درگیر باج‌گیری آنلاین شده‌اند؟

اوکراین
در پی نگرانی‌ها از چالش نهنگ آبی، پلیس سایبری اوکراین در مورد بازی‌های مرگبار و گروه‌های تلگرامی هشدار داد. نوجوانان در مواردی تهدید به خودکشی یا رفتارهای پرخطر شدند. آمار رسمی اندک است زیرا بسیاری از نوجوانان از ترس یا شرم به والدین چیزی نمی‌گویند.

آمریکا

مورد معروفی در میشیگان باعث خودکشی یک نوجوان شد. پلیس آمریکا با همکاری بین‌المللی، مجرمان نیجریه‌ای را بازداشت و محاکمه کرد. پلیس فدرال آمریکا  هشدار ملی در سال ۲۰۲۳ صادر کرد و از والدین خواست با فرزندان درباره تهدیدهای جنسی آنلاین گفت‌وگو کنند. 

کانادا
پرونده آماندا تاد (دختر نوجوانی که پس از تهدید و اخاذی خودکشی کرد) جامعه را تکان داد. فشار افکار عمومی موجب دستگیری مجرم در اروپا و صدور حکم سنگین شد. این پرونده پایه‌گذار کارزارهای آموزش و پیشگیری در مدارس و رسانه‌ها شد.

بریتانیا
پلیس بریتانیا از رشد چشمگیر اخاذی آنلاین خبر داده است. محتوای آموزشی تولید شده و خط‌های کمک فوری برای نوجوانان در معرض تهدید فراهم شده است.

کره جنوبی
پرونده «اتاق N» از سازمان‌یافته‌ترین شبکه‌های اخاذی دیجیتال بود. بیش از ۳۷۰۰ نفر بازداشت شدند. اعتراض عمومی منجر به صدور احکام سنگین تا ۴۰ سال زندان شد. دولت نیز مجموعه‌ای از اصلاحات قانونی در پی این رسوایی تصویب کرد.

واکنش‌های اجتماعی و نهادی

در کشورها معمولاً با رسانه‌ای شدن چنین پرونده‌هایی، موجی از اعتراض عمومی و مطالبات مدنی شکل می‌گیرد. مقامات سپس با اقدامات قانونی و آموزشی پاسخ می‌دهند:
در کره جنوبی، دادگاه‌ها احکام سنگین صادر کردند و مردم خواستار افشای هویت همه مجرمان شدند.

• 
  - در کانادا، کمپین «عدالت برای آماندا» راه‌اندازی شد.
  - در آمریکا، هشدارهای رسمی منتشر و همکاری‌های بین‌المللی با پلیس سایر کشورها فعال شد.
  - در اوکراین و بریتانیا، آموزش‌های مدرسه‌ای و برنامه‌های آگاهی‌رسانی گسترده‌تر شدند.
• 
  قوانین مقابله‌ای با اخاذی سایبری
• اوکراین: از قوانین مربوط به اخاذی، تحریک به خودکشی و پورنوگرافی کودکان برای برخورد با موارد سایبری استفاده می‌شود.
• بریتانیا: تهدید به انتشار تصاویر خصوصی اکنون مستقل از انتشار واقعی، جرم محسوب می‌شود. همچنین لایحه امنیت آنلاین پلتفرم‌ها را به مراقبت از کودکان موظف می‌کند.
• آمریکا: اخاذی، مزاحمت سایبری، پورنوگرافی کودکان و کلاهبرداری دیجیتال، مجرمان را تحت پیگرد قرار می‌دهند.
• کره جنوبی: در واکنش به «اتاق N»، قوانینی برای مصادره سود جرایم آنلاین، تشدید مجازات‌ها و مسئولیت‌پذیری پلتفرم‌ها تصویب شد.
• همکاری بین‌المللی
• کنوانسیون بوداپست و نهادهایی مانند اینترپل، مسیر حقوقی پیگرد مجرمان فرامرزی را فراهم کرده‌اند. همکاری‌های موفق در آمریکا و کره‌ جنوبی این قابلیت‌ها را نشان می‌دهد.
• نقش و مسئولیت پلتفرم‌هایی مانند تلگرام
  تلگرام، با ارائه رمزنگاری سرتاسری و امکانات ناشناس‌سازی، از سویی ابزاری برای حفظ حریم خصوصی است، اما از سوی دیگر به بستری برای مجرمان بدل شده است. ایجاد کانال‌های ناشناس، امکان فرار از شناسایی، و ضعف در نظارت بر محتوای خصوصی، این فضا را برای باج‌گیران مساعد می‌کند
  چالش‌ها:
  محتوا در چت‌های خصوصی رمزنگاری‌شده قابل بررسی نیست.
  تعلیق حساب‌های مجرمان دشوار است.
  نظارت بر کانال‌ها به هوش مصنوعی و گزارش کاربران محدود است.                                        
  راهکارها:
  -شفاف‌سازی در حذف محتوای مضر.
  -ایجاد مسیر ارتباطی مستقیم با پلیس کشورها.
  -به‌کارگیری الگوریتم‌های تشخیص الگوی تهدید، بدون نقض حریم خصوصی.                                
  راهکارهای پیشنهادی مقابله‌ای
  1- تقویت قوانین و پلیس سایبری: باید اخاذی سایبری صراحتاً در قوانین تعریف شود. همچنین نیروهای متخصص در پلیس سایبری با فناوری‌های ردگیری مجهز شوند.
  2- پلتفرم‌های مسئول: ایجاد سیستم گزارش‌دهی فوری، محدودسازی فعالیت ناشناس در برخی بخش‌ها، و استفاده از ابزارهای هوش مصنوعی از وظایف اصلی پلتفرم‌هاست.
  3- آموزش نوجوانان: دانش‌آموزان باید در مدارس آموزش ببینند که تصاویر خصوصی خود را ارسال نکنند، در برابر تهدید سکوت نکنند و کمک بخواهند. اعتماد به والدین و معلمان باید تقویت شود.
  4- توانمندسازی والدین و معلمان: برگزاری کارگاه‌های آشنایی با تهدیدات سایبری، آموزش کنترل‌های نرم (نه سخت‌گیرانه)، و ایجاد گفت‌وگوی دوطرفه با نوجوانان ضروری است.
  5- تغییر فرهنگی: قربانی نباید شرمنده یا مقصر تلقی شود. رسانه‌ها باید با رویکرد حمایتگرانه آگاهی‌بخشی کنند. هنرمندان و چهره‌های عمومی می‌توانند به تغییر نگاه جامعه کمک کنند.
  نتیجه‌گیری
  باج‌گیری سایبری از نوجوانان در شبکه‌هایی مانند تلگرام، معضلی پیچیده، جهانی و چندلایه است که می‌تواند منجر به آسیب‌های روحی، اجتماعی و حتی خودکشی شود. مجرمان از ابزارهای تکنولوژیک برای سوءاستفاده از نوجوانانی استفاده می‌کنند که در حال شناخت دنیای آنلاین هستند و گاه از حمایت کافی برخوردار نیستند. پاسخ به این تهدید تنها از مسیر قانونی یا آموزشی ممکن نیست؛ ترکیبی از آموزش، قوانین بازدارنده، مسئولیت‌پذیری پلتفرم‌ها و مشارکت خانواده‌ها و مدارس می‌تواند محیط مجازی را امن‌تر سازد.