اثر تخریبی شوک‌های ارز بر سرمایه‌گذاری

فرشاد مومنی، استاد اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی، در نشست «چالش‌های کسب و کار در سال ۱۴۰۴» که از سوی صندوق توسعه ملی برگزار شده بود، با بیان اینکه در اقتصاد سیاسی گفته می‌شود پیش‌بینی، امکان پیش‌گیری از آینده‌های محتمل، اما نامطلوب را فراهم می‌کند، همانطور که امکان ایجاد آمادگی‌های لازم برای حداقل‌سازی هزینه‌ها و خسارت‌های آنچه که در کنترل ما قرار نمی‌گیرد را سبب می‌شود، خاطرنشان کرد: پیش‌بینی‌های عالمانه، امکان مواجهه غیرتصادفی و اعمال اراده برای ساختن آینده مطلوب را فراهم می‌کند. انصاف این است که در شرایط کنونی ایران، ما بیش از هر دوره دیگری، به هماهنگی‌های سازمان یافته و گفت‌وگوهای اعتلابخش نیاز داریم. 

به گزارش اعتماد، وی اضافه کرد: ما از دریچه اقتصاد سیاسی توسعه، دچار پدیده‌ای شده‌ایم که در لطیف‌ترین تعبیر می‌توان آن را «دام سکون» و «دام از کارکرد افتادگی سیستمی» دانست. راه نجات ما این است که ریل‌هایی که ما را به اینجا آورده است را تغییر دهیم. بازکردن این مساله که تداوم روندهای گذشته برای ما راهگشا نخواهد بود، از دریچه فضای کسب و کار و ارتقای انگیزه‌های دانایی، خلاقیت و سرمایه‌گذاری تولیدی، شاید یکی از حیاتی‌ترین و مفیدترین کارهایی باشد که می‌توان انجام داد. 

به بازنگری‌های بنیادی، بسیار نیاز داریم

این استاد دانشگاه با بیان اینکه برای درک از کارافتادگی سنسورهای سیستم باید به سه تجربه ربع قرن اخیر ایران توجه کرد، توضیح داد: اندازه اقتصاد ایران، در نقاط عطف ۱۳۸۴.۱۳۹۳ و ۱۴۰۲ تقریبا بلاتغییر باقی مانده است. ببینید این مساله تا چه اندازه می‌تواند برای ما پیام داشته باشد، یعنی اگر نفت به حدود ۱۴۰ دلار در هر بشکه هم برسد باز کار ما راه نمی‌افتد به سمت برجام حرکت می‌کنیم هم کارمان راه نمی‌افتد و اینکه موضع‌گیری‌های حاد و مشکوک علیه برجام هم موفق می‌شود، هیچ کدام‌شان تاثیری در عملکرد اقتصادی ما ندارد و معنای آن، این است که ما به بازنگری‌های بنیادی، بسیار نیاز داریم که از جنبه اندیشه‌ای در کادر تحلیل‌های سطح توسعه موضوعیت پیدا می‌کند. 

مومنی افزود: در چارچوب تحلیل‌های سطح توسعه، می‌گویند معنای اینکه شما به این روز افتادید، این است که وجه غالب کوشش‌هایی که برای حداکثرسازی نفع شخصی می‌شود، با منافع ملی هم‌راستایی ندارد و وجه غالب تمهیدات و اقداماتی که ساختار قدرت برای سامان‌دهی اوضاع انجام می‌دهد با مصالح دورمدت کشور هم‌راستایی ندارد و باید به آن بازنگری بنیادی از این دریچه نگریسته شود. 

اگر پشت به هدف باشیم، از FATF هم آبی برای‌مان گرم نمی‌شود

به گزارش جماران، این استاد اقتصاد با تاکید بر اینکه اگر ما پشت به هدف باشیم، عضو FATF هم باشیم، آبی برای ما گرم نمی‌شود، یادآورشد: بعدا ببینید زبان چه کسانی دراز می‌شود که ما عضو FATF هم شدیم و نتیجه‌ای حاصل نشد. باید حواس‌مان را بسیار جمع کنیم؛ چون با کمال تاسف می‌دیدم عده‌ای با عنوان نگرانی نسبت به ارزش‌ها با FATF مخالفت می‌کنند.

من گفتم یکی از مهم‌ترین تعالیم دین به ما، این است که از مواضع تهمت احتراز کنید. وقتی مجموعه‌ای ایجاد شده که می‌گوید من مانع قاچاق اسلحه، قاچاق موادمخدر و تامین مالی تروریسم می‌شوم و کشوری با هر توجیه مشکوکی در برابر آن می‌ایستد، به معنای آن است که کل مردم ایران را در معرض این اتهام‌ها قرار داده است.

 بنابراین، باید این هم‌راستایی‌ها، آسیب‌شناسی جدی شود و تعارض میان این هم‌راستایی‌ها، زمانی بیشتر می‌شود که به فعالیت‌های مشکوک و فاسد و شبه‌مافیایی، پاداش بیشتر داده می‌شود و فشارهای بیشتر بر خلاقیت، تولید و ارتقای بنیه فناورانه کشور اعمال می‌شود.

