بمب افکنی که برای آمریکا یک تهدید است

«تابناک با تو» - توپولف تو-۱۶۰‌ام، همچنین معروف به «قوی سفید» (نام گزارش ناتو: بلک جک)، یک بمب افکن سنگین راهبردی فراصوت با بال متغیر است که توسط اتحاد جماهیر شوروی توسعه یافته و اکنون توسط نیروی هوافضای روسیه استفاده می‌شود.

این هواپیما اوج طراحی بمب افکن دوران شوروی را نشان می‌دهد و همچنان جزئی حیاتی از ناوگان بمب افکن‌های راهبردی روسیه است.

تو-۱۶۰: بمب افکن بی-۱ لنسر روسیه

توسعه توپولوف تو-۱۶۰ در دهه ۱۹۷۰ به عنوان پاسخی به راکول بی-۱ لنسر آمریکایی آغاز شد.

اتحاد جماهیر شوروی به دنبال بمب افکنی بود که بتواند با سرعت و ارتفاع بالا به عمق قلمرو دشمن نفوذ کند و تسلیحات متعارف و هسته‌ای را حمل کند. رقابت طراحی برای این بمب افکن جدید در سال ۱۹۷۲ آغاز شد و در نهایت دفتر طراحی توپولف برنده قرارداد شد.

تو-۱۶۰ اولین پرواز خود را در ۱۸ دسامبر ۱۹۸۱ انجام داد و در آوریل ۱۹۸۷ وارد خدمت شد. این آخرین بمب افکن راهبردی بود که پیش از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی برای نیروی هوایی این کشور طراحی شد. تولید تا سال ۱۹۹۲ ادامه یافت و در مجموع ۳۶ فروند هواپیما از این مدل ساخته شد.

پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، ناوگان بمب افکن‌های تو-۱۶۰ بین روسیه و اوکراین تقسیم شد و روسیه در نهایت بیشتر هواپیما‌های اوکراینی را به دست آورد.

آن دو واژه: فوق سریع

تو-۱۶۰‌ام بزرگترین و سنگین‌ترین هواپیمای جنگی در جهان و همچنین سریع‌ترین بمب افکن در حال خدمت است. این هواپیما دارای طراحی بال متغیر است که به آن امکان می‌دهد عملکرد آیرودینامیکی را در طیف وسیعی از سرعت‌ها و ارتفاعات بهینه کند.

خدمه هواپیما چهار نفر شامل خلبان، کمک خلبان، ناوبر و افسر جنگ الکترونیک می‌شوند. طول آن ۵۴.۱ متر، با طول بال ۵۵.۷ متر در حالت کاملاً باز و ۳۵.۶ متر در حالت جمع شده است. ارتفاع بمب افکن ۱۳.۱ متر و حداکثر وزن برخاست آن ۲۷۵ هزار کیلوگرم است.

بمب افکن تو-۱۶۰‌ام از چهار پیشرانه توربوفن پس سوز کوزنتسوف ان کا-۳۲ نیرو می‌گیرد که به آن امکان می‌دهد به بیشینه سرعت ۲.۰۵ ماخ (۲،۲۲۰ کیلومتر در ساعت) برسد. این هواپیما دارای برد چشمگیر ۱۲، ۳۰۰ کیلومتر و سقف پرواز ۱۶ هزار متر (۵۲، ۰۰۰ پا) است. ظرفیت تسلیحاتی آن تا ۴۵ هزار کیلوگرم مهمات، از جمله بمب‌های هسته‌ای و متعارف و موشک‌های کروز است.

نوسازی و ارتقاء

توپولوف تو-۱۶۰ به نسخه جدیدی به نام تو-۱۶۰‌ام ارتقا یافت. برنامه نوسازی تو-۱۶۰‌ام در اوایل دهه ۲۰۰۰ آغاز شد و بر ارتقاء اویونیک، سیستم‌های ناوبری و قابلیت‌های جنگ الکترونیک متمرکز بود.

اولین تو-۱۶۰‌ام مدرن شده در دسامبر ۲۰۱۴ تحویل داده شد. این نوسازی شامل پیشرانه‌های جدید، به ویژه پیشرانه‌های ارتقا یافته ان کا-۳۲-۰۲ می‌شد که راندمان سوخت و عملکرد بهتری را ارائه می‌دهند.

سیستم‌های اویونیک به طور قابل توجهی بهبود یافته‌اند و دارای رادار، ناوبری و سیستم‌های ارتباطی پیشرفته هستند. قابلیت‌های جنگ الکترونیک نیز برای افزایش بقا در محیط‌های خصمانه و چالش برانگیز بهبود یافته‌اند. افزون بر این، سیستم‌های تسلیحاتی برای ادغام مهمات هدایت شونده دقیق مدرن و موشک‌های کروز ارتقا یافته‌اند.

در ژانویه ۲۰۲۲، یک تو-۱۶۰‌ام تازه ساخته شده اولین پرواز آزمایشی خود را انجام داد که نشان دهنده از سرگیری تولید سریالی است. روسیه ساخت ۵۰ بمب افکن جدید تو-۱۶۰‌ام و ارتقا ۱۶ هواپیمای موجود را برنامه ریزی کرده است.

