به گزارش مشرق، ناظران تحولات سوریه در مورد مردی سخن می‌گویند که گفته می‌شود ظرفیت بالایی برای تبدیل شدن به رقیب جدی برای «ابو محمد الجولانی» (احمد الشرع) دارد؛ نام او «احمد العوده» از فرماندهان مطرح نظامی در جنوب سوریه است.
فراز و نشیب‌های بسیار و ارتباطات پیچیده و درهم‌تنیده، زندگی احمد العوده را در بیش از یک دهه گذشته شکل داده است. او کیست؟ و چرا اخیراً اینقدر درباره او صحبت می‌شود؟
کسی که در سال‌های بحران داخلی در سوریه فراز و نشیب بسیاری را تجربه کرد، از صف‌آرایی مقابل دولت سابق سوریه و درگیری‌های شدید تا اتحاد با ارتش سوریه و روسیه؛ کسی که گفته می‌شود به جای وابستگی به ترکیه (همچون جولانی) در بلوک امارات، عربستان سعودی واردن قرار دارد. از او همچنین با عنوان «مرد روسیه» در سوریه نام برده می‌شود، چرا که سال‌ها در هماهنگی با مسکو کنترل بخش‌هایی از جنوب سوریه را بر عهده داشت.
احمد العوده کیست؟
احمد العودة اهل «بصری الشام» در استان درعا است. او ادبیات انگلیسی را در دانشگاه دمشق خوانده و خدمت سربازی اجباری خود را در ارتش سوریه گذرانده است. سپس به همراه خانواده‌اش به امارات سفر کرد.
اما غیبت او طولانی نشد. یک سال پس از آغاز بحران، در سال ۲۰۱۲ برای شرکت در جنگ مسلحانه علیه دولت سابق بازگشت و به صفوف ارتش آزاد سوریه پیوست. او فرمانده «گردان جوانان اهل سنت» شد که چندین بار گسترش یافت و نامش تغییر کرد تا اینکه در جولای ۲۰۱۸، با ارتش سابق سوریه به توافق رسید.
سه تن از برادرانش در ارتش سابق سوریه در سال‌های ابتدایی بحران در جریان جنگ با گروهک «ارتش آزاد» کشته شدند؛ خود وی نیز در هم‌پیمانی با ارتش سوریه با مخالفان بشار اسد در درعا می‌جنگید اما در سال ۲۰۱۴ خود گروهی به نام «شباب اهل السنه» را تشکیل داد و سپس کنترل شهر «بصری الشام» را به دست گرفت، ولی همچنان ارتباط خود را با ارتش و سازمان‌های امنیتی سابق سوریه قطع نکرد.
در سال ۲۰۱۸، نیروهای دولتی سوریه، عملیات نظامی برای بازپس‌گیری کنترل جنوب سوریه را آغاز کردند. در آن زمان، العوده فرمانده «تیپ هشتم» ارتش سوریه بود، سپس در سال ۲۰۲۰ «لشکر پنجم» که تابع شعبه امنیت نظامی ارتش سوریه بود را تشکیل داد؛ اما با این حال، او مستقل از نیروهای دولتی سوریه باقی ماند و به‌تنهایی فرماندهی چندین هزار نفر از نیروهای خود را بر عهده داشت.
در این سال‌ها او به عنوان «مرد روسیه» شناخته می‌شد و به گفته منابع معارض و رسانه‌های غربی، بازوی روس‌ها در جنوب سوریه محسوب می‌شد.
احمد العوده همچنین مخالف گروههای سلفی بود و هرگز با آن‌ها هم پیمان نشد.
تیپ هشتم در درعا
ارتباط با اتاق عملیات اردن
با گذشت زمان، گروه العوده به یکی از گروههای اصلی در استان درعا تبدیل شد که مورد حمایت «اتاق عملیات نظامی خارجی» در اردن قرار گرفت. این اتاق عملیات در قالب «برنامه سیکامور» از سوی سازمان سی.آی.ای و برخی کشورهای عربی از جمله امارات و عربستان سعودی در اردن تشکیل شد تا به مخالفان بشاراسد آموزش داده و آن‌ها تحت حمایت مالی و لجستیکی قرار دهد. حتی حقوق ماهیانه گروههای مسلح تحت امر احمد عوده نیز از همین اتاق عملیات تأمین می‌شد.
