سه گنجینه‌ای که آمریکا را به توافق با ایران ترغیب می‌کند

مذاکرات رسمی ایران و آمریکا که قرار است امروز شنبه در عمان آغاز شود، می‌تواند گامی مهم در جهت بازگشت «ساخت ایران» به چرخه تولید جهانی و اتصال مجدد اقتصاد کشور به زنجیره ارزش بین‌المللی باشد. اظهارات اخیر مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهور دولت چهاردهم، حاکی از آن است که رهبر انقلاب هیچ مخالفتی با ورود سرمایه‌گذاران آمریکایی به ایران ندارد. این موضوع، همراه با صحبت‌های برخی کارشناسان درباره امکان جذب صدها میلیارد دلار سرمایه خارجی، توجهات را به خود جلب کرده است.

سؤال اول: با توجه به نیاز فوری کشور به سرمایه‌گذاری و انتقال فناوری و نقش منافع مشترک اقتصادی در پایداری توافقات سیاسی بین‌المللی، چگونه می‌توان از اقتصاد برای تقویت سیاست خارجی و از سیاست خارجی برای بهبود وضعیت اقتصادی بهره برد؟

سؤال دوم: به نظر شما، کدام بازارها و صنایع هم از منظر داخلی اولویت دارند و هم برای سرمایه‌گذاران خارجی جذابیت ایجاد می‌کنند؟

اکثر فعالان اقتصادی و صنعتی بر این باورند که هم‌افزایی میان اقتصاد و سیاست خارجی می‌تواند ابزاری راهبردی برای خروج از انزوای اقتصادی و سیاسی باشد. این ابزار، به‌ویژه در شرایط فعلی که ایران با چالش‌های جدی در زیرساخت‌های انرژی، منابع آب، سرمایه‌گذاری و فناوری مواجه است، می‌تواند راهگشا باشد. محدودیت‌ها و کمبودهای موجود، در کنار پتانسیل‌های غنی ایران در حوزه‌های انرژی، معدن، نیروی انسانی و توسعه صنعتی، می‌تواند با جذب سرمایه خارجی به فرصتی برای پیشرفت تبدیل شود.

نظرات کارشناسان

سلاح‌ورزی، رئیس سازمان ملی کارآفرینی ایران:

• سیاست و اقتصاد: منافع مشترک اقتصادی می‌تواند پایه‌ای محکم برای توافقات سیاسی پایدار ایجاد کند، زیرا هزینه نقض تعهدات را برای طرفین افزایش می‌دهد. ایران می‌تواند با استفاده از مزیت‌های رقابتی خود مانند ذخایر عظیم انرژی و موقعیت ژئوپلیتیک، سرمایه‌گذاران خارجی را جذب کند. ارائه مشوق‌هایی مانند معافیت‌های مالیاتی، تضمین سود در پروژه‌های زیرساختی و ایجاد مناطق ویژه اقتصادی با قوانین انعطاف‌پذیر، سیگنال مثبتی به سرمایه‌گذاران ارسال می‌کند. دیپلماسی اقتصادی باید جایگزین رویکردهای تقابلی شود و مذاکرات منطقه‌ای با کشورهایی مانند عربستان و امارات می‌تواند تنش‌ها را کاهش داده و اعتماد بین‌المللی را جلب کند. سیاست خارجی نیز باید با کاهش ریسک سیاسی و رفع موانع تحریمی، شرایط اقتصادی را بهبود بخشد. تمرکز بر احیای توافقاتی مانند برجام، استفاده از ابزارهای نوین مانند ارزهای دیجیتال و تقویت روابط با بلوک‌های اقتصادی غیرغربی (چین و هند) و غرب، فشار تحریم‌ها را کم می‌کند. تجربه کشورهایی مانند ویتنام نشان می‌دهد دیپلماسی چندجانبه می‌تواند سرمایه‌گذاری خارجی را تا ۱۰ برابر افزایش دهد، اما این امر نیازمند اصلاحات داخلی مانند کاهش بوروکراسی و فساد است.
• بازارها و صنایع: صنایع انرژی (نفت، گاز و تجدیدپذیرها)، زیرساخت و حمل‌ونقل، و فناوری اطلاعات و ارتباطات (ICT) از اولویت بالایی برخوردارند. صنعت انرژی با ذخایر عظیم ایران و نیاز به نوسازی زیرساخت‌ها، هم برای داخل حیاتی است و هم برای خارجی‌ها به دلیل نرخ بازگشت سرمایه بالا جذاب است. انرژی‌های تجدیدپذیر نیز با پتانسیل جغرافیایی ایران و تقاضای جهانی برای انرژی پاک، فرصت‌های جدیدی ایجاد می‌کند. زیرساخت و حمل‌ونقل با کاهش هزینه‌های لجستیک و پروژه‌هایی مانند بندر چابهار، سودآوری تضمین‌شده‌ای برای سرمایه‌گذاران خارجی دارد. فناوری اطلاعات نیز با بازار ۸۰ میلیون نفری و رشد سریع، می‌تواند اقتصاد دیجیتال را تقویت کند، اما موانعی مانند فیلترینگ و ضعف زیرساخت‌ها باید برطرف شوند.

