نسبت ما و سیره نبوی

قریب به ۶ سال از صدور بیانیه « گام دوم انقلاب » خطاب به ملت ایران می‌گذرد؛ این یعنی بیش از یک-هفتم از چهل‌سالِ دوم انقلاب نیز گذشته و شایسته و بایسته است که همین سال‌های سپری‌شده بعد از بیانیه گام دوم و نقشه راه ترسیمی را رصد کرده و مورد ارزیابی قرار دهیم. در این نوشته با توجه به تقارن با ایام مبعث پیامبری که بعثت خویش را برای اتمام مکارم اخلاق معرفی نموده است، به توصیه دوم رهبر معظم انقلاب می‌پردازم.

معنویت و اخلاق:

«معنویت به معنی برجسته کردن ارزش‌های معنوی از قبیل: اخلاص، ایثار، توکل، ایمان در خود و در جامعه است، و اخلاق به معنی رعایت فضیلت‌هایی چون خیرخواهی، گذشت، کمک به نیازمند، راست‌گویی، شجاعت، تواضع، اعتمادبه‌نفس و دیگر خلقیات نیکو است. معنویت و اخلاق، جهت‌دهنده همه حرکت‌ها و فعالیت‌های فردی و اجتماعی و نیاز اصلی جامعه است؛ بودن آن‌ها، محیط زندگی را حتی با کمبودهای مادی، بهشت می‌سازد و نبودن آن حتی با برخورداری مادی، جهنم می‌آفریند.

شعور معنوی و وجدان اخلاقی در جامعه هرچه بیشتر رشد کند برکات بیشتری به بار می‌آورد؛ این، بی‌گمان محتاج جهاد و تلاش است و این تلاش و جهاد، بدون همراهی حکومت‌ها توفیق چندانی نخواهد یافت. اخلاق و معنویت، البته با دستور و فرمان به دست نمی‌آید، پس حکومت‌ها نمی‌توانند آن را با قدرت قاهره ایجاد کنند، اما اولا خود باید منش و رفتار اخلاقی و معنوی داشته باشند، و ثانیا زمینه‌ را برای رواج آن در جامعه فراهم کنند و به نهادهای اجتماعی دراین‌باره میدان دهند و کمک برسانند؛ با کانون‌های ضد معنویت و اخلاق، به شیوه معقول بستیزند و خلاصه اجازه ندهند که جهنمی‌ها مردم را با زور و فریب، جهنمی کنند.

ابزارهای رسانه‌ای پیشرفته و فراگیر، امکان بسیار خطرناکی در اختیار کانون‌های ضد معنویت و ضد اخلاق نهاده است و هم‌اکنون تهاجم روزافزون دشمنان به دل‌های پاک جوانان و نوجوانان و حتی نونهالان با بهره‌گیری از این ابزارها را به چشم خود می‌بینیم. 

دستگاه‌های مسئول حکومتی دراین‌باره وظایفی سنگین بر عهده دارند که باید هوشمندانه و کاملا مسئولانه صورت گیرد. و این البته به معنی رفع مسئولیت از اشخاص و نهادهای غیرحکومتی نیست. در دوره پیش‌ِرو باید دراین‌باره‌ها برنامه‌های کوتاه‌مدت و میان‌مدت جامعی تنظیم و اجرا شود؛ ان‌شاء‌الله.»

در رصد فضای اخلاقی جامعه از دو نگاه باید احتراز کرد؛ اول، گروهی که کل برداشتشان از معنویت و اخلاق جامعه از اجتماعات موردی و به‌تعبیری موزاییکی مثل راهپیمایی اربعین و غدیر و شب‌های قدر و اعتکاف و امثالهم اقتباس و استنباط می‌شود و دوم، جماعتی که صرفا چشمشان به مجالس لهو و لعب و موارد خلاف شرعیات و شئونات دوخته شده است. اتکا به نظریات هر کدام از این افراد، دید ناقص و به‌تبع، تشخیص و تجویز معیوبی در پی خواهد داشت. باید حقیقت جامعه و افراد را به‌تمامه و غیرگزینشی دید. چگالی جنود عقل و جهل را به‌درستی محاسبه کرد تا بتوان امید داشت که حرکت، اصلاح و تکمیل شود.

در مسئولیت‌هایی که حاکمیت و مردم دارند نیز باید از دو نگاه دوری جست؛ دسته اول کسانی هستند که هیچ شأنی برای ریل‌گذاری، ذائقه‌سازی و حکمرانی دینی قائل نیستند و قائل‌اند هرگونه دخالتی مذموم و شکست‌خورده است و گروه دوم افرادی هستند که گمان می‌کنند با صغار و محجورین طرف شده‌اند و باید زمام همه امور دینی را به‌دست بگیرند و با بگیر و ببند جامعه را پیش ببرند. هر دوی این نظرات، خطرناک و آسیب‌زاست؛ کسانی که نمی‌فهمند مسئولیت‌های حکومتی که به اسم اسلام و رسول‌الله (ص) بنا شده چیست، نباید در این مسائل با قاطعیت نظر دهند. اشخاصی هم که شیوه حکمرانی‌شان هیچ شباهتی به سیره نبوی و علوی ندارد و ازقضا به‌واسطه خشکی و خشنی، بیشترین شباهت را به طواغیت این امت دارند حق اعلام و خصوصا اعمال این تفکر مسموم و مذموم را ندارند.

باید سیر کرد در سیره نبوی! سیره یعنی نوع فعل با همه ظرافت‌ها و جزئیات. اصل اخلاق به رعایت همین لطافت‌ها و دقت‌هایی است که نبی مکرم اسلام قول و فعل داشته‌اند. امام رحمت و مهربانی و برترین خلق خدا که حضرت حق بر ما منت نهاد و او را رسول ما کرد و باید از وجود این منت و نعمت، قدردانی کرد وگرنه معاذالله مشمول گلایه آن عظیم‌ترین مخلوق خداوندی می‌شویم.

مسعود پیرهادی