آیا تو-۱۶۰‌ام تهدیدی برای آمریکا است؟

به طور خلاصه، بله.

قابلیت‌های تو-۱۶۰‌ام نباید دست کم گرفته شود. طراحی بال متغیر به آن امکان می‌دهد پیکربندی بال را برای عملکرد آیرودینامیکی بهینه در سرعت‌ها و ارتفاعات مختلف تنظیم کند. این ویژگی به بمب افکن امکان می‌دهد به سرعت‌های بالا و برد‌های طولانی دست یابد و آن را به یک پلتفرم چند منظوره برای ماموریت‌های راهبردی تبدیل می‌کند.

چهار پیشرانه توربوفن پس سوز کوزنتسوف ان کا-۳۲ نیروی لازم برای رسیدن به سرعت‌هایی تا ۲.۰۵ ماخ را فراهم می‌کنند و به آن امکان می‌دهند از بسیاری از جت‌های جنگنده و موشک‌های سطح به هوا معاصر پیشی بگیرد.

برد ۱۲،۳۰۰ کیلومتری تو-۱۶۰‌ام به آن امکان می‌دهد بدون نیاز به سوخت گیری در هوا، ماموریت‌های بین قاره‌ای انجام دهد. این قابلیت برد طولانی با توانایی حمل محموله قابل توجه تا ۴۵ هزار کیلوگرم مهمات بیشتر تقویت می‌شود.

این بمب افکن می‌تواند به انواع سلاح ها، از جمله بمب‌های هسته‌ای و متعارف و همچنین موشک‌های کروز مجهز شود. این تطبیق پذیری به تو-۱۶۰‌ام امکان می‌دهد طیف گسترده‌ای از ماموریت ها، از بازدارندگی هسته‌ای راهبردی تا حملات متعارف دقیق را انجام دهد.

برنامه نوسازی، اویونیک و قابلیت‌های جنگ الکترونیک تو-۱۶۰‌ام را به طور قابل توجهی افزایش داده است. سیستم‌های رادار پیشرفته، تشخیص و ردیابی هدف را بهبود می‌بخشند، در حالی که سیستم‌های ناوبری ارتقا یافته، برنامه ریزی و اجرای دقیق ماموریت را تضمین می‌کنند. مجموعه جنگ الکترونیک پیشرفته، با ارائه حفاظت بهتر در برابر رادار و سیستم‌های موشکی دشمن، بقای بمب افکن را در محیط‌های خصمانه و چالش برانگیز افزایش می‌دهد.

ادغام مهمات هدایت شونده دقیق مدرن و موشک‌های کروز، قابلیت‌های ضربتی تو-۱۶۰‌ام را نیز گسترش داده است. این سلاح‌های پیشرفته به بمب افکن اجازه می‌دهند تا با دقت و کارایی بیشتری به اهداف حمله کند، خطر آسیب‌های جانبی را کاهش داده و نرخ موفقیت ماموریت را افزایش دهد.

به عنوان نمونه، موشک کروز هواپایه خا-۱۰۱، بردی تا ۴،۵۰۰ کیلومتر دارد و می‌تواند سر جنگی متعارف یا هسته‌ای حمل کند، که آن را به سلاحی قدرتمند در زرادخانه تو-۱۶۰‌ام تبدیل می‌کند.

آینده «قوی سفید» چیست؟

تو-۱۶۰ استفاده رزمی محدودی داشته است، که بیشتر به دلیل نقش راهبردی آن است. اولین حضور رزمی آن در نوامبر ۲۰۱۵ در جریان مداخله نظامی روسیه در جنگ داخلی سوریه رخ داد، جایی که حملات هوایی را با استفاده از موشک‌های کروز هواپایه خا-۱۰۱ انجام داد.

این بمب افکن همچنین به مکان‌های مختلف خارج از روسیه، از جمله ونزوئلا و آفریقای جنوبی، اعزام شده است که قابلیت‌های برد طولانی آن را به نمایش می‌گذارد. تو-۱۶۰ همچنین در اوکراین مورد استفاده قرار گرفته و در چندین حمله موشکی شرکت کرده است، اگرچه به اندازه تو-۹۵ به طور گسترده استفاده نمی‌شود.

در سال ۲۰۲۵، تو-۱۶۰‌ام همچنان جزئی حیاتی از نیروی بمب افکن راهبردی روسیه است. با وجود سن و برخی مشکلات فنی در طول مسیر، اما سرعت، برد و ظرفیت حمل بار این هواپیما، آن را به یک پلتفرم قدرتمند تبدیل می‌کند. با این حال، با گرایش ارتش‌های جهان به سمت بمب افکن‌های رادارگریز، تو-۱۶۰، مانند بی-۱ لنسر، روزی منسوخ خواهد شد.

تصمیم روسیه برای از سرگیری تولید تو-۱۶۰‌ام، نیاز آن به یک پلتفرم ضربتی دور برد قابل دوام را در میان تاخیر‌ها در توسعه بمب افکن رادارگریز پک دا (PAK DA) برجسته می‌کند. هدف برنامه نوسازی، افزایش عمر عملیاتی تو-۱۶۰‌ام و ارتقاء قابلیت‌های آن برای مقابله با تهدیدات معاصر است.