مسیح میری‌ها، فعال زنجیره تأمین صنایع تندمصرف:

• سیاست و اقتصاد: تعامل با جهان، مشکلات اقتصادی مانند ناترازی‌های انرژی را حل می‌کند و اقتصاد دستوری را کنار می‌زند. اقداماتی مانند خروج از لیست سیاه FATF می‌تواند اعتماد خارجی را جلب کرده و سرمایه‌گذاری را جذب کند. ایران با منابع استراتژیک و نیروی انسانی ماهر، پتانسیل بالایی برای جذب سرمایه دارد که می‌تواند به رفع تحریم‌ها و ورود فناوری‌های نوین منجر شود.
• بازارها و صنایع: صنایع مادر مانند معادن، نفت و گاز باید در اولویت باشند. این بخش‌ها می‌توانند زنجیره تولید را تکمیل کرده و ارزش‌افزوده ایجاد کنند. صنایع مصرفی نیز ظرفیت جذب سرمایه دارند، اما صنایع مادر پیشران اصلی اقتصاد هستند.

محمدعلی محمدمیرزاییان، نایب‌رئیس کنفدراسیون صادرات:

• سیاست و اقتصاد: اقتصاد و سیاست خارجی مکمل یکدیگرند. ایران می‌تواند با تمرکز بر مشارکت‌های اقتصادی دوسویه، هم روابط سیاسی را بهبود بخشد و هم رشد داخلی را تقویت کند. سرمایه‌گذاری در بخش‌های استراتژیک مانند انرژی، فناوری نوین و زیرساخت‌ها، همراه با توافقات اقتصادی با شرکت‌های چندملیتی، انتقال فناوری را تسهیل می‌کند و وابستگی متقابل سیاسی ایجاد می‌نماید. دیپلماسی باید دسترسی به بازارهای مالی و تجهیزات پیشرفته را ممکن کند و تعامل با نهادهای جهانی مانند صندوق بین‌المللی پول و پیمان‌های منطقه‌ای مانند شانگهای، اعتماد سرمایه‌گذاران را جلب نماید.
• بازارها و صنایع: انرژی و پتروشیمی، معادن و فلزات، فناوری اطلاعات، کشاورزی و صنایع غذایی، و انرژی‌های تجدیدپذیر از جذاب‌ترین حوزه‌ها هستند. ایران با ذخایر غنی و موقعیت جغرافیایی، می‌تواند در تولید انرژی پاک و مواد اولیه صنایع پیشرفته نقش‌آفرینی کند. استارت‌آپ‌ها و پارک‌های فناوری نیز پتانسیل بالایی برای جذب سرمایه دارند.

عابد دریاباری، فعال زنجیره تأمین:

• سیاست و اقتصاد: سیاست خارجی تعاملی می‌تواند موانع اقتصادی را کاهش داده و ریسک‌های تجاری را کم کند. تجربه چین نشان می‌دهد دیپلماسی اقتصادی می‌تواند توسعه پایدار را رقم بزند. ایران باید با تعریف منافع مشترک، اقتصاد را به ابزاری برای سیاست خارجی و بالعکس تبدیل کند.
• بازارها و صنایع: پتروشیمی، انرژی‌های تجدیدپذیر، فناوری اطلاعات، گردشگری سلامت و صنایع تبدیلی کشاورزی، هم برای داخل و هم برای خارجی‌ها جذاب هستند، مشروط به بهبود فضای کسب‌وکار.

فریال مستوفی، فعال اقتصادی:

• سیاست و اقتصاد: سیاست خارجی باید بستری برای توسعه اقتصادی فراهم کند. پیوستن به اقتصاد جهانی و کاهش انزوا، آسیب‌پذیری در برابر تحریم‌ها را کم می‌کند. سرمایه‌گذاری خارجی نه تنها منابع مالی، بلکه فناوری و مدیریت پیشرفته را منتقل می‌کند و به نوآوری، اشتغال‌زایی و ثبات اقتصادی منجر می‌شود.
• بازارها و صنایع: صنعت نفت و گاز، به‌عنوان پایه اقتصاد، نیازمند سرمایه‌گذاری گسترده است. چالش‌های برق و آب نیز باید حل شوند تا بخش‌هایی مانند معدن رشد کنند. ادغام در اقتصاد جهانی و توسعه زیرساخت‌ها، کلید پیشرفت است.

کورش شعبانی، فعال بخش معدن:

• سیاست و اقتصاد: منابع طبیعی غنی ایران نیاز به سرمایه‌گذاری خارجی دارد، زیرا منابع داخلی محدودند. دیپلماسی اقتصادی می‌تواند روابط بین‌المللی را بهبود بخشد و با رویکرد برد-برد، توسعه اقتصادی را تسهیل کند.
• بازارها و صنایع: نفت، گاز و معادن از اولویت‌های اصلی هستند. گردشگری نیز با پتانسیل تاریخی و فرهنگی ایران، می‌تواند سرمایه و درآمد بالایی جذب کند.

صادق صدری، فعال حوزه صادرات:

• سیاست و اقتصاد: توافقات تجاری و دیپلماسی فعال، سرمایه‌گذاری و فناوری را جذب می‌کند. ثبات اقتصادی و تسهیل قوانین صادرات، پیش‌شرط موفقیت است.
• بازارها و صنایع: انرژی، فناوری اطلاعات و صنایع غذایی، هم نیاز داخلی را برطرف می‌کنند و هم برای خارجی‌ها جذابند.

علیرضا عباسی، فعال اقتصادی:

• سیاست و اقتصاد: اقتصاد و سیاست خارجی در هم تنیده‌اند. سیاست خارجی باید اعتماد سرمایه‌گذاران را بازسازی کرده و زنجیره ارزش جهانی را احیا کند. اقتصاد قوی، قدرت چانه‌زنی در مذاکرات را افزایش می‌دهد.
• بازارها و صنایع: ایران می‌تواند بیش از ۱۵۰۰ میلیارد دلار در حوزه‌های نفت، گاز، معادن، آب، زیرساخت، گردشگری، صنایع دارویی و خودرو جذب کند. توسعه دانش‌بنیان و هوش مصنوعی نیز می‌تواند ایران را به قطب نوآوری تبدیل کند.

محمد بادپا، فعال صنعت مکانیزاسیون:

• سیاست و اقتصاد: تعریف منافع مشترک و سرمایه‌گذاری هوشمند، قدرت چانه‌زنی را افزایش می‌دهد.
• بازارها و صنایع: اکثر صنایع ایران به دلیل تکنولوژی قدیمی، برای سرمایه‌گذاران جذابند، به‌ویژه صنایعی با زنجیره تولید کامل.

اسماعیل ابراهیمی، فعال سرمایه‌گذاری:

• سیاست و اقتصاد: اقتصاد و سیاست مکمل یکدیگرند. اقتصاد قوی، جایگاه سیاسی را تقویت می‌کند و تنش‌زدایی، رشد اقتصادی را تسهیل می‌کند.
• بازارها و صنایع: گاز، پتروشیمی، نفت و معادن، ظرفیت بالایی برای افزایش تولید ناخالص داخلی و ارزش‌افزوده دارند.

عباس آرگون، فعال اقتصادی:

• سیاست و اقتصاد: سرمایه‌گذاری و فناوری، موتور رشد اقتصادی‌اند. دیپلماسی اقتصادی فعال با کشورهای پیشرفته، می‌تواند سهم ایران را در بازار جهانی افزایش دهد.
• بازارها و صنایع: نفت، گاز، پتروشیمی، برق، فولاد، ساختمان و گردشگری، هم برای داخل و هم برای خارجی‌ها جذابند.

مصطفی مدرسی، فعال صنعت شوینده:

• سیاست و اقتصاد: توسعه اقتصادی بدون روابط بین‌المللی ممکن نیست. تجارت خارجی و دیپلماسی، جایگاه کشور را در جهان ارتقا می‌دهد.
• بازارها و صنایع: نفت، گاز، پتروشیمی، معدن و گردشگری، اولویت دارند.

مهدی امیری، فعال صنعت پلیمر:

• سیاست و اقتصاد: تعامل با جهان و جذب سرمایه، نیازمند به‌روزرسانی تکنولوژی است.
• بازارها و صنایع: نفت، گاز و پتروشیمی، برتری نسبی ایران را تقویت می‌کنند.

محمدحسین صادقی، فعال صنعت لوازم خانگی:

سیاست و اقتصاد: اولویت با واردات تکنولوژی و ماشین‌آلات برای خودکفایی است.

سهراب حسینی، فعال معدنی:

• سیاست و اقتصاد: مزیت‌های اقتصادی مانند منابع انرژی، جایگاه ایران را در جهان تعریف می‌کنند. تمرکز بر دانش و تکنولوژی نوین می‌تواند جایگاه ازدست‌رفته را بازگرداند.
• بازارها و صنایع: سرمایه‌گذاری در حمل‌ونقل، انرژی، آب و معادن، با بازنگری مقررات، می‌تواند جذب سرمایه را افزایش دهد.

این دیدگاه‌ها نشان می‌دهد که دیپلماسی اقتصادی و جذب سرمایه خارجی، با تمرکز بر صنایع کلیدی، می‌تواند ایران را به مسیر توسعه پایدار بازگرداند.