آوارگان سوری؛ مهاجران در دو‌راهی ماندن یا بازگشت/ نیاز سوریه به شهروندان جوان

   عصر ایران؛ محمد حسن گودرزی- تارنمای Global Voices در گزارشی به قلم  رامی الحمس (Rami Alhames) به موضوع بازگشت مهاجران سوری به کشورشان بعد از سقوط حکومت بشار اسد پرداخته است. در این گزارش آمده است: 

   از زمان شروع جنگ داخلی سوریه در سال 2011، میلیون‌ها سوری از کشور خود فرار کرده و به کشورهای همسایه و فراتر از آن پناه برده‌اند. سیزده سال بعد، تعداد قابل توجهی از این 13.5 میلیون پناهنده توسط سازمان ملل متحد به عنوان آوارگانