همشهری آنلاین: حالا و با اعلام رسمی فیلم‌ها می‌توان به صراحت گفت که فجر سی‌وچهارم در لانگ‌شات، تفاوت چندانی با چند دوره اخیرش ندارد؛ جشنواره‌ای که تعداد فیلمسازان نامدارش کمتر از انگشتان یک دست است و میدان بیشتر در اختیار کارگردان‌های جوان و تازه نفس است. نکته قابل تامل اینکه در مورد تعدادی از آثار پذیرفته شده در جشنواره امسال، اطلاع و شناختی از فیلم و فیلمساز وجود ندارد. آثار گمنامی که مشخص نیست کی و چگونه ساخته شده‌اند. ممکن است تعدادی از این فیلم‌ها تبدیل به پدیده‌های جشنواره شوند؛ چنان که در ادوار گذشته فیلم فجر هم این اتفاق بارها رخ داده است. ۹سال پیش هیچ‌کس سعید روستایی را نمی‌شناخت ولی از نخستین سانس «ابد و یک روز» همه کنجکاو دیدن فیلمی شدند که پدیده سی‌وچهارمین جشنواره فیلم فجر شد. همانطور که ۵سال پیش نام محمد کارت فقط برای علاقه‌مندان سینما حقیقت و مخاطبان جشنواره تهران آشنا بود که مستند «خون مردگی» و فیلم کوتاه «بچه خور» را از او دیده بودند. با «شنای پروانه» کارت به نامی آشنا تبدیل شد و «شنای پروانه» حضوری پدیده‌وار در سی‌وهشتمین جشنواره فیلم فجر داشت. چنین مثال‌هایی از ادوار جشنواره می‌توان زد و نتیجه گرفت که امسال هم قرار است شاهد معرفی استعدادهای تازه‌ای شویم. نکته اما اینجاست که فیلم فجر در ۴دوره اخیر کمتر توانسته کنجکاوی علاقه‌مندان سینما را جلب کند و امسال فیلم‌هایی متقاضی حضور در جشنواره شده اند که می‌توانند تنور مهم‌ترین رخداد سالانه سینمای کشور را داغ کنند؛ فیلم‌هایی که مشخص نیست هیأت انتخاب از کنار نامشان گذر کرده یا برخی ملاحظات نامشان را از بخش مسابقه خط زده است. فیلم فجر گرچه سال‌های طولانی است که دیگر آینه تمام‌نمای سینمای ایران نیست ولی همچنان مهم‌ترین ویترین این سینماست و نمی‌توان انکار کرد که ویترین جشنواره امسال خیلی جذاب نیست و بیشتر تداعی‌کننده چند دوره اخیر است که خبری از شور و اشتیاق برای دیدن فیلم‌های جشنواره نبود. اگر «رکسانا» ی پرویز شهبازی و «قاتل و وحشی» حمید نعمت‌الله یا «پیر پسر» اکتای براهنی، به فهرست بخش مسابقه اضافه می‌شد، با چه جشنواره‌ای سر و کار داشتیم؟
۱. این نخستین جشنواره‌ای است که در دولت چهاردهم برگزار می‌شود و بیشتر فیلم‌های حاضر در این دوره، از تیم مدیریت سابق سینما، پروانه ساخت گرفته و جلوی دوربین رفته‌اند. نقش و سهم سیاستگذار در فیلم‌های امسال کمرنگ است و برای قضاوت در مورد عملکرد سازمان سینمایی باید چشم انتظار جشنواره چهل‌وچهارم باشیم. هرچند در همین شرایط هم می‌شد تدارک بهتری دید؛ کاری که جواد شمقدری در نخستین جشنواره‌ای که برگزار کرد انجام داد و با حل مشکل «به رنگ ارغوان» حاتمی‌کیا، به جشنواره بیست‌وهشتم هیجان بخشید. با کمی جسارت می‌شد با همین مصالح موجود، ویترین جشنواره امسال را هم جذاب‌تر چید.
۲. از ۳۳فیلم راه‌یافته به بخش مسابقه، ۳کارگردان متعلق به سینمای دهه۶۰ هستند؛ نسل اول فیلمسازان پس از انقلاب که امسال نمایندگانش ابراهیم حاتمی‌کیا، رسول صدرعاملی و ابوالفضل جلیلی هستند. حاتمی‌کیا پس از ۴سال غیبت با «موسی کلیم‌الله» به فیلم فجر آمده است. رسول صدرعاملی هم آخرین بار به‌عنوان کارگردان با فیلم «سال دوم دانشکده من» در جشنواره سی‌وهفتم حاضر بود و امسال «زیبا صدایم کن» را در فیلم فجر دارد. ابوالفضل جلیلی، غافلگیر کننده‌ترین حضور فیلمسازان دهه۶۰ را رقم زده است. کارگردان «گال» و «یک داستان واقعی» آخرین بار در دهه۷۰ به بخش رقابتی فیلم فجر آمده بود و واپسین حضورش در جشنواره به سال۱۳۸۴ و جشنواره بیست‌وچهارم بازمی‌گردد که «گل یا پوچ» را در بخش جنبی جشنواره جشنواره‌ها داشت. «داد» فیلم تازه جلیلی است که اطلاعات زیادی هم در موردش در دسترس نیست.
۳. تعدادی از مهم‌ترین فیلم‌های جشنواره امسال محصول حوزه هنری، بنیاد فارابی، سیمافیلم، سازمان اوج و کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان هستند. تقریبا همه نام‌آشنایان سینمای ایران که در فیلم فجر حاضرند با تهیه‌کننده‌ای دولتی به فستیوال می‌آیند؛ از فیلم‌های حاتمی‌کیا و صدرعاملی تا تولیدات مهم و استراتژیک جنگی چون «اسفند» دانش اقباشاوی و «خدای جنگ» حسین دارابی و «صیاد» جواد افشار. در ۲دوره اخیر جشنواره اتفاق مشابهی در جشنواره فیلم فجر رخ داد. تولیدات استراتژیک که با هزینه‌های سنگین تولید شده بودند به فیلم فجر آمدند و بعضا جوایزی هم گرفتند ولی هیچ‌کدامشان در اکران عمومی موفق عمل نکردند. بماند که در جشنواره هم مورد توجه مخاطبان قرار نگرفتند. امیدواریم فیلم‌های فاخر و گران جشنواره امسال، به چنین سرنوشتی دچار نشوند.
۴. از کارگردان‌هایی که در دهه۷۰ وارد فعالیت حرفه‌ای شدند تنها علی غفاری در فیلم فجر حاضر است. او امسال با «پیشمرگ» به جشنواره می‌آید. مهم‌ترین خاطره فیلم فجر با علی غفاری در جشنواره سی‌ام رقم خورده است؛ سالی که او با فیلم «استرداد» به‌عنوان یکی از پروژه‌های فاخر فارابی در جشنواره حضور داشت. از کارگردانانی که در دهه۸۰ وارد سینما شدند ابوالفضل صفاری و شاهد احمدلو هستند که در جشنواره حاضرند. بقیه کارگردان‌های جشنواره امسال یا در دهه ۹۰ به سینما آمده‌اند یا در همین سال‌های اخیر روی صندلی کارگردانی نشسته‌اند. تعداد قابل توجهی هم فیلم اولی داریم که با کارنامه‌ای سپید به فیلم فجر آمده‌اند؛ جوان‌هایی که قرار است علاقه‌مندان سینما را غافلگیر کنند.
۵. با نمایش ۴فیلم انیمیشن، برای نخستین‌بار شاهد بخش مستقلی برای سینمای انیمیشن خواهیم بود. فیلم‌های انیمیشن در سال‌های اخیر رشد کمی و کیفی قابل توجهی داشته و در اکران عمومی هم اتفاق‌های خوبی برای انیمیشن‌های بلند سینمایی رخ داده است. کنار فیلم‌هایی چون «بچه زرنگ۲» که انتظار حضورش در جشنواره می‌رفت با مشاهده نام محمدعلی سجادی از کارگردان‌های شاخص دهه۶۰ با فیلم «زال و رودابه» یکی از غافلگیری‌های فهرست فیلم‌های جشنواره امسال رقم خورده است. از آخرین حضور محمدعلی سجادی در فیلم فجر سال‌های زیادی می‌گذرد.
۶. تعدادی از فیلم‌های پذیرفته‌شده محصول شهرستان هستند و گویا برخی‌شان با پروانه ویدئویی ساخته شده‌اند؛ اتفاقی که واکنش‌هایی هم از سوی برخی تهیه‌کنندگان در پی داشته است. نکته جالب اینکه یکی دو فیلم جشنواره با زبان محلی تولید شده‌اند. یکی از شعارهای رئیس سابق سازمان سینمایی، گسترش فیلمسازی در شهرستان‌ها و بهادادن به استعدادهای خارج از پایتخت بود. ظاهرا در جشنواره امسال می‌توان این رویکرد محمد خزاعی و تیمش را محک زد.
۷. در مورد حضور نمایندگان بخش خصوصی، باید با کمی تامل صحبت کرد. تجربه این سال‌ها نشان داده برخی از فیلم‌هایی که به‌عنوان تولید بخش خصوصی به فجر می‌آیند، به‌صورت غیرمستقیم از سوی برخی سازمان‌ها مورد حمایت مالی قرار داشته‌اند. از فیلم‌های بخش خصوصی امسال به نام‌های آشنایی چون نیکی کریمی در مقام تهیه‌کننده برمی‌خوریم و یک مورد جنجالی هم پذیرفته‌شدن کمدی «آنتیک» است که سازنده‌اش عضو شورای پروانه ساخت است.
۸. کمتر از ۳هفته به آغاز چهل‌وسومین جشنواره فیلم فجر باقی مانده و تا زمانی که فستیوال آغاز نشود، نمی‌توان هیچ حکم قطعی‌ای برای آثار حاضر در این رخداد صادر کرد. تجربه سال‌های گذشته را پیش رو داریم ولی انسان به امید زنده است. شاید امسال جوانان بدرخشند و چنان آبروداری کنند که غیبت هیچ نام بزرگی حس نشود.
یکشنبه 23 دی 1403
Sunday, 12 January 2025
