افت‌وخیز زیان خودرویی‌ها

صورت‌های مالی میان‌دوره‌ای سه خودروساز بزرگ نیمه‌دولتی کشور از افت وخیز زیان خودرویی‌ها حکایت دارد. طبق اطلاعات ارائه‌شده به بورس، زیان انباشته ۹ماهه خودروسازان به ۲۲۳همت رسیده است. این در حالی است که زیان عملیاتی در این بازه زمانی نسبت به ۹ماه سال گذشته با افت ۴۲درصدی همراه بوده است. با این حال زیان خودروسازان در پاییز با جهش قابل توجهی روبه‌رو است؛ به‌طوری‌که سه شرکت خودروسازی در سه ماه پاییز با وجود افزایش قیمت خودرو، حدودا به اندازه کل ۶ماه امسال متحمل زیان شدند. 

به گزارش دنیای اقتصاد، صورت‌های مالی میان‌دوره‌ای سه خودروساز بزرگ نیمه‌دولتی که به بورس ارائه شده است نشان از افت ۴۲ درصدی زیان عملیاتی خودروسازان در ۹ ماه امسال نسبت به بازه مشابه سال گذشته دارد. با وجود این در پاییز امسال زیان عملیاتی ثبت‌شده برای خودروسازان تقریبا به اندازه مجموع زیان بهار و تابستان (۶ ماه ابتدایی سال) است. همچنین این گزارش نشان می‌دهد که زیان انباشته غیرتلفیقی خودروسازان تا انتهای آذرماه به ۲۲۳.۳ همت رسیده است. این در شرایطی است که در آمار ۶ ماهه زیان انباشته غیرتلفیقی ۲۰۸ همت ثبت شده بود. 

خروج خودروهای زیان‌ده از خط تولید و افزایش تیراژ محصولات سودده، رشد قیمت رسمی خودرو و واردات توسط خودروسازان را می‌توان از عوامل مهم افت زیان عملیاتی خودروسازان نسبت به سال گذشته دانست. اما نکته عجیب اینکه به‌رغم رشد قیمت رسمی خودرو در آبان ماه امسال، زیان خودروسازان در پاییز رشد بسیار قابل‌توجهی نسبت به بهار و تابستان را ثبت کرده است. 

طبق گزارش منتشرشده در سامانه کدال سه خودروساز بزرگ کشور در ۹ ماهه امسال مجموعا ۲۱.۵ همت زیان داشته‌اند، این در شرایطی است که این رقم در مدت مشابه سال گذشته ۳۷.۳ همت بود. بنابراین در این مدت زمان، زیان عملیاتی خودروسازان ۱۵.۸ همت معادل ۴۲درصد کاهش داشته است. اما در ۶ ماهه امسال کاهش زیان عملیاتی نسبت به ۶ ماه سال گذشته ۶۵درصد بود. بنابراین نرخ افت زیان در پاییز امسال کاهش داشته است. 

درحالی خودروسازان در ۹ ماهه امسال زیان عملیاتی ۲۱.۵ همتی را به ثبت رسانده‌اند که زیان عملیاتی ۶ ماه ابتدایی سال، ۱۱ همت بوده است. بنابراین خودروسازان در پاییز ۱۰.۵ همت یعنی به اندازه کل زیان بهار و تابستان زیان داشته‌اند. این در شرایطی است که ۲۸ آبان امسال قیمت کارخانه‌ای خودرو به طور میانگین ۳۰درصد افزایش پیدا کرده است. 

البته زیان عملیاتی خودروسازان در پاییز امسال ناهمگن است. به طوری که زیان سه‌ماهه پاییز ایران‌خودرو حدود ۵۷درصد زیان عملیاتی ۶ ماهه آن است اما پارس خودرو در پاییز بیشتر از کل بهار و تابستان زیان کرده، نکته عجیب‌تر اینکه زیان سایپا در پاییز امسال حدود ۳.۵ برابر زیان این شرکت در کل بهار و تابستان است. 

در واقع هیچ دلیل قانع‌کننده‌ای برای این رشد قابل‌توجه زیان در شرکت‌های خودروساز به‌خصوص سایپا و پارس خودرو وجود ندارد. به عبارت دیگر احتمالا اتفاقاتی در خودروسازی‌ها در حال رخ دادن است که هنوز افشا نشده و اطلاعاتی از آن در دسترس نیست اما هرچه هست موجب زیان بسیار سنگین در خودروسازی‌ها شده است. 

