زنگ خطر پلتفرم‏‏‌های وام‌دهی

فرصت‌های سرمایه‌گذاری و امکان کسب سود از نوسانات قیمتی از جمله جذابیت‌های اصلی بازار ارز‌های دیجیتال به شمار می روند و هر ساله میلیون‌ها نفر را به این بازار مالی جذب می‌کنند.

به گزارش دنیای اقتصاد، با این حال کاربرد‌ها و مزیت‌های رمزارز‌ها در سرمایه‌گذاری و نوسان‌گیری محدود نمی‌شوند. فناوری بلاک‌چین طی سالیان گذشته پیشرفت و ارتقا‌های قابل‌توجهی به خود دیده و بازار‌های مالی جدیدی پیرامون آن شکل گرفته‌اند که یکی از مهم‌ترین آنها، حوزه دیفای یا امور مالی غیرمتمرکز نام دارد.

امروزه بسیاری از خدمات مالی و بانکی در این فضای جدید ارائه می‌شوند و به کمک فناوری بلاک‌چین و رمزارز‌ها فعالیت می‌کنند. یکی از این خدمات، وام‌دهی با ارز‌های دیجیتال بوده که گزینه جذابی به شمار می‌رود و از محبوبیت زیادی در دنیای ارز‌های دیجیتال برخوردار است.

با این حال خدمات وام‌دهی ارز‌های دیجیتال بدون چالش و حاشیه نبوده‌اند. پس از سقوط بازار ارز‌های دیجیتال در سال ۲۰۲۲، بسیاری از پلتفرم‌ها و خدمات مبتنی بر رمزارز‌ها با مشکلات نقدینگی مواجه شده و برخی از پلتفرم‌های مطرح وام‌دهی ارز‌های دیجیتال از توقف فعالیت و ورشکستگی خود خبر دادند.

روندی که به نظر می‌رسد هنوز برای آن راه‌حل مناسبی پیدا نشده و پلتفرم ثورچین، روز پنج‌شنبه از توقف خدمات پس‌انداز و وام‌دهی خود خبر داد و از پردازش درخواست‌های برداشت بیت‌کوین و سایر ارز‌های دیجیتال کاربران خودداری کرد.

این شرایط بار دیگر خطرات و چالش‌های وام غیرمتمرکز ارز‌های دیجیتال را گوشزد می‌کند، خطراتی که با گذشت سال‌ها از وقایع ۲۰۲۲ همچنان وجود دارند و حتی در بازار‌های صعودی دیده می‌شوند. با ورود این نوع از وام‌ها به کشور، توجه به این چالش‌ها اهمیت پیدا کرده و مهم است که کاربران پیش از دریافت وام رمزارزی با خطرات این خدمات آشنا باشند.

بحران ثورچین

ثورچین یک پلتفرم غیرمتمرکز محبوب در بازار ارز‌های دیجیتال و حوزه دیفای است که خدماتی مانند جا‌به‌جایی دارایی‌ها بر بستر بلاک‌چین‌های مختلف، تامین نقدینگی و وام را ارائه می‌دهد. با این حال در روز پنج‌شنبه به ناگهان ثورچین از توقف خدمات پس‌انداز و وام‌دهی خود خبر داد و مانع برداشت سرمایه بیت‌کوین، اتریوم و سایر دارایی‌های کاربران شد.

داده‌ها حاکی از آن بوده که در حال حاضر تقریبا ۱۱۱ میلیون دلار دارایی دیجیتال از پروتکل ثورچین وام گرفته شده و ۹۸ میلیون دلار ارز دیجیتال در خزانه‌های پس‌انداز آن قفل شده است. با این حال ثورچین با یک مشکل بزرگ مواجه است و نوسانات بازار، افت ارزش دارایی‌های ذخیره شده و مشکلات مدیریتی به انباشته شدن بدهی ۲۰۰ میلیون دلاری برای پلتفرم منجر شده‌اند.

