شنبه 06 بهمن 1403
Saturday, 25 January 2025
یک ماه از رفع فیلتر گوگل‌پلی و واتس‌اپ می‌گذرد، اما هنوز مصوبه شورای عالی فضای مجازی برای رفع فیلترینگ منتشر نشده است. در شرایطی که جزئیات این مصوبه مشخص نیست و اما و اگرهایی درباره آن مطرح می‌شود، وزیر ارتباطات اطمینان خاطر داده است تمامی پلتفرم‌ها رفع فیلتر خواهند شد. با این حال، انتقادات و اعتراض‌ها نسبت به رفع فیلتر قطره‌چکانی و محدودیت اینترنت همچنان ادامه دارد؛ تا جایی که بیش از ۶۷۰۰ نفر کارزار این اعتراض را امضا کرده‌اند. از سوی دیگر، در هفته اخیر گزارش‌هایی منتشر شد که لزوم رفع کامل فیلترینگ را به خوبی نشان داد. طبق نتایج نظرسنجی شرکت اطلاع‌رسانی بورس، پلتفرم‌های تلگرام و اینستاگرام، رسانه‌های محبوب نیمی از سهامداران ایرانی هستند. همچنین بررسی‌های شرکت ارتباطات زیرساخت نشان می‌دهد که شبکه اینترنت کشور همچنان آماج حملات سایبری قرار دارد و در پاییز سال جاری به‌طور میانگین روزانه ۶۳۵ حمله صورت گرفته که از هر ۱۰۰ حمله ۳۵ حمله به دلیل شبکه دستگاه‌های آلوده بوده است.
در چهارم دی ماه فیلترینگ گوگل‌پلی و واتس‌اپ رفع شد و در حال حاضر یک ماه از این موضوع می‌گذرد، اما هنوز مصوبه شورای عالی فضای مجازی منتشر نشده است. این در حالی است که پیگیری‌های خبرنگار «دنیای اقتصاد» از شورای عالی فضای مجازی و وزارت ارتباطات برای انتشار این مصوبه بی‌نتیجه مانده است و هر کدام از این نهادها، مسوولیت انتشار آن را به گردن دیگری می‌اندازد. با این وجود خبرگزاری مهر در همان روز برگزاری جلسه رفع فیلترینگ در شورا، جزئیات مصوبه شورا را - البته به صورت شنیده‌های تایید نشده- منتشر کرد که در آن به سامان‌دهی اینترنت اقشار و ارائه پالایش‌شکن قانونی اشاره شده بود. اعضای شورای فضای مجازی پس از آن هم درباره چارچوب‌های مورد نظر برای رفع فیلترینگ صحبت کردند؛ به گفته محمد‌امین آقامیری، دبیر شورای عالی فضای مجازی، اگر پلتفرم‌ها در چارچوبی که شورا مشخص کرده جا بگیرند، رفع فیلتر می‌شوند. شروط نامعلومی که تاکنون نه جزئیات آن منتشر شده و نه زمان اجرای آن. در این وضعیت حتی گزارش خبرگزاری مهر نیز تکذیب نشد و همین موضوع همچنان موجب نگرانی فعالان و کنشگران اینترنت است.
