خبرگزاری مهر- گروه استان‌ها: زرنگاری، یکی از اصیل‌ترین هنرهای ایرانی‌اسلامی است که قدمتی دیرینه دارد و در گذشته برای تزئین متون مقدس، به‌ویژه قرآن کریم، شاهنامه و دیگر آثار ادبی و دینی به‌کار می‌رفته است. این هنر زیبا ترکیبی از نقوش هندسی، اسلیمی و ختایی است که با رنگ‌ها و مصالح خاص، جلوه‌ای چشم‌نواز خلق می‌کند.
در تذهیب، رنگ‌ها نقش مهمی دارند و اغلب از رنگ‌های طبیعی و معدنی همانند لاجورد، زرد طلایی، قرمز دانه، سبز نباتی و قهوه‌ای استفاده می‌شود اما مهم‌ترین عنصر بصری در این هنر، طلا است که با عیارهای مختلف از جمله ۱۲، ۱۸ و ۲۴ عیار به کار می‌رود و درخشش خاصی به اثر می‌بخشد و طلا در تذهیب یا به صورت طلای مایع (آب‌طلا) و یا ورق طلا روی سطح اثر قرار می‌گیرد و با تکنیک‌های خاص جلا داده می‌شود.
تذهیب نه تنها جلوه‌ای از زیبایی بصری و نظم هندسی است، بلکه بیانگر روح عرفانی و معنوی فرهنگ ایرانی و اسلامی نیز هست و باید اذعان کرد این هنر در طول قرن‌ها از ایران به سرزمین‌های دیگر همچون هند، عثمانی و کشورهای عربی گسترش یافته و همچنان به عنوان نمادی از هویت فرهنگی ایرانیان شناخته می‌شود.
محمد جانبخش در گفتگو با خبرنگار مهر، اظهار کرد: متولد سال ۱۳۶۸ هستم بنده در سال ۱۳۹۸ با اثری با عنوان شانه‌های چوبی زرنگار موفق به کسب همزمان دو نشان ملی شدم و همین اثر در ادامه مسیر هنری‌ام توانست در سال ۲۰۲۲ مهر اصالت یونسکو را از سوی سازمان جهانی صنایع‌دستی دریافت کند.
وی همچنین به فعالیت‌های بین‌المللی خود اشاره کرد و افزود: در سال ۱۴۰۱، کارگاه‌های آموزشی هنر زرنگاری را در چندین شهر پاکستان از جمله لاهور و فیصل‌آباد برگزار کردم و این فرصت برایم تجربه‌ای ارزشمند در معرفی هنر ایرانی به هنرجویان کشورهای دیگر بود.
زرنگاری؛ هنری اصیل با ریشه‌های ایرانی
هنرمند فعال در حوزه تذهیب، درباره هنر خود گفت: زرنگاری یا تذهیب، هنری اصیل و کهن ایرانی است که به تزئین متون با نقوش هندسی و گیاهی اطلاق می‌شود، طلا، اصلی‌ترین رنگ مورد استفاده در این هنر است و ریشه‌های آن با توجه به نقوش به‌کار رفته، به پیش از اسلام بازمی‌گردد.
جانبخش گفت: زرنگاری در دوره‌های اسلامی، به‌ویژه برای تزئین قرآن و آثار فاخر ادبی نظیر شاهنامه، به اوج شکوفایی رسید و از ایران به دیگر سرزمین‌ها مانند هند، عثمانی و مناطق عربی راه یافت اما با وجود ریشه‌های کاملاً ایرانی این هنر، امروزه برخی کشورهای عربی به‌دلیل کم‌کاری‌های فرهنگی در داخل کشور، مدعی زرنگاری شده‌اند.
هنر باید بازتاب تجربه انسانی باشد، نه ابزار تبلیغاتی
هنرمند و فعال در رشته هنری زرنگاری با با تاکید بر استقلال هنر از نگاه‌های سیاسی و رسمی، اظهار کرد: من در آثارم بیشتر به تجربه‌های انسانی، رنج‌ها، امیدها و دغدغه‌های مشترک بشری می‌پردازم و چنانچه گاهی مفاهیمی همانند مقاومت یا ازخودگذشتگی در آثارم مشهود است، ناشی از جهان‌شمول بودن این مفاهیم است.
وی با اشاره به رویدادهایی نظیر 《هفته هنر انقلاب اسلامی》 افزود: هنر را فراتر از مناسبت‌های تقویمی می‌بینم و مسیر هنری‌ام را از دل تجربه‌های شخصی و درونی دنبال می‌کنم البته این مناسبت و هفته هنر می‌تواند بستری برای گفتگوی آزاد و بدون پیش‌فرض درباره هنر را با هنرمندان فراهم کنند و از این لحاظ می‌توانند مفید باشند و این مناسبت‌ها نباید تلاش برای جهت‌دهی رسمی به هنر باشند.
جانبخش، شرایط هنر در جامعه امروز را پیچیده توصیف کرد و گفت: هنر متعهد می‌تواند نقش مؤثری در نقد، پرسشگری و بازتاب شرایط اجتماعی و آرمان‌ها ایفا کند.
وی در ادامه به چالش‌های هنرمندان در استان مرکزی پرداخت و گفت: کمبود زیرساخت‌های استاندارد، نبود حمایت‌های مالی و بی‌توجهی به گروه‌های هنری از مشکلات جدی در استان است به طوری که حتی تعاونی هنرمندان صنایع دستی نیز از داشتن یک مکان ثابت برای نشست‌ها و فعالیت‌های خود محروم هستند.
وی افزود: حمایت‌های مالی و دولتی از هنرمندان معمولاً کافی نیست و هنرمندان ناچارند برای ادامه فعالیت‌های هنری خود، با چالش‌های اقتصادی و مسائل معیشتی روبه‌رو شوند.
جانبخش از فشارهای اجتماعی و نبود تشکل‌های حمایتی به عنوان موانعی بر سر راه خلاقیت هنرمندان یاد کرد و افزود: هنرمندان متعهد، به‌ویژه آن‌هایی که نگاه نقادانه دارند، بیشتر از دیگران با این محدودیت روبه‌رو هستند و گاهی امکان بروز آزادانه آثارشان را ندارند.
وی افزود: برای ترویج هنر متعهد در میان نسل جوان، راهکارهایی چون حمایت از استقلال هنری، ایجاد فضاهای مستقل و غیرمتمرکز، آموزش تفکر انتقادی، استفاده آزاد از رسانه‌های دیجیتال و تقویت هنرمندان مستقل را می‌توان پیشنهاد کرد چرا که این اقدامات می‌تواند هنرمندان نسل جدید را به تعهد هنری و معنادار نزدیک‌تر کند.
این هنرمند با اشاره به چشم‌انداز هنری خود گفت: در آینده قصد دارم به موضوعاتی چون نابرابری، آزادی‌های فردی، حقوق بشر جهانی، تحولات فرهنگی نسل جوان و مسائل محیط‌زیستی بپردازم.
جانبخش، تعامل نهادهای فرهنگی با هنرمندان استان را «سطحی و نمایشی» دانست و تاکید کرد: در تمام سال‌های فعالیت هنری‌ام، هیچ مسئولی حتی یک‌بار هم از کارگاه من بازدید نکرده است و چنانچه مسئولان به دنبال تحول واقعی هستند، باید فضای آزاد برای خلاقیت و نقد را برای همه هنرمندان فراهم کنند، نه تنها برای افرادی که با یک ایدئولوژی خاص همسو هستند.
