پیمان استراتژیک ایران و روسیه؛ از انرژی هسته‌ای تا همکاری‌های امنیتی

قرار است در تاریخ ۱۷ ژانویه رئیس‌جمهور ایران، مسعود پزشکیان، و رئیس‌جمهور روسیه، ولادیمیر پوتین، در مسکو دیدار کرده و پیمان همکاری استراتژیک که سال‌ها در حال تدوین بوده است را امضا کنند.

طبق گفته سفیر ایران در مسکو، این توافق همکاری که طرفین مدت‌ها منتظر آن بوده‌اند، روابط بین دو کشور را برای بیست سال آینده تنظیم خواهد کرد.

به نوشته میدل‌ایست آی، این اولین بار نیست که ایران یک توافق جامع بلندمدت با کشور دیگری امضا می‌کند.

در سال ۲۰۲۱، ایران و چین یک توافق ۲۵ ساله در چندین بخش امضا کردند. با این حال، این توافق با انتقادات و سوالات عمومی مواجه شد، زیرا برخی ناظران معتقد بودند که تهران امتیازات زیادی داده است. در آن زمان، مقامات اعلام کردند که این توافق صرفاً یک نقشه راه بوده و شامل توافقات دقیق نیست.

اکنون نگرانی‌های مشابهی در مورد مفاد توافق با روسیه وجود دارد، به ویژه با توجه به محبوبیت محدود مسکو در میان ایرانیان. این احساسات ریشه در رویدادهای تاریخی دارد، از جمله از دست دادن چندین استان ایرانی در منطقه قفقاز، از جمله آذربایجان، به روسیه در اوایل قرن نوزدهم.

یکی از مقامات مطلع ایرانی در گفتگو با میدل ایست آی گفت که پیش‌نویس توافق با روسیه پس از ۲۰ تا ۳۰ دور مذاکره در طی چهار تا پنج سال نهایی شد. این توافق نیاز به تایید از سوی مجلس ایران دارد.

مفاد

بر اساس گفته‌های منبع دولتی، این توافق از ۴۷ ماده تشکیل شده است که به حوزه‌های مختلفی از جمله همکاری در زمینه فناوری، اطلاعات و امنیت سایبری، همکاری در زمینه انرژی هسته‌ای صلح‌آمیز، تلاش‌های ضدتروریستی، همکاری‌های منطقه‌ای، مسائل زیست‌محیطی، دریای خزر و مقابله با پولشویی و جرایم سازمان‌یافته می‌پردازد.

هر دو کشور روسیه و ایران تحت تحریم‌های شدید غربی هستند که شامل محدودیت‌هایی بر صنایع حیاتی انرژی آن‌ها می‌شود.

مفاد دیگری نیز به همکاری‌های دفاعی و نظامی مربوط است، مانند آموزش و ابتکارات مشترک، اگرچه جزئیات خاص نیاز به توافقات و قراردادهای بیشتری دارند.

او همچنین اشاره کرد که توافق شامل بندی است که هر دو طرف را از حمایت یا کمک به متجاوزان علیه یکدیگر منع می‌کند و همچنین از اجازه دادن به استفاده از اراضی خود به عنوان پایگاه برای چنین اقداماتی جلوگیری می‌کند.

یکی از بندهای کلیدی در این پیمان به تمامیت ارضی مربوط می‌شود، که برای ایران از اهمیت خاصی برخوردار است، به دلیل ادعاهای ادامه‌دار امارات متحده عربی بر سه جزیره خلیج فارس که ایران از سال 1971 آن‌ها را تحت کنترل دارد.

با این حال، این بند شامل شناسایی کریمه که روسیه در سال 2014 از اوکراین تصرف کرد، یا دیگر مناطق مورد مناقشه نمی‌شود.

علاوه بر این، هر دو کشور متعهد خواهند شد که با تحریم‌های فراسرزمینی غیرقانونی، از جمله تحریم‌های ثانویه آمریکا، مخالفت کنند و از یکدیگر در مجامع بین‌المللی حمایت نمایند.

