بر پایه یک «سیاست ایرانی» می‌توانیم به توافق برسیم / ادبیات آقای پزشکیان با دانشمندان علوم سیاسی متفاوت است / زبان تهدید در سیاست زبان خطرناکی است

فرارو- تحولات سیاسی و تحرکات نظامی روز‌های اخیر در حوزه خاورمیانه، روز‌های پایانی سال ۱۴۰۳ و آغاز سال ۱۴۰۴ را تبدیل به روز‌هایی خاص کرده است. حمله ایالات متحده به یمن و واکنش‌های نیرو‌های نظامی یمن به این اقدام آمریکا با گمانه زنی‌های متعددی همراه شده است. اشاره دونالد ترامپ به ایران و واکنش‌های وزارت امورخارجه ایران به تهدید ترامپ نیز از دیگر حواشی این حملات بود.

به گزارش فرارو، این وضعیت در شرایطی خاورمیانه را درگیر التهابی جدید کرده است که مذاکرات ایران، توافق با غرب و پرونده هسته‌ای ایران در قبال آژانس و تروئیکای اروپا از دیگر مسائل حساس در حوزه سیاست خارجی کشور محسوب می‌شود. با توجه به این شرایط پرسش‌هایی مطرح است. «محمدعلی سبحانی»، سفیر پیشین ایران در قطر، لبنان و اردن و تحلیلگر ارشد سیاسی در گفتگویی تفصیلی، به پرسش‌های فرارو پاسخ داده است:

حمله آمریکا به یمن غیرمنتظره نبود

محمدعلی سبحانی به فرارو گفت: «حمله آمریکا به یمن را نمی‌توانیم غیرمنتظره ارزیابی کنیم. در برنامه‌های ترامپ، کنترل آمریکا بر یمن همیشه عنوان می‌شد. طبیعتا کاری که آمریکایی‌ها انجام دادند، را نمی‌توان صرفا یک فعالیت ایذایی یا فشاری دانست برای این که یک موضع بگیرند و باید در این زمینه تشکیک کرد. آمریکایی‌ها به دنبال یک راه حل جدی‌تر در یمن هستند و می‌خواهند برای مشکل یمن و مشکلاتی امنیتی که از سوی یمن نسبت به عربستان و آمریکا وجود داشته (در دریای سرخ)، راه حل پیدا کنند. این که این عملیات‌ها به نتیجه می‌رسد یا نمی‌رسد، یک سوال جدی است. یمنی‌ها مردمی خاص هستند که شباهت‌هایی نیز با مردم افغانستان دارند. مردم یمن نسبت به دشمن خارجی با سرسختی برخورد می‌کنند، زود تسلیم نمی‌شوند و پاسخ می‌دهند. این خصوصیات یمنی‌ها و خواسته‌های ترامپ می‌تواند عاملی برای ایجاد یک بحران میان مدت در منطقه شود. اما برداشت من این نیست که آمریکایی‌ها می‌توانند با حملات خود به یمن، یمنی‌ها را ساکت کنند. عقایدی که یمنی‌ها دارند عقایدی سرسختانه است و بعید است به راحتی از مواضع خود کوتاه آمده و عقب نشینی کنند. شکست یمنی‌ها هم چندان ساده نیست. لااقل آن زمان بندی که آمریکایی‌ها در ذهن دارند، امکان پذیر نیست. بنابراین، بحرانی ایجاد شده که بحران دشواری نیز محسوب می‌شود. اما به اعتقاد من ترامپ هم اشتباه می‌کند که تصور می‌کند کل مسائل یمن مرتبط با ایران است. ممکن است ایران به یمنی‌ها کمک‌هایی ارائه دهد تا تنش زدایی در منطقه دریای سرخ صورت گیرد. اما این که فکر کنند گروه‌های اینچنینی خودشان انگیزه‌ای برای اقدامشان ندارند اشتباه است. یمنی‌ها دلایل اعتقادی برای مبارزه دارند؛ بنابراین مسئله بسیار پیچیده‌تر از آن است که برخی کارشناسان می‌گویند.»

وی در خصوص کنش و واکنش مقام‌های ایالات متحده و ایران درخصوص یمن گفت: «زبان آمریکایی‌ها کماکان زبان تهدید است. زبان تهدید، در سیاست، زبان خطرناکی است و به نظر نمی‌رسد که این نوع تهدید‌ها در رابطه با ایران جواب بدهد. اگر زبان ترامپ و آمریکایی‌ها تغییر کند و از موضع منطقی و درست، بر پایه احترام متقابل بتوانند صحبت کنند، به نظر می‌رسد زمینه‌های زیادی برای همکاری‌های بیشتر وجود دارد. از وقتی ترامپ سر کار آمده است ادبیات تهدید و تحریک آمیز است و نمی‌شود گفت فقط درباره یمن با ایران اینطور صحبت کرده است. واکنش و پاسخ آقای عراقچی نیز پاسخی بسیار منطقی بود. در شرایط تحریم که نمی‌شود توافق انجام داد یا گفت‌و‌گو و تصمیم گیری کرد.»