وبگاه درعا۲۴ درباره منابع مالی این گروه مسلح نوشته است که این موضوع چندان شفاف نیست، اما امارات متحده عربی از طریق فردی به نام «خالد المحامید» تاجر و سیاستمدار سوری مقیم ابوظبی، مبالغ قابل توجهی را به لشکر پنجم ارائه می‌داد. برخی منابع نیز از ارتباط خانوادگی «احمد العوده» با «خالد المحامید» خبر می‌دهند.
رقابت با جولانی برای کنترل دمشق
طبق گفته منابع مطلع غربی و منطقه‌ای از یک سال پیش برنامه عملیات علیه دولت مرکزی سوریه طرح‌ریزی شده یود؛ طبق این طرح گروههای شورشی در سوریه در قالب سه اتاق عملیات سازماندهی شده بودند؛ ۱- اتاق عملیات «ردع العدوان» در ادلب به فرماندهی جولانی ۲- اتاق عملیات «فجر الحریه» در شمال حلب (الجیش الوطنی یا همان ارتش آزاد سابق»، ۳- اتاق عملیات «جبهه جنوبی» در جنوب سوریه (درعا).
«احمد العوده» معروف‌ترین فرد اتاق عملیات جبهه جنوبی بود که در اصل فرماندهی این جبهه را نیز در عملیات به سمت دمشق بر عهده داشت.
در حالی که احمد الشرع (ابومحمد الجولانی) برای اولین بار در چهارم دسامبر وارد حلب می‌شد، احمد العودة، در حال آماده شدن برای حرکت از جنوب سوریه، به سوی دمشق وسپس به سمت شمال بود.
احمد العودة منتظر بود تا مطمئن شود که توافقی منطقه‌ای و بین‌المللی برای پایان دادن به حکومت بشاراسد در سوریه وجود دارد. سپس، تصمیم گرفت که توافقات خود را با دولت سابق نقض کرده و ارتباط خود را با دستگاه‌های اطلاعاتی بشار اسد و متحد روسی خود، که در سال‌های گذشته ایجاد کرده بود، قطع کند و همزمان پیش از رقیب خود یعنی «ابومحمد الجولانی» خود را به دمشق برساند.
به گفته منابع مطلع، او در لحظات اولیه ورود به دمشق، وارد دفاتر رهبران امنیتی و نظامی شد، برخی از پرونده‌های حساس را حفظ کرد و بسیاری از سوابق و اسناد دیگر را سوزاند. او به بانک مرکزی در میدان «سبعة بحرات» دمشق نیز یورش برد، به‌طوری که در تصاویر اولیه دمشق در صبح هشتم دسامبر، عناصر وابسته به او دیده می‌شوند که محمد الجلالی، نخست‌وزیر سوریه را از محل اقامتش به هتل فورسیزن می‌برند.
به نوشته وبگاه ۱۸۰پست، در این هتل بود که رایزنی‌هایی میان جبهه جنوبی و الجولانی شکل گرفت تا «محمد الجلالی» نخست‌وزیر دوره بشاراسد، ریاست دولت را در دوره انتقالی به دست بگیرد و جولانی نیز این موضوع را پذیرفته بود، اما چند روز بعد به دلیل مخالفت‌های اطرافیان جولانی، او «محمد البشیر» را از ادلب فراخواند و ریاست دوره انتقالی را به او واگذار کرد. (اولین خلف وعده جولانی در برابر احمد العوده)
در ساعات و روزهای اولیه ورود عناصر وابسته به احمد العوده به دمشق، عناصر «تیپ هشتم» که زیرمجموعه «لشکر پنجم» به فرماندهی وی بودند، به طور گسترده در خیابان‌های دمشق و در مقابل نهادهای رسمی و تأسیسات حیاتی شهر ظاهر شدند و اولین ویدئوها از جشن و شادی در دمشق مربوط به نیروهای احمد العوده شد.
خروج محمد الجلالی از محل اقامت خود، تحت اسکورت عناصر وابسته به احمد عوده
العودة با این حضور گسترده قصد داشت تا تصویری که از «هیئه تحریر الشام» به‌عنوان نیروی اصلی در سرنگونی نظام اسد وجود داشت را مخدوش کند و به این ترتیب، با آن در رسیدن به قدرت واقعی سوریه رقابت یا شریک شود.