به همین دلیل فعالان و مشارکت کنندگان شبکه مبلغ سپرده گذاری‌شده کاربران را مسدود کرده‌اند تا از وقوع یک فاجعه و ورشکستگی ثورچین جلوگیری کنند. این شرایط واکنش تیم ثورچین را نیز به دنبال داشت و بنیان‌گذار این پلتفرم اعلام کرده که قفل کردن دارایی‌ها به این پلتفرم فرصت ۹۰ روزه‌ای داده است تا راه‌حلی کاربردی پیدا کنند.

یکی از چالش‌های اصلی ثورچین، نحوه مدیریت سرمایه و بازپرداخت بدهی آن بوده و به نظر می‌رسد که شاهد روندی مشابه فاجعه لونا هستیم. این پلتفرم تعهدات وام‌دهی را با ضرب توکن بومی خود به نام RUNE و فروش آن به استخر‌های نقدینگی انجام می‌دهد که منجر به افزایش عرضه و کاهش قیمت شده است.

ارز دیجیتال RUNE تنها در روز جمعه کاهش تقریبا ۳۰ درصدی تجربه کرد و در حالی که بیت‌کوین به رشد خود ادامه می‌دهد و جو بازار صعودی بوده، این رمزارز به ۲ دلار و محدوده قیمتی سال ۲۰۲۳ خود برگشته است. در این شرایط، اگر کاربران تصمیم بگیرند ناگهان سرمایه‌های خود را از این پلتفرم خارج کنند ارزش ارز دیجیتال RUNE کاهش بیشتری پیدا می‌کند که توان بازپرداخت ثورچین را کاهش می‌دهد و به ورشکستگی کامل آن منجر می‌شود. روندی که در گذشته و در شبکه لونا دیده شد و این احتمال وجود دارد که توقف موقت فعالیت ثورچین تنها این اتفاق را عقب اندازد.

وضعیت اخیر ثورچین در ادامه اتفاقات تلخ گذشته بازار که ضعف‌های ساختاری و ریسک‌های بالای موجود در حوزه وام ارز‌های دیجیتال صنعت دیفای را نشان داده‌اند.

در نمونه دیگری، سلسیوس نتورک یکی از بزرگ‌ترین پلتفرم‌های وام‌دهی ارز‌های دیجیتال به شمار می‌رفت که در سال ۲۰۲۲ با بحران‌های شدیدی مواجه شد و در سال ۲۰۲۳ ورشکستگی خود را اعلام کرد. در حالی که استراتژی مدیریتی نقدینگی و سرمایه سلسیوس در بازار‌های صعودی جوابگو بودند، اما در روند نزولی باعث زیان‌های سنگین شد که بازپرداخت‌ها را با مشکل مواجه ساخت. همچنین سقوط ارزش رمزارز‌ها در بازار ۲۰۲۲ باعث شد که ارزش وثیقه‌های این پلتفرم کاهش پیدا کنند.

پلتفرم وام‌دهی وویجر دیجیتال یکی دیگر از قربانیان بازار نزولی ۲۰۲۲ بود که نتوانست از بحران‌های مالی ایجاد شده نجات پیدا کند و اعلام ورشکستگی کرد. این پلتفرم بخش بزرگی از دارایی‌های خود را به شرکت سرمایه‌گذاری تری اروز کپیتال قرض داده بود و با ورشکستگی این شرکت، وویجر دیجیتال نتوانست دارایی‌های خود را بازپس بگیرد و بدهی‌های سنگینی را متحمل شد. همچنین مانند دیگر پلتفرم‌های آن زمان، وویجر دیجیتال نیز با کاهش ارزش رمزارز‌های خود و فشار کاربران برای برداشت دارایی‌ها مواجه شد که ورشکستگی آن را رقم زد.