با این حال، یک تحلیلگر سیاست خارجی ایرانی به میدل ایست آی گفت که به این دلیل که روسیه عضو شورای امنیت است و موظف به رعایت موقعیت خود می‌باشد، این بند ممکن است در صورت بازگشت تحریم‌های شورای امنیت سازمان ملل با چالش‌هایی مواجه شود،.

این ممکن است در صورتی اتفاق بیفتد که کشورهای اروپایی مکانیزم اسنپ‌بک یا ماشه را برای بازگرداندن تحریم‌ها تحت برجام، توافق هسته‌ای 2015 بین ایران و قدرت‌های جهانی، پیش از اکتبر امسال فعال کنند، زمانی که انقضا مقررات اسنپ‌بک به پایان می‌رسد.

شکایات متقابل

نگرانی‌هایی وجود داشته که رویدادهای اخیر در سوریه روابط تهران و مسکو را تحت تاثیر قرار دهد، به ویژه پس از انتشار یک ضبط صوتی از یک فرمانده ایرانی که به اقدامات روسیه در جریان حمله شورشیان که متحد سوری آن‌ها، بشار اسد، را سرنگون کرد، انتقاد کرده بود.

در این ضبط صوتی، بهروز اثباتی، سردار سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، گفت که ایران از روسیه خواسته بود تا ۱۰۰۰ تفنگ کلاشینکف برای تأمین خط مقدم حیاتی در برابر پیشروی شورشیان فراهم کند، اما درخواست رد شد. روسیه همچنین اجازه ورود به یک هواپیمای ایرانی که سلاح‌هایی به سوریه حمل می‌کرد را نداد.

اثباتی همچنین از استراتژی حملات هوایی روسیه در سوریه انتقاد کرد و گفت که به جای هدف قرار دادن مراکز کلیدی جنگجویان هیئت تحریر الشام و تضعیف نیروهای نیابتی که از ترکیه و قطر حمایت می‌کنند، حملات روسیه عمدتاً به مناطق مسکونی و بیابان‌ها بوده است.

در پاسخ به این نظرات، یک منبع دولتی ایران به «میدل ایست آی» گفت: «روس‌ها شکایات خود را از ما دارند، می‌گویند که ما در میدان خوب عمل نکردیم، و ما نیز از آن‌ها شکایت داریم.»

این منبع افزود که این تفاوت‌ها مانع از همکاری بیشتر بین دو کشور نخواهد شد.

اعتمادسازی

نعمت‌الله ایزدی، آخرین سفیر ایران در اتحاد جماهیر شوروی، به رسانه‌ها گفت که سفر پزشکیان و امضای پیمان همکاری استراتژیک، به ویژه پیش از بازگشت دونالد ترامپ به قدرت در 20 ژانویه، به عنوان یک اقدام برای ساخت اعتماد با روسیه است.

او افزود که این حرکت با هدف اطمینان دادن به مسکو و پوتین است که ایران رابطه خود با این کشور را حتی در صورت کاهش تنش‌ها با غرب و ایالات متحده ترک نخواهد کرد.

با این حال، یک دیپلمات سابق ایرانی مستقر در اروپا نگرانی‌هایی را درباره تأثیر منفی احتمالی این توافق بر مذاکرات جاری ایران-اروپا که به هدف حل و فصل مناقشه هسته‌ای صورت می‌گیرد، ابراز کرد.

او همچنین اشاره کرد که بیشتر کشورهای همسایه ایران از موفقیت مذاکرات با غرب استقبال نخواهند کرد.

او گفت لغو تحریم‌ها و گسترش فعالیت‌های اقتصادی و تجاری، افزایش صادرات انرژی و جذب سرمایه‌گذاری خارجی، نفوذ ژئوپولیتیکی ایران را به ضرر کشورهای همسایه افزایش خواهد داد.

منبع: اکوایران