رسول سلیمی: روابط ایران و سه کشور اروپایی بشدت تحت تأثیر مجموعه‌ای از مسائل پیچیده از جمله ادعای دخالت ایران در جنگ اوکراین، گام‌های جبرانی ایران در برجام، نگرانی اروپا از پیشرفت‌های هسته‌ای ایران، اعمال تحریم‌های جدید و تهدید به فعال‌سازی سازوکار اسنپ‌بک قرار گرفته است. این در شرایطی است که دور دوم گفت‌وگوهایی که با ابتکار ایران آغاز شده در حالی در سوئیس کلید خواهد خورد که همچنان شاهد تداوم ادعاها و اظهاراتی در مسیری خلاف جهت تنش روح تن‌زدایی از سوی رهبران و مقامات اروپایی هستیم؛ در تازه‌ترین مورد، امانوئل مکرون، رئیس جمهور فرانسه اخیرا در سخنانی ادعا کرد که تلاش تهران برای غنی‌سازی اورانیوم «به نقطه‌ای بی‌بازگشت نزدیک می‌شود».
آنچنانکه آخرین دور گفت‌وگوهای ایران و سه کشور اروپایی، ۹ آذرماه در ژنو برگزار شد و این نشست، که از سوی سید عباس عراقچی، «طوفان فکری» توصیف شد، به بررسی آخرین تحولات دوجانبه، مسائل منطقه‌ای، برنامه هسته‌ای ایران و رفع تحریم‌ها اختصاص داشت. دو طرف در پایان توافق کردند که علی‌رغم اختلافات و چالش‌های جدی، مسیر دیپلماسی را ادامه دهند.
در همین حال سید عباس عراقچی معتقد است: ما آمادگی داریم وارد مذاکرات سازنده و بدون تاخیر در خصوص برنامه هسته‌ای خود شویم؛ مذاکراتی که با هدف رسیدن به یک توافق باشد. وی افزود: فرمولی که از نظر ما وجود دارد، همان فرمول سابق برجام است یعنی اعتماد سازی درباره برنامه هسته‌ای ایران در مقابلِ رفع تحریم‌ها. بر همین مبنا آمادگی مذاکره را داریم. از این منظر، تحلیل‌گران معتقدند که نتیجه نشست پیش‌رو می‌تواند نقطه عطفی در روند دیپلماسی ایران و غرب باشد و اگر طرف‌های مقابل اراده لازم برای فاصله گرفتن از سیاست‌های گذشته را نشان دهند، می‌توان به دورنمای رسیدن به توافق امیدوار بود.
ناظران سیاسی می گویند جمهوری اسلامی ایران با ابتکار پیشنهاد آغاز گفت‌وگو با اروپا در تمامی حوزه‌هایی مورد دغدغه دو طرف، آن هم در شرایطی که به نظر می‌رسد سه کشور اروپایی برجام همچنان بر برخی سیاست‌های تنش زای خود علیه تهران اصرار دارند، روند اعتمادسازی به منظور تنش زدایی را در پیش گرفته است و حالا به اذعان بسیاری از صاحبنظران، توپ در زمین تروئیکای اروپایی است.
چه آنکه اروپا در ۲۰ آذر ماه، در واکنش به گزارش مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی درباره افزایش تولید اورانیوم غنی‌شده ۶۰ درصدی ایران، بار دیگر ادعاهای سیاسی درباره برنامه صلح‌آمیز هسته‌ای کشورمان را تکرار و بدون اشاره به اینکه بدعهدی و بی‌عملی کدام طرف‌ها اجرای توافق هسته‌ای را به بن‌بست کشانده است ادعا کردند که اقدامات ایران برجام را توخالی کرده است.
در این راستا «اسماعیل بقائی» سخنگوی وزارت امور خارجه در ارتباط با دور جدید گفت‌وگوهای ایران و تروئیکا گفت: در جریان این گفت وگوها طیفی از موضوعات از جمله مسائل منطقه‌ای، روابط دوجانبه و موضوع هسته‌ای و رفع تحریم‌ها مورد رایزنی قرار می‌گیرد. چه آنکه «مجید تخت‌روانچی» معاون سیاسی وزیر امور خارجه کشورمان نیز در مصاحبه با «فرانچسکو دلئو» خبرنگار ایتالیایی گفت: ما باز هم حاضر به گفت وگو هستیم ولی باید مشخص باشد که گفت‌وگو فقط برای گفت‌وگو نباشد بلکه باید نتیجه بخش باشد. موضع ما همین است و همین مسیر را ادامه خواهیم داد.
کارشناسان می گویند ایران همواره در چارچوب توافق‌نامه‌های پادمانی به‌طور کامل با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی همکاری کرده است. با این حال، برخی مسائل فنی که با انگیزه‌های سیاسی و تحت تأثیر صحنه‌گردانی رژیم صهیونیستی مطرح شده، اختلافاتی ایجاد کرده که به دلیل مانع‌تراشی طرف‌های غربی، حل‌وفصل آن طولانی شده است.
آکسیوس نیز دوشنبه هفته گذشته در گزارشی به نقل از یک مقام اروپایی و دو منبع مطلع مدعی شد که «مقامات اروپایی در پی توافق جدیدی با ایران هستند که به وضعیت فعلی برنامه هسته‌ای تهران بپردازد». گزارش این رسانه آمریکایی می‌تواند حاکی از اولویت برنامه هسته‌ای ایران در موضوعات فیمابین تهران و تروئیکای اروپایی با توجه به نزدیکی به موعد انقضای قطعنامه ۲۲۳۱، حکایت داشته باشد.
این در حالی است که سفرای سه کشور اروپایی در آخرین نشست شورای حکام، با ترکیب مسائل پادمانی و گام‌های جبرانی ایران در برجام، تلاش کردند تا بدعهدی‌های خود در اجرای توافق هسته‌ای را پنهان و پیشرفت‌های هسته‌ای ایران را به‌عنوان تهدیدی برای جامعه جهانی معرفی کنند. بنابراین، اگر گفت‌وگوهای ژنو به معنای گامی واقعی در جهت دیپلماسی است، جلسه پیش رو، می‌تواند بهترین فرصت برای رسیدن به توافق درباره نحوه آغاز مذاکرات باشد.
از این منظر، دور جدید نشست ژنو فرصتی مهم برای اروپا محسوب می‌شود تا با فاصله گرفتن از مسیر تقابل، رویکردی سازنده در پیش گرفته و اراده خود را برای پیشبرد مذاکرات و کاهش تنش‌ها به نمایش بگذارد. آیا سه کشور اروپایی قادر خواهند بود گامی عملی در جهت اعتمادسازی و احیای دیپلماسی بردارند؟ پاسخ به این پرسش مسیر آینده روابط ایران و اروپا را مشخص خواهد کرد.
۳۱۵ ۲۱۳