ادبیات آقای پزشکیان بیشتر به مجلس نزدیک است تا وزارت خارجه

مدیرکل پیشین خاورمیانه در وزارت خارجه در ادامه درباره ادبیات این روز‌های رئیس جمهور ایران در قبال ایالات متحده و نقد‌های مطرح شده در این زمینه گفت: «این درست نیست که رئیس جمهور را با الفاظ نامناسب نقد کنیم. آقای پزشکیان مثل هر شخص دیگری، یک ادبیات ویژه خود را دارند. شاید نتوانیم بگوییم این ادبیات شبیه وزرای خارجه است، اما به هر حال ایشان ۳ دوره در مجلس بوده و در مجلس، تربیت سیاسی شده است. به هر حال نوع ادبیات ایشان شاید با دانشمندان علوم سیاسی تفاوت‌هایی دارد. با این وجود آقای پزشکیان هر جا لازم باشد، نظرات خود را به وضوح مطرح می‌کند و به طور ویژه سخنان ایشان در حضور رهبری، منتهای سخنان منطقی بود. ایشان اعلام کرد دولت موافق گفت‌و‌گو بود، اما وقتی رهبری اینطور دستور دادند، من هم تبعیت کردم. این نکته را هم فراموش نکنیم که آقای پزشکیان نمی‌تواند بدون اذن رهبری وارد گفت‌و‌گو شود. همچنین جواب ایشان به ترامپ را گرچه می‌توان گفت وزارت خارجه‌ای نبود و حالت مجلسی (مجلس شورای اسلامی) داشت، اما این پاسخ در راستای تهدید‌های مکرر ترامپ بود. به هر حال آقای پزشکیان این حق را داشت که بگوید وقتی تهدید می‌کنی، من هم صحبتی ندارم. به اعتقاد من نباید روی کلمات حساس شد. محتوای سخنان آقای پزشکیان، تفاوتی با صحبت‌های وزیر امور خارجه ندارد.»

وی در خصوص شرایط موجود در منطقه، حوزه سیاست خارجی و فشار‌های آژانس روی ایران و لزوم آغاز گفت‌و‌گو‌ها افزود: «گفت‌و‌گو‌ها باید عزت مندانه و برابر باشد و شاید توقع مردم هم همین باشد. اما راه‌های دیگری نیز در دیپلماسی وجود دارد. در دنیا بسیاری از کشور‌ها هستند که با یکدیگر گفتمان سیاسی ندارند، اما در بخش خصوصی اقتصاد خود با یکدیگر ارتباط دارند. پیشنهاد من این است که بخش خصوصی ۲ کشور همکاری را با یکدیگر شروع کنند و هیچکس هم با این مسئله مخالفتی ندارد. اما درباره شرایط سیاست خارجی حقیقت این است که وضعیت بسیار خطیر است و به اصطلاح خوب نیست. هم در بحث آژانس باید همکاری با آژانس را بیشتر کنیم و دیدگاه‌های جدید آژانس را به سمت دیدگاه‌های واقعی‌تر برگردانیم و آژانس را قانع کنیم که ایران برنامه نظامی هسته‌ای ندارد. همچنین باید در حوزه سیاست خارجی دو اقدام اساسی انجام دهیم، اول تقویت دیپلماسی و دوم جلوگیری از اظهارنظر‌های متعدد و پراکنده غیرکارشناسی. همچنین من بسیار تاکید دارم که باید گفت‌و‌گو‌ها با اروپا را با جدیت بیشتری دنبال کنیم. این اقدام کمک می‌کند در مذاکرات بعدی نیز موفق‌تر باشیم، اما کماکان باید به دنبال اصلاح ادبیات مذاکره باشیم، به خصوص در طرف آمریکایی. با همه این اقدامات است که کشور می‌تواند با عبور از این شرایط، نفسی بکشد. ما باید درک درستی از شرایط داشته باشیم.»

وی تاکید کرد: «دنیا در معرض یک انقلاب متفاوت است. این انقلاب در حوزه‌های علم، سیاست، تغییر جغرافیای قدرت است. ترامپ در حال رقم زدن شرایطی جدید است. ما قدرت گفتگوی دو طرفه و برابر و اراده حفظ استقلالمان را داریم و از نقاط ضعف و قوت خودمان و طرف مقابلمان آگاهیم و با همه این مقدمه، وارد گفت‌و‌گو می‌شویم. ما گفت‌و‌گو کننده‌های بسیار خوبی نیز داریم. یک عده‌ای هم هستند که به نوع توافق نقد دارند. به این‌ها نیز از هم اکنون باید تفهیم کرد که شرایط گفت‌و‌گو، شرایط امتیاز دادن و امتیاز گرفتن است. در نهایت باید مراقب استقلال، امنیت و تمامیت ارزی کشور و مردم و منابع ملی کشور باشیم. این چارچوب می‌تواند بر پایه یک «سیاست ایرانی» محقق شود.»