اما چرا روند زیان‌دهی خودروسازان در پاییز تا این اندازه ناهمگن است؟ سناریویی که می‌توان در این مورد مطرح کرد این است که ایران خودرو میزانی از زیان عملیاتی خود را در صورت‌های مالی منتشرشده در کدال حذف کرده است. در واقع در گذشته این شرکت بخشی از زیان را که طبق قانون به خاطر قیمت‌گذاری دستوری باید توسط دولت جبران می‌شد از صورت مالی خود حذف می‌کرد، گرچه مدتی است بزرگ‌ترین خودروساز کشور دیگر این روند را در پیش نمی‌گیرد اما می‌توان این سناریو را مطرح کرد که در صورت مالی ۹ ماهه خود دوباره به همین روش بازگشته باشد. 

اما از دلایل کاهش زیان عملیاتی در ۹ ماهه امسال نسبت به مدت مشابه سال گذشته می‌توان به خروج خودروهای زیان‌ده از خط تولید خودروسازان اشاره کرد. سه شرکت بزرگ خودروساز در ۹ ماهه امسال تولید محصولات زیان‌ده را کاهش داده و محصولات جدید را که عموما سودده هستند جایگزین کرده و افزایش تولید داده‌اند. همین موضوع به کاهش زیان خودروسازان کمک شایانی کرده است. 

روشن‌ترین مثال در این مورد توقف تولید پژوپارس است. طبق آماری که خردادماه امسال منتشر شد، قیمت تمام‌شده تولید هر دستگاه خودروی پژو پارس رقمی معادل ۳۵۴ میلیون تومان بوده، در حالی که نرخ فروش کارخانه‌ای این خودروی پرطرفدار فقط ۲۹۴میلیون تومان بوده و این امر موجب ضرر ۶۰میلیون تومانی کارخانه ایران‌خودرو از تولید این خودرو شده بود.

همچنین از بیش از ۱۱۰همتی که ایران‌خودرو سال گذشته زیان کرد، ۵۱همت تنها برای تولید پژو پارس بوده است. بنابراین خروج این خودروی زیان‌ده از خط تولید کمک زیادی به ایران‌خودرو برای کاهش زیان در سال‌جاری کرده است. 

موضوع دیگری که روی کاهش زیان‌دهی ۹ ماهه نسبت به مدت مشابه سال گذشته تاثیر داشته، واردات خودرو توسط خودروسازان است. طبق آماری که محمد رضوانی‌فر، رئیس کل گمرک ایران، پیش از این منتشر کرده بود، سایپا در رتبه دوم واردات خودرو به کشور قرار دارد. ایران خودرو نیز روی واردات خودروهای برقی تمرکز کرده است. بنابراین واردات خودرو نیز از عوامل افت زیان بوده است. 

رشد مستقیم و غیرمستقیم قیمت خودرو نیز می‌تواند در این روند تاثیرگذار بوده باشد. آبان ماه امسال قیمت‌های جدید خودرو به طور رسمی اعلام شد و علاوه بر آن شرکت‌ها از روش‌های غیرمستقیم مانند تغییر آپشن یا رینگ نیز برای رشد قیمت استفاده می‌کنند. عامل دیگری که می‌توانیم برای این موضوع به آن استناد کنیم واگذاری برخی دارایی‌های زیان‌ده خودروسازهاست که در سال‌جاری شاهد آن بودیم. 

جزئیات زیان خودروسازان

طبق آمار و اطلاعاتی که سه شرکت بزرگ خودروسازی کشور در سامانه کدال ثبت کرده‌اند بیشترین افت زیان ۹ ماهه مربوط به ایران خودرو است. بزرگ‌ترین خودروساز کشور از ابتدای سال‌جاری تا انتهای آذرماه ۱۱.۵ همت زیان داشته است اما این رقم برای مدت مشابه سال گذشته ۲۴.۸ همت بود. بنابراین آبی‌پوشان جاده مخصوص در این مدت زمان ۱۳.۳ همت معادل ۵۳.۶درصد کمتر زیان کرده‌اند. 

اما ایران خودرو در نیمه نخست امسال ۷.۳ همت زیان کرده بود بنابراین زیان این شرکت را در پاییز می‌توان ۴.۲ همت برآورد کرد. بر این اساس زیان ایران خودرو در پاییز حدود ۵۷درصد مجموع زیان بهار و پاییز این شرکت است. 

اما زیان انباشته بزرگ‌ترین خودروساز کشور در ۹ ماهه امسال ۱۶ درصد بیشتر شده است. بنا بر اطلاعات و آمار ثبت‌شده در سازمان بورس زیان انباشته این شرکت تا انتهای سال ۱۴۰۲ به میزان ۱۱۰هزار و ۳۶۱میلیارد تومان بود، اما حالا این رقم به ۱۲۷هزار و ۷۰۰ میلیارد تومان رسیده است. سرمایه ثبت‌شده ایران‌خودرویی‌ها در بورس، کمی بیش از ۳۰هزار میلیارد تومان است؛ بنابراین زیان انباشته آن‌ها از چهاربرابر این سرمایه هم عبور کرده و بزرگ‌ترین خودروساز ایران کماکان مشمول ماده ۱۴۱ قانون تجارت است.

