به گزارش خبرگزاری مهر، نود و هفتمین نشست از سلسله نشست‌های تخصصی در حوزه مدیریت بحران توسط پژوهشکده سوانح طبیعی و کرسی یونسکو در مدیریت سوانح طبیعی برگزار شد.
نشست با عنوان «بازخوانی تجربه ساماندهی بافت ناکارآمد و در معرض خطر شهر بندر امام خمینی (ره)» با حضور سید امیر حسین گرکانی رئیس پژوهشکده سوانح طبیعی و سخنرانی عبدالرضا گلپایگانی، معاون وزیر راه و شهرسازی و مدیرعامل شرکت بازآفرینی شهری ایران، مجید جودی، معاون بازسازی و مسکن روستایی بنیاد مسکن انقلاب اسلامی، و سحر ندائی طوسی عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی برگزار شد.
بحران حاشیه‌نشینی نیازمند رویکردهای پیشگیرانه است
عبدالرضا گلپایگانی، معاون وزیر راه و شهرسازی و مدیرعامل شرکت بازآفرینی شهری ایران، به تشریح چالش‌های اساسی در مواجهه با بحران حاشیه‌نشینی و اسکان غیررسمی در کشور پرداخت.
وی در سخنان خود از پیچیدگی‌ها و مشکلات ناشی از سکونتگاه‌های غیررسمی و ضرورت تدوین مدل‌های مؤثر برای حل این معضل اجتماعی سخن گفت.
گلپایگانی ابتدا به تشریح وضعیت موجود پرداخت و اظهار داشت: مشکل حاشیه‌نشینی به حدی پیچیده است که در ابتدا به نظر می‌رسید ممکن است غیرقابل حل باشد. این بحران نه تنها با مسائل کالبدی و مدیریت شهری مرتبط است بلکه به مشکلات اجتماعی، حقوقی، مالکیتی و حتی اقتصادی نیز گره خورده است.
وی افزود: مهم‌ترین گام در این راستا به رسمیت شناختن حق سکونت برای کسانی است که به ناچار در این مناطق ساکن شده‌اند.
معاون وزیر راه و شهرسازی همچنین به مسائلی مانند تأمین زمین برای ساخت مسکن و چالش‌های حقوقی آن اشاره کرد و گفت: در بسیاری از موارد، مشکلات مالکیتی باعث می‌شود که به‌جای راه‌حل‌های اساسی، تنها اقدامات موقتی و کوتاه‌مدت انجام شود که در نهایت نتیجه مطلوب را نخواهد داشت.
گلپایگانی ادامه داد: ما باید به‌جای اینکه فقط به فکر ایجاد واحدهای مسکونی برای افراد کم‌درآمد باشیم، به‌دنبال ایجاد محله‌هایی با تنوع اجتماعی و اقتصادی باشیم تا تمام اقشار جامعه بتوانند در شرایطی بهتر زندگی کنند.
در انتها گلپایگانی افزود، تا هنگامی که امکان مشارکت و گفت‌وگو برای مردم فراهم نشود، مسئله به درستی شناخته و حل نخواهد شد و اشاره کرد امروز تمام توجه به حل موضوعات کالبدی است در حالی که پیچیدگی مسائل اجتماعی و اقتصادی روز به روز در حال افزایش است. لذا با توجه به هدف پیشگیری و پیشنگری ضروری است نسبت به تغییر رویکردهای مواجهه با مسئله اقدام کرد.
ساماندهی بندر امام خمینی؛ الگویی موفق از مشارکت مردمی و مدیریت انعطاف‌پذیر
در بخش دیگر این نشست مجید جودی معاون بازسازی و مسکن روستایی بنیاد مسکن انقلاب اسلامی از اقدامات گسترده در راستای ساماندهی شهر بندر امام خمینی خبر داد.
مجید جودی با اشاره به مسائل اجتماعی، اقتصادی و زیرساختی این منطقه، از تلاش‌های متعدد برای بهبود شرایط زندگی شهروندان سخن گفت.
به گفته جودی، وضعیت نامطلوب شهری بندر امام، به‌ویژه پس از بارندگی شدید در اواخر سال ۹۹، بنیاد مسکن را برای بازسازی واحدهای آسیب‌دیده به میدان آورد.