پس از بازار صعودی ۲۰۲۴، نگرانی‌ها نسبت به تکرار این روند افزایش یافته است. وقوع رویداد‌هایی مانند ثورچین نشان می‌دهد که بازار هنوز درس‌های خود را نگرفته و اگر پس از روند صعودی اخیر بار دیگر بازار نزولی شود و قیمت‌ها سقوط قابل‌توجهی پیدا کنند، می‌توان پیش‌بینی کرد که روند سال ۲۰۲۲ تکرار خواهد شد و موج جدیدی از ورشکستگی و ضرر‌های هنگفت متوجه سرمایه‌گذاران و فعالان بازار خواهد بود؛ بنابراین هم اکنون زنگ خطر به صدا در‌آمده و ضروری است که به این اخطار توجه کافی شود.

شرایط وام ارز دیجیتال در ایران

به دلیل محدودیت‌های بانکی و همچنین شرایط اقتصادی کشور، علاقه مردم به خدمات وام‌دهی رو به افزایش بوده و طی چند سال گذشته پلتفرم‌ها و بستر‌های مالی خدمات مختلفی پیرامون وام ارائه داده‌اند. در این بین، برخی صرافی‌ها و پلتفرم‌های رمزارزی نیز وام‌دهی مبتنی بر وثیقه رمزارزی را شروع کرده‌اند. در این نوع، کاربران می‌توانند دارایی‌های دیجیتال خود مانند بیت کوین، اتریوم یا تتر را به عنوان وثیقه در پلتفرم قفل کرده و در ازای آن وام دریافت کنند. علاوه بر سرعت بالا، این نوع از وام گیری نیازی به چک و ضامن ندارد که باعث می‌شود تا گزینه جذابی به نظر برسد.

با این حال، نوسانات قیمتی ریسک و خطرات این نوع از وام‌ها را افزایش می‌دهد و در صورت کاهش قیمت رمزارز ها، کاربران باید وثیقه بیشتری اضافه کنند، زیرا در غیر‌ این صورت سرمایه آنها به فروش می‌رسد؛ بنابراین در زمانی که بازار ناگهان با کاهش‌های قابل‌توجه قیمتی مواجه می‌شود، کاربران باید سرمایه بیشتری قفل کنند یا ارز‌های دیجیتال خود را از دست دهند.

در این بین منابع تامین سرمایه وامی که توسط صرافی‌ها داده می‌شود نیز چندان شفاف نیست. در حالی که پلتفرم‌های حوزه دیفای به صورت غیرمتمرکز فعالیت می‌کنند و تمام اطلاعات پیرامون ذخایر ارزی و سرمایه آنها در دسترس عموم قرار دارد، پلتفرم‌های وام‌دهی رمزارزی ایران ماهیتی کاملا متمرکز دارند و شفافیت چندانی در فعالیت و ذخایر آنها دیده نمی‌شود.

نبود چارچوب قانونی نیز چالش دیگری است که در زمان بررسی وام‌های رمزارزی داخلی باید به آن توجه داشت. بانک مرکزی ایران هنوز دستورالعمل مشخصی در این زمینه منتشر نکرده و همین مساله باعث می‌شود فعالیت این پلتفرم‌ها همواره با ریسک توقف فعالیت یا ممنوعیت ناگهانی همراه باشد. همچنین با وجود ماهیت متمرکز، هیچ مکانیزمی برای تضمین بازگشت سرمایه یا پوشش زیان کاربران وجود ندارد.

در شرایطی که ورشکستگی پلتفرم‌های وام‌دهی به یکی از مهم‌ترین بحران‌های سال‌های اخیر بازار رمزارز تبدیل شده، توجه به نحوه فعالیت و خطرات پلتفرم‌های وام‌دهی رمزارزی ایران از اهمیت بیشتری برخوردار می‌شود و امید است که پلتفرم‌های داخلی با بهره گیری از درس‌ها و تجربیات ارزشمند پلتفرم‌های ورشکسته خارجی، از وقوع اتفاقات مشابه جلوگیری کرده و بستری امن و قابل اعتماد برای ارائه خدمات وام دهی ایجاد کنند.