این ماده قانونی تاکید می‌کند: «اگر بر اثر زیان‌های وارده حداقل نصف سرمایه شرکت از بین برود، هیات‌مدیره مکلف است بلافاصله مجمع عمومی فوق‌العاده صاحبان سهام را دعوت کند تا موضوع انحلال یا بقای شرکت مورد شور و رای قرار گیرد.» البته خودروسازان تاکنون توانسته‌اند با تجدید ارزیابی دارایی‌های خود از این اتفاق جلوگیری کنند. 

زیان عملیاتی سایپا نیز در ۹ ماهه امسال نسبت به مدت مشابه سال ۱۴۰۲ کاهش داشته اما زیان این شرکت در پاییز نسبت به بهار و تابستان رشد بی‌سابقه‌ای را تجربه کرده است. بنابر آمار و اطلاعات کدال دومین خودروساز بزرگ کشور از ابتدای سال تا انتهای آذرماه ۵.۱ همت زیان را به ثبت رسانده است اما این رقم برای مدت مشابه سال گذشته ۷.۳ همت بود. بنابراین در مدت زمان یادشده زیان عملیاتی این شرکت ۲.۲ همت معادل ۳۰درصد کاهش را ثبت کرده است. 

زیان انباشته این شرکت نیز در این مدت زمان ۱۳.۸ همت تومان معادل ۲۷درصد بیشتر شده و به ۶۵.۱ همت رسیده است. این در شرایطی است که سرمایه ثبت‌شده سایپایی‌ها در بورس، کمی بیش از ۱۹هزار و ۵۵۰میلیارد تومان است؛ بنابراین زیان انباشته آن‌ها از دوبرابر این سرمایه هم بیشتر است. بر این اساس نارنجی‌پوشان جاده مخصوص هم همچنان مشمول ماده ۱۴۱ قانون تجارت هستند. 

اما نکته عجیب در مورد سایپا مقایسه زیان عملیاتی این شرکت در پاییز با نیمه نخست سال است. در ۶ ماه ابتدایی امسال این شرکت هزار و ۱۴۱میلیارد تومان زیان کرده بود اما در انتهای ۹ ماه این رقم به پنج‌هزار و ۱۰۰ میلیارد تومان رسیده است. بنابراین تنها در پاییز امسال سایپایی‌ها سه‌هزار و ۹۵۹ میلیارد تومان زیان کرده‌اند. بنابراین زیان دومین خودروساز بزرگ کشور تنها حدود ۳.۵ برابر مجموع زیان بهار و تابستان بوده است. 

در نهایت پارس‌خودرو دارای کمترین زیان عملیاتی در بین سه خودروساز بزرگ کشور است که این موضوع با تیراژ پایین‌تر آن نسبت به ایران‌خودرو و سایپا ارتباط دارد که با وجود این نزدیکی زیان عملیاتی این شرکت به سایپا عجیب به نظر می‌رسد، طبق آمار و اطلاعاتی که پارس خودرو به سازمان بورس ارائه داده این شرکت در ۹ ماه امسال ۴.۹ همت زیان کرده، در مدت مشابه سال۱۴۰۲ این رقم به ۵.۲ همت می‌رسید. بنابراین در مدت زمان یادشده زیان عملیاتی این زیرمجموعه سایپا ۳۰۰ میلیارد تومان معادل ۵.۷درصد کاهش داشته که نسبت به دو شرکت دیگر افت قابل‌توجهی به نظر نمی‌رسد. 

اما زیان عملیاتی ۴.۹ همتی این شرکت درحالی ثبت شده که کل زیان بهار و تابستان آن به ۲.۲هزار میلیارد تومان می‌رسید. بر این اساس زیان این شرکت در پاییز امسال ۲.۷ همت بوده که از کل زیان ۶ ماه نخست سال بیشتر بوده است. طبق آمار ارائه‌شده به بورس، پارس‌خودرو ۳۰.۵ همت زیان انباشته را تا پایان آذرماه به ثبت رسانده است.

 در مقایسه با انتهای سال ۱۴۰۲، پارس‌خودرویی‌ها با رشد حدودا ۵.۷ همتی زیان انباشته مواجه شده‌اند. به عبارت بهتر، در مقایسه با انتهای سال ۱۴۰۲، زیان انباشته پارس‌خودرو حدودا ۲۳درصد رشد را نشان می‌دهد. سرمایه ثبت‌شده پارس‌خودرویی‌ها در بورس، کمی بیش از ۱۱هزار و ۳۰۰میلیارد تومان است؛ بنابراین زیان انباشته آن‌ها از نصف سرمایه بالاتر است. از همین رو پارس‌خودرو هم مشمول ماده ۱۴۱ قانون تجارت است.