یک نکته مهم
میدل ایست آی چندی پیش گزارش داد که ورود سریع «احمد العوده» به دمشق پیش از رسیدن جولانی، به درخواست اردن و امارات صورت گرفته بود.
این وبسایت نوشت که سفرای امارات و اردن در سوریه تلاش‌های دیوانه‌واری برای جلوگیری از کنترل تحریرالشام (و در واقع، ترکیه) بر دمشق انجام دادند. اردن نیز ارتش آزاد سوریه و گروههای متحدش را در جنوب تشویق کرد تا پیش از تحریرالشام، به دمشق برسند. بنابراین، نیروهای جبهه جنوب، زودتر از موعد مقرر، عملیات خود علیه ارتش سوریه را آغاز کردند. احمد العوده در مصاحبه‌ای با گاردین این موضوع را تایید، اما آن را ناشی از «شور و هیجان» نیروهایش عنوان کرد. به هر حال دمشق به کنترل جولانی در آمد و اینکه چرا احمد عوده مرد شماره یک سوریه نشد، دلایل دیگری دارد .
از سوی دیگر نیز «احمد الشرع» (جولانی) تا سه روز پس از سقوط دمشق حاضر به دیدار با «احمد عوده» نشد و به نظر می‌رسد که او از همان ابتدا رقیب سرسخت خود را شناخته بود.
بنابراین حضور هر دو احمد (الشرع و العودة) با لباس‌های نظامی در وزارت دفاع سوریه، به تصویر درگیری قریب‌الوقوع بین این دو اشاره داشت؛ درگیری‌ای باید مشخص کند چه کسی فرد اول و چه کسی فرد دوم سوریه خواهد بود.
لازم به ذکر است که چنین نزاعی همواره در بحران ۱۲ ساله سوریه میان گروههای مسلح مخالف وجود داشته و به ندرت به اتحاد یا ادغام منجر شده است.
روز بعد از جلسه در وزارت دفاع سوریه میان جولانی و احمد العوده، جولانی به همراه نیروهای خود عازم درعا شد تا جلسه‌ای با گروههای جبهه جنوبی در خصوص انحلال همه گروهها و ادغام آن‌ها در ارتش جدید سوریه داشته باشد؛ اما فعالان محلی می‌گویند که دیدار مثبت جولانی با این گروهها، به معنای انحلال آن‌ها نبود.
حضور جولانی در درعا و جلسه با گروههای جبهه جنوبی
بخش پایانی
احمد العودة برخلاف سایر فرماندهان گروههای مسلح در سوریه، پیشینه رزمی نداشت و در جنبش‌های به اصطلاح جهادی شرکت نکرده بود. فعالیت مسلحانه‌ی او با «ارتش آزاد» در گروه «شباب اهل السنه» آغاز شد و تحت حمایت «اتاق عملیات موک» در اردن درآمد و علیه دو گروه مسلح قدرتمند در منطقه جنوبی (حرکة المثنی و جبهه النصره) شورید و به دستور اتاق عملیات موک اردن، آن‌ها را در برخی از شهرها و مناطق جنوب تعقیب کرد.
او بعدها به حدی در جنوب سوریه قدرت یافت که اتاق عملیات اردن حمایت‌هایش را از او قطع کرد؛ احمد عوده سپس در سال ۲۰۱۸ تصمیم گرفت با دولت سوریه سازش کند و به «لشکر پنجم» که توسط روسیه تشکیل و اداره می‌شد، پیوست؛ در این مدت او با سازمان اطلاعات دولت سابق سوریه، هماهنگی منظم را آغاز کرد.
همزمان روابط خوبی نیز با اردن و امارات در پیش گرفت و بارها به ابوظبی سفر کرد.
احمد العوده همچنین در چندین عملیات علیه داعش در جنوب سوریه با ستاد فرماندهی مرکزی آمریکا (سنتکام) همکاری کرده بود که معروف‌ترین آن عملیاتی بود که در آن «عبدالرحمن العراقی»، معروف به «ابوالحسن الهاشمی القرشی»، کشته شد.
در خصوص نوع رابطه وی با ایران و جبهه مقاومت نیز منابع مختلف معارضان سوری مدعی هستند که او به شدت با حضور مقاومت در سوریه مخالف بود و شاید به همین دلیل باشد که آمریکایی‌ها هرگز مانع فعالیت‌های وی در نزدیکی مرز اردن و فلسطین اشغالی نشدند.