 وی یکی از آدرس‌های کمک‌کننده را تمرکز بر مساله فضای کسب و کار عنوان کرد و گفت: آن‌ها که فضای کسب و کار را با دستکاری قیمت‌های کلیدی به آشوب می‌کشند و بی‌ثبات می‌کنند، باید متوجه باشند که تا زمانی که دولتی بخواهد از این شیوه کسب درآمد کند، آب به آسیاب مافیاها می‌ریزد و سرمایه‌های انسانی با کیفیت در کشور را دچار سرخوردگی می‌کند.

اگر بخواهیم به زبان عدد و رقم در این زمینه صحبت کنیم، مطالعه‌های بسیار با کیفیت، که در آن ۱۰۰ هزار شرکت در ۱۳۹ کشور در حال توسعه در یک دوره ۱۰ساله بررسی شده و نتیجه این بود که هیچ عنصری به اندازه سیاست‌های تورم‌زا، علیه تولید و خلاقیت و نوآوری عمل نمی‌کند. هر یک‌درصد افزایش در تورم، موجب می‌شود بنگاه‌های موجود، به اندازه ۴.۳ درصد کمتر از گذشته در فعالیت‌های نوآورانه شرکت کنند. 

سیاست‌های تورم‌زا، ظالمانه است

مومنی با تاکید بر اینکه سیاست‌های تورم زا، ظالمانه است و مفت‌خوارها را چاق‌تر و زحمت‌کشان را تنبیه می‌کند، ادامه داد: طنز تلخی است که در سه دهه گذشته، سیاست‌های تورم‌زا با عنوان عدالت دوستی در دستور کار قرارگرفته و تلخ‌تر این است که گزارش‌های سالانه بانک مرکزی، می‌گوید در تجربه شوک درمانی، به ازای هر یک درصد افزایش نرخ ارز، حدود ۰.۲۴ درصد کاهش انگیزه سرمایه‌گذاری داریم.

وقتی کل سرمایه‌گذاری‌هایی که صورت می‌گیرد، حتی امکان جبران استهلاک‌ها را ندارد حکومت باید متوجه شود که این شیوه کسب درآمد با حال و آینده ما چه می‌کند. حکومت بهتر است به جای بی‌ثبات‌سازی فضای اقتصاد کلان، بستر ثبات و امن ایجاد و فعالتی‌های خلاقانه و مولد را تشویق کند و مالیاتش را بگیرد. اینگونه کشور می‌تواند نجات پیدا کند. 

رییس موسسه مطالعات دین و اقتصاد ضمن تاکید بر اینکه مراقبت از فضای کسب و کار، مراقبت از فضای ملی در برابر مافیاها و قدرت‌های خارجی است، اظهارداشت: در این زمینه، تا آنجا که امکان داشته باشد، باید از جوزدگی و مدگرایی پرهیز کنیم و از دریچه فضای کسب و کار این موارد را مورد توجه قرار دهیم. 

مومنی با یادآوری اینکه گزارش‌های رسمی می‌گوید در دهه ۱۳۹۰، اندازه رشد شرکت‌های دانش بنیان معادل ۱۲ هزار و ۷۰۰ درصد بوده اما همزمان در این دهه، تولید سرانه کشور ۳۴ درصد سقوط کرده است، گفت: با ادا درآوردن و ظاهرسازی و تبلیغات بی‌محتوا و دروغ، کار ما جلو نمی‌رود. درخصوص آنچه که درباره هوش مصنوعی هم می‌گویند باید توجه داشت که هوش مصنوعی، خود به اندازه یک شهر برق نیاز دارد. بنابراین درباره فضای کسب و کار هم باید توجه داشته باشیم که مراقب باشیم در دامی نیفتیم که با عنوان دانش بنیانی در آن افتادیم. 

این اقتصاددان به گزارش بانک جهانی که با بررسی ۳۰ هزار بنگاه تولیدی در سراسر دنیا انجام شده اشاره کرد و افزود: در این گزارش آمده که ۸۲ درصد بنگاه‌ها، نااطمینانی نسبت به سیاست‌های بی‌ثبات و بی‌کیفیت دولت‌ها است. ۷۹ درصد شرکت‌ها گفته‌اند بعد از نااطمینانی نسبت به سیاست‌های دولت، سیاست‌های بی‌ثبات‌ساز اقتصاد کلان مهم‌ترین تهدید علیه فضای کسب و کار و فعالیت‌های شرافتمندانه و اعتلابخش است.

 ۷۵درصد شرکت‌ها نظام مالیات ستانی بی‌منطق و ضعیف‌کش را که به منافع مافیاها تعرض نمی‌کند اما ضریب موفقیتش نسبت به مزد و حقوق بگیران و شرکت‌های تولیدی صددرصد است را مساله دیگر می‌دانند.

 مساله بعدی در این پیمایش، مساله فساد است. می‌گویند ما فضای کسب و کار را تسهیل کردیم و تسهیل‌شان این است که اگر کسی خواست فضای کسب و کار راه بیندازد، دیگر به گواهی‌عدم سوء‌پیشینه احتیاجی ندارد! یعنی مردم را در برابر آن‌ها پناه می‌گذارند اما در مقابل آن با فساد کاری ندارند.