نوسان‏‏‏‏‏‏‌گیرها؛ تهدید یا فرصت بورس؟

علاوه‌بر این در بازارهای موازی ایران، مانند بازار ارز یا طلا نیز نقش نوسان‌گیرها همواره پررنگ بوده‌است. فعالیت‌های این افراد که گاه با انگیزه سودهای کوتاه‌مدت و گاه در پاسخ به شوک‌های سیاسی و اقتصادی صورت می‌گیرد، می‌تواند تغییرات قابل‌توجهی در قیمت‌ها ایجاد کند. این مساله در بورس تهران نیز دیده می‌شود؛ جایی‌که در نبود ابزارهای پوشش‌ریسک (مانند معاملات آتی یا اختیار معامله)، نوسان‌گیری عملا به یکی از اصلی‌ترین استراتژی‌های برخی از سرمایه‌گذاران تبدیل شده‌است. با این حال، نکته مهم آن است که برخلاف بازارهای توسعه‌‌‌‌‌‌‌یافته، در بورس ایران نوسان‌گیری اغلب بر پایه شایعات و جو روانی صورت می‌گیرد تا تحلیل‌های دقیق و داده‌‌‌‌‌‌‌محور.

این مساله نه‌‌‌‌‌‌‌تنها می‌تواند پایداری بازار را تهدید کند، بلکه اعتماد سرمایه‌گذاران بلندمدت را نیز خدشه‌‌‌‌‌‌‌دار می‌سازد. در شرایطی که بازار سهام دچار نوسانات شدید می‌شود، سهامداران کوتاه‌مدت و نوسان‌گیرها نقش مهمی در شکل‌دهی به روند آن ایفا می‌کنند. برای مثال در روز گذشته شاهد فشار فروشی در نمادهای پرتراکنش بودیم که منجر به کاهش اعتماد سرمایه‌گذاران و نگرانی برخی از سهامداران شد. در چنین شرایطی، فروش شتاب‌‌‌‌‌‌‌زده و غیرمنطقی برخی از افراد، نه از روی تحلیل‌های اصولی، بلکه به‌دنبال شایعات و ترس از کاهش بیشتر قیمت‌ها صورت می‌گیرد. این رفتار باعث شد تا بسیاری از سهامداران اقدام به‌فروش در قیمت‌های منفی کنند، به امید اینکه بعدا دلایل و توجیهاتی برای این تصمیم خود پیدا کنند.

در واقع، بخش قابل‌توجهی از این رفتارها به نوسان‌گیرانی برمی‌گردد که بر اساس حرکت‌‌‌‌‌‌‌های کوتاه‌مدت بازار وارد یا خارج می‌شوند. این افراد به‌خوبی می‌دانند که در صورت به‌دست آوردن اطلاعات یا سیگنال‌های مثبت، می‌توانند سودهای کوتاه‌مدت زیادی کسب کنند، اما در عین حال‌ ممکن است با ترس از نوسانات و ریسک‌های غیرقابل‌پیش‌بینی بازار، تصمیمات شتاب‌‌‌‌‌‌‌زده‌‌‌‌‌‌‌ای بگیرند. روز گذشته نیز شاهد بودیم که پس از فشار فروش در بازار، ارزش معاملات خرد به ۱۸‌همت رسید‌و با وجود اینکه ۶۰‌درصد نمادها در ناحیه منفی بسته شدند، در نهایت کمتر از‌ هزار ‌میلیارد‌تومان فروش واقعی در بازار ثبت شد. با توجه به شرایط فعلی بازار، باید گفت؛ تاثیر سهامداران کوتاه‌مدت و نوسان‌گیرها به‌طور کلی دوطرفه است. از یک طرف، فعالیت این افراد می‌تواند به افزایش نقدشوندگی بازار کمک کند و به ایجاد تحرک در نمادهای مختلف دامن بزند.

از طرف دیگر، در مواقعی که بازار دچار ریزش‌‌‌‌‌‌‌های شدید می‌شود، تصمیمات شتاب‌‌‌‌‌‌‌زده و فشارهای فروش آنها می‌تواند بر جو روانی بازار تاثیر منفی بگذارد و ترس بیشتری به بازار تحمیل کند. برای کاهش اثرات منفی و تقویت جنبه‌های مثبت حضور نوسان‌گیرها در بازار، نقش سیاستگذاران و نهادهای ناظر بسیار حیاتی است. در بازارهای توسعه‌‌‌‌‌‌‌یافته، ابزارها و قوانینی طراحی شده‌اند که ضمن به رسمیت شناختن نوسان‌گیری به‌عنوان بخشی از اکوسیستم بازار، رفتار این دسته از معامله‌گران را در چارچوب مشخصی هدایت می‌کنند. به‌عنوان مثال، وضع قوانین مرتبط با نوسان مجاز قیمت یا معرفی ابزارهایی مانند معاملات آتی و اختیار معامله، به کاهش هیجانات و حمایت از تعادل در بازار کمک می‌کند. در بازار سرمایه ایران، سیاستگذار می‌تواند از طریق ایجاد شفافیت اطلاعاتی، تقویت نظارت بر معاملات و توسعه ابزارهای مالی، رفتار نوسان‌گیران را به سمت تاثیرات مثبت هدایت کند.

شفافیت اطلاعاتی به‌معنای انتشار دقیق و به‌‌‌‌‌‌‌موقع اخبار و گزارش‌های مالی شرکت‌ها است که می‌تواند تصمیمات سرمایه‌گذاران را مبتنی بر تحلیل‌های واقعی کند. علاوه‌بر این، ابزارهایی مانند معاملات الگوریتمی و صندوق‌های بازارگردانی می‌توانند نقش نوسان‌گیرها را در افزایش نقدشوندگی بهبود بخشند و از ایجاد جو هیجانی جلوگیری کنند. همچنین، فرهنگ‌سازی و آموزش سرمایه‌گذاران از طریق نهادهایی مانند سازمان بورس و کانون کارگزاران، می‌تواند به ارتقای دانش و مهارت معامله‌گران کوتاه‌مدت کمک کند. آشنایی با تحلیل‌های تکنیکال و بنیادی، در کنار شناخت بهتر قوانین و ابزارهای موجود، موجب می‌شود نوسان‌گیرها به‌‌‌‌‌‌‌جای واکنش‌های احساسی و شایعه‌‌‌‌‌‌‌محور، رفتارهایی منطقی‌‌‌‌‌‌‌تر و حرفه‌‌‌‌‌‌‌ای‌‌‌‌‌‌‌تر از خود نشان دهند. در نهایت، سیاستگذار باید با ایجاد سازوکارهای حمایتی، اعتماد سرمایه‌گذاران بلندمدت را حفظ کند. حضور سرمایه‌گذاران بنیادی که با دیدگاهی بلندمدت وارد بازار می‌شوند، می‌تواند اثر رفتارهای هیجانی نوسان‌گیرها را خنثی‌کرده و ثبات بیشتری به بازار ببخشد.

در این شرایط تحلیلگران معمولا به سهامداران کوتاه‌مدت و نوسان‌گیرهایی که به‌دنبال کسب سود در مدت زمان کوتاه هستند، توصیه می‌کنند که به‌جای اتکا به شایعات و تصمیمات احساسی، از تحلیل‌های بنیادی و تکنیکال به‌عنوان مبنای تصمیم‌گیری خود استفاده کنند. در عین حال، این افراد باید همواره درنظر داشته باشند که در شرایطی مانند روز گذشته، فشارهای روانی و ترس از دست‌دادن سود ممکن است باعث ازدست‌رفتن فرصت‌های واقعی بازار شود. بهترین استراتژی برای این نوع سرمایه‌گذاران، صبر و تحلیل دقیق روند بازار است تا به‌جای واکنش‌های سریع و هیجانی، تصمیمات آگاهانه و منطقی بگیرند. به سهامداران بلندمدت نیز پیشنهاد می‌شود که با حفظ استراتژی‌های خود و عدم‌توجه به نوسانات کوتاه‌مدت بازار، فرصت‌های سرمایه‌گذاری پایدارتر را شناسایی‌کرده و از این طریق به رشد سرمایه خود بپردازند.