به اعتقاد صاحب‌نظران، به دلیل رویکرد نامشخص و غیرشفاف شورای عالی فضای مجازی نمی‌توان نظر قابل استنادی در این باره داد و اگر مصوبه مذکور همانی باشد که خبرگزاری مهر منتشر کرد، به خوبی می‌توان متوجه شد که این طرح ادامه همان طرح صیانت است و در جزئیات آن تنها بازی با کلمات صورت گرفته است. در شرایطی که جزئیات این مصوبه هنوز مشخص نیست و اما و اگرهایی درباره آن مطرح می‌شود، وزیر ارتباطات اطمینان خاطر داده است تمامی پلتفرم‌ها رفع فیلتر خواهند شد. ستار هاشمی در هفته گذشته اعلام کرد که هیچ پلتفرمی از شمول رفع فیلترینگ خارج نیست؛ سازوکارهای رفع فیلتر تمام سکوها پیش‌بینی شده است و رفع فیلتر پلتفرم‌ها متناسب با نیازهای مردم، جمع‌بندی و در مذاکرات مشخص می‌شود. با این حال انتقادات و اعتراض‌ها نسبت به رفع فیلتر قطره‌چکانی و محدودیت اینترنت همچنان ادامه دارد؛ تا جایی که بیش از ۶۷۰۰ نفر کارزار «اعتراض به رفع فیلتر قطره‌چکانی و ادامه سانسور و محدودیت اینترنت» را از ۱۲ دی ماه به راه افتاد، امضا کرده‌اند. در بخشی از این کارزار ضمن اعتراض به مصوبه شورای عالی فضای مجازی خطاب به رئیس‌جمهور بیان شده است: «مشروط کردن رفع فیلترینگ به مذاکره با پلتفرم‌های بین‌المللی، تا زمانی که تحریم‌های بین‌المللی ادامه داشته باشد تنها بهانه‌ای است برای کاسبان فیلترینگ تا دسترسی آزاد به اینترنت را به تعویق بیندازند.» در مجموع با وجود تداوم انتقادات نسبت به رویه غیرشفاف رفع فیلترینگ و نگرانی‌ها از مصوبه شورای فضای مجازی به نظر می‌رسد که همچنان برای رفع محدودیت‌های اینترنتی پشت درهای بسته تصمیم گرفته می‌شود و نمی‌توان با قطعیت به احتمال رفع فیلتر همه پلتفرم‌ها امیدوار بود.
در شرایطی که رفع فیلترینگ کامل همچنان در هاله‌ای از ابهام قرار دارد، در هفته اخیر گزارش‌هایی منتشر شد که بر لزوم رفع کامل فیلترینگ برای چندمین بار تاکید کرد. طبق نتایج نظرسنجی شرکت اطلاع‌رسانی بورس، تلگرام و اینستاگرام، رسانه‌های محبوب نیمی از سهامداران ایرانی برای پیگیری اخبار بازار سرمایه است. نتایج نظرسنجی شرکت اطلاع‌رسانی و آموزش بورس در آذر نشان می‌دهد که پس از تلگرام، سایت‌های خبری با ۲۷.۲ درصد و اینستاگرام با ۹.۵درصد در رتبه‌های دوم و سوم قرار دارند. نظرسنجی جدید از ۸۱۵ سهامدار در سراسر کشور نشان می‌دهد تلگرام با اختلاف معنادار، محبوب‌ترین رسانه برای پیگیری اخبار بازار سرمایه است. بیش از نیمی از سهامداران ایرانی اخبار بورس را از این پیام‌رسان دنبال می‌کنند. این آمار به خوبی نشان می‌دهد که اگر قرار به اولویت‌بندی برای رفع فیلتر پلتفرم‌ها باشد، تلگرام و اینستاگرام ارجحیت بیشتری نسبت به دیگر پلتفرم‌ها دارند؛ هر چند بهترین اقدام در راستای رفع محدودیت‌های اینترنت دسترسی آزادانه و بدون فیلتر به تمامی پلتفرم‌هاست.
علاوه بر این، وزیر ارتباطات دولت چهاردهم در زمان ارائه دفاعیه خود در جلسه رای اعتماد مجلس درباره مدیریت فضای مجازی مطرح کرده بود که نقش فیلترشکن‌ها در بسیاری از حملات سایبری علیه زیرساخت‌های حیاتی کشور، همان نقش پیاده‌نظام نفوذی دشمن است. در حال حاضر و با گذشت شش ماه از اظهارات ستار هاشمی، عملکرد دولت چهاردهم نشان می‌دهد که عملا نتوانسته در رفع کامل فیلترینگ موفق عمل کند و فیلترشکن‌ها همچنان به عنوان پیاده‌نظام نفوذی دشمن فعال هستند. گزارش اخیر شرکت ارتباطات زیرساخت از حملات سایبری هم به خوبی نشان می‌دهد که فیلترینگ گسترده و نصب اپلیکیشن فیلترشکن‌های مختلف توسط کاربرها نقش مهمی در افزایش این حملات داشته است و کاربرهای زیادی بدون اینکه بدانند در این حمله‌ها مشارکت دارند.
طبق این گزارش، تنها در فصل پاییز ۱۴۰۳، روزانه به‌طور میانگین ۶۳۵ و در مجموع ۵۷ هزار و ۲۱۸ حمله منع خدمت توزیع‌شده (DDoS) به زیرساخت‌های کشور انجام گرفته که از هر ۱۰۰ حمله ۳۵ حمله به دلیل شبکه دستگاه‌های آلوده بوده است. حملات منع خدمت توزیع شده، نوعی از حملات سایبری است که در آن مهاجمان نسبت به ارسال ترافیک کاذب به سمت زیرساخت‌ها و سرویس‌های حیاتی اقدام کرده و به این ترتیب سبب بروز اختلال یا قطعی کامل خدمات‌رسانی زیرساخت یا سرویس مربوطه به کاربران حقیقی می‌شوند. بررسی‌های این گزارش نشان می‌دهد که بالاترین مدت زمان حمله در پاییز ۱۴۰۳، میزان ۴ ساعت و ۹ روز و ۵۰ دقیقه بوده است. همچنین از هر ۱۰۰ حمله، ۳۵ حمله از طریق شبکه دستگاه‌های آلوده و ۲۰ حمله با ظرفیتی بیش از ۱۰ گیگابیت بر ثانیه انجام شده است.
علاوه بر این، کمترین نرخ توزیع مربوط به حملاتی با توان بیشتر از ۶۰۰ گیگابیت بر ثانیه و بیشترین نرخ توزیع مربوط به حملاتی با توان کمتر از ۲ گیگابیت بر ثانیه است. ۵۰۰ مقصد بیش از ۲۵۰ مرتبه مورد حمله و بیش از ۵ میلیون مقصد تحت محافظت قرار گرفته‌اند. در بخش دیگری از این گزارش هدف‌های با بیشترین حمله‌ها ذکر شده است که شرکت‌های اینترنت سیار، کسب‌وکارهای اینترنتی و شرکت‌های اینترنت ثابت به ترتیب در رتبه‌های اول تا سوم قرار دارند.
علاوه بر تداوم حملات سایبری به شبکه اینترنت به دلیل دستگاه‌های آلوده کاربران، گزارش دیگری از میزان رضایت کاربران از خدمات اپراتورها منتشر شده است که نشان می‌دهد کیفیت و سرعت پایین، قطعی‌های مکرر اینترنت و اختلال در اتصال به فیلترشکن‌ها همچنان کام ایرانی‌ها از تجربه استفاده از اینترنت را تلخ کرده است. بر اساس نتایج این گزارش، تمام ارائه‌دهندگان خدمات اینترنتی بیش از ۵۰ درصد نارضایتی داشته‌اند. بیش از ۷۰ درصد این شکایت‌ها به سرعت و کیفیت اینترنت و فیلترینگ مربوط می‌شود که این موارد تا حد زیادی از کنترل شرکت‌ها خارج بوده و به سیاست‌های کلان کشور مرتبط است. با این اوصاف از گزارش‌های اخیر می‌توان به این استنباط رسید که تا زمانی که فیلترشکن‌ها فعالند، همچنان کاربران ایرانی با شبکه اینترنت آلوده و محدود دست‌وپنجه نرم می‌کنند. این در حالی است که برنامه مبهم و غیرشفاف دولت برای رفع فیلترینگ همچنان در رفع نگرانی‌های فعالان و کنشگران اینترنت ناموفق بوده است.