وی اظهار کرد: مشکل اصلی، بیماری مزمنی بود که از دوران جنگ به‌جای مانده بود. بسیاری از ساکنان این منطقه، جنگ‌زدگان خرمشهر و آبادان بودند که در شرایطی دشوار و به‌صورت غیررسمی در این شهر ساکن شده بودند و برخی از خانوارها حتی در آلونک‌ها و کانکس‌ها زندگی می‌کردند.
وی تأکید کرد: اولین گام در ساماندهی این شهر، شناسایی خانوارها و تعیین وضعیت تصرف زمین‌ها بود تا از بروز مشکلات قانونی و سودجویی جلوگیری شود».
در ادامه جودی بیان کرد: مشارکت مردم در این فرایند ضروری بود و بنیاد مسکن تلاش کرد تا حد امکان وضع موجود را حفظ کند و به آنها رسمیت بدهد.
جودی به مشکلات اقتصادی و تأثیرات مثبت اقدامات انجام‌شده نیز اشاره کرد و افزود: به‌رغم تورم و کمبود اعتبارات، طراحی و اجرای سیستم دفع آب‌های سطحی و فاضلاب توانست از تکرار آب‌گرفتگی شدید سال‌های گذشته جلوگیری کند.
وی بیان کرد که طرح‌هایی که با دقت طراحی و اجرا شدند، نه‌تنها مشکلات محلات هدف را حل کردند، بلکه وضعیت کلی شهر را نیز بهبود بخشیدند. وی مدیریت موفق این طرح را نتیجه شفافیت در فرآیندها و مشارکت فعال مردم دانست و افزود که با وجود ارزش بالای زمین‌ها، هیچ پرونده حقوقی بزرگی ایجاد نشد.
معاون بنیاد مسکن با اشاره به تأثیر گسترده این پروژه بر زندگی مردم اظهار داشت: این طرح نمونه‌ای موفق از مشارکت مردم، مدیریت انعطاف‌پذیر و استفاده بهینه از منابع بوده است.
وی ابراز امیدواری کرد که با حمایت بیشتر دولت، این شهر به الگویی برای بازسازی و توسعه شهری در کشور تبدیل شود.
وی افزود: این پروژه یکی از برنامه‌های بنیاد مسکن برای ایجاد تحول در مناطق محروم است و می‌تواند تأثیرات بلندمدت اجتماعی و اقتصادی به همراه داشته باشد.
تجربه موفق ساماندهی بافت‌های ناکارآمد در شهر بندر امام خمینی، الگوی پیشگیری از بحران‌های طبیعی
در بخش دیگر این نشست سید امیرحسین گرکانی، رئیس پژوهشکده سوانح طبیعی، در سخنانی درباره روند ساماندهی بافت‌های ناکارآمد و سکونتگاه‌های غیررسمی در شهر بندر امام خمینی، از تجربه موفق این پروژه که توسط پژوهشکده سوانح طبیعی صورت گرفته، اشاره کرد.
وی گفت: این پروژه نه تنها در حوزه مسکن، بلکه در ابعاد اجتماعی، اقتصادی و زیست‌محیطی نیز پیشرفت‌های قابل توجهی داشته است.
وی ادامه داد: در پروژه ساماندهی بافت ناکارآمد شهر بندر امام خمینی، به مسأله آب‌های سطحی و فاضلاب نیز توجه ویژه‌ای شده و همکاری‌های مؤثری با دانشگاه‌ها و پژوهشکده‌ها صورت گرفته است. این پروژه در تلاش است تا مسائل اقتصادی و اجتماعی را در کنار مسکن بهبود بخشد و مدل‌های جدیدی در این زمینه ارائه دهد.
گرکانی تأکید کرد: پژوهشکده سوانح طبیعی در این زمینه نقش مهمی در ارائه راه‌حل‌ها و مدل‌های علمی داشته است. در حال حاضر، تجربه‌های به‌دست‌آمده در زمینه‌های مختلف به‌عنوان یک الگو و تجربه ارزشمند محسوب می‌شود که می‌تواند در سایر نقاط کشور مورد استفاده قرار گیرد.
وی در ادامه به ظرفیت‌های قانونی موجود در راستای پیشگیری از بحران‌های مشابه مانند سیل و زلزله اشاره کرد و گفت: با توجه به تبصره ۲ ماده ۱۶ قانون مدیریت بحران، ظرفیت‌های قانونی لازم برای ساماندهی بافت‌های ناکارآمد پیش از بروز بحران‌ها وجود دارد. این ظرفیت‌ها باید به‌طور جدی در جهت پیشگیری و کاهش خطرات مورد استفاده قرار گیرند.
رئیس پژوهشکده سوانح طبیعی در پایان سخنان خود از همه دست‌اندرکاران این پروژه تشکر کرد و اعلام داشت که در آینده نزدیک، کتاب مستندی از این تجربیات منتشر خواهد شد تا به‌عنوان مرجع علمی در اختیار علاقه‌مندان و پژوهشگران قرار گیرد.
پروژه ساماندهی بافت ناکارآمد بندر امام خمینی، نمونه‌ای از حکمرانی خوب و مدیریت شهری مشارکتی
در ابتدای نشست سحر ندائی طوسی، عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی، در سخنانی به تشریح روند پروژه ساماندهی بافت ناکارآمد و سکونتگاه‌های غیررسمی شهر بندر امام خمینی که توسط پژوهشکده سوانح طبیعی تهیه شده است، پرداخت و گفت: این پروژه در ابتدا پس از سیلاب سال ۱۳۹۹ آغاز شد و هدف آن ساماندهی محلات آسیب‌دیده بود. در ابتدا با حدود ۵۰۰۰ خانوار ساکن در سکونتگاه‌های غیررسمی مواجه شدیم که با مشکلات زیادی روبه‌رو بودند، از جمله آبگرفتگی‌ها و وضعیت نامناسب مسکن.
ندائی طوسی ادامه داد: این پروژه با مشارکت مردم و دستگاه‌های مختلف اجرایی انجام شد و نظرات و خواسته‌های مردم در مراحل طراحی و اجرا لحاظ شد. تلاش ما بر این بود که در جابجایی‌ها حداقل تغییرات اعمال شود و بیشتر بر اساس نیازهای معیشتی و اجتماعی مردم، فضاهای جدید و بهبود یافته ایجاد کنیم. در این روند، اهمیت توجه به نیازهای بومی و خاص ساکنان محله‌ها نیز همواره در اولویت قرار داشت.
وی افزود: در این پروژه، علاوه بر مشارکت مردم، هماهنگی‌های بالای بین دستگاه‌ها و نهادهای مختلف نقش اساسی داشت. به دلیل محدودیت‌های مالی، مشکلاتی در تأمین منابع و اجرای پروژه وجود داشت، اما با کمک‌های دستگاه‌های مختلف، مسائل به سرعت حل می‌شد. این هماهنگی میان نهادها، به‌ویژه در شرایط بحران‌ها، یک نقطه قوت بود که سرعت و کیفیت پروژه را بهبود بخشید.
این استاد دانشگاه همچنین به چالش‌های مختلف اشاره کرد و گفت: یکی از بزرگترین مشکلات، پیوندهای خانوادگی و معیشتی بود که مانع از جابجایی ساکنان می‌شد. بسیاری از افراد به دلیل ارتباطات خانوادگی یا مشاغل محلی تمایل نداشتند محل سکونت خود را ترک کنند. همچنین برخی محدودیت‌های قانونی و طرح‌های تفصیلی باعث دشواری در اجرای طرح‌ها می‌شد، اما با اصلاحات مستمر، پروژه در حال پیشرفت است.
وی تأکید کرد: یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های این پروژه، رعایت اصول شفافیت و اطلاع‌رسانی بود که به حداقل رساندن سوءاستفاده‌ها و ایجاد تعامل مؤثر با مردم کمک کرد. ما در طول مراحل مختلف پروژه، به طور مداوم با ساکنان و دیگر ذینفعان در ارتباط بودیم تا نگرانی‌های آنان را بررسی کرده و راه‌حل‌های مناسبی ارائه دهیم. این پروژه نه تنها کالبد شهر را بهبود می‌بخشد بلکه به بهبود وضعیت اجتماعی و اقتصادی مردم نیز توجه ویژه‌ای داشته است.
در پایان، ندائی طوسی اظهار داشت که این پروژه نمونه‌ای از حکمرانی خوب و مدیریت مؤثر در عرصه شهری است که توانسته است با تکیه بر مشارکت اجتماعی و تعاملات میان‌بخشی، مشکلات پیچیده را حل کند و به ارتقای کیفیت زندگی شهروندان کمک کند. این پروژه، در واقع یک مدل موفق از همکاری همه‌جانبه و توجه به ابعاد انسانی در فرآیند توسعه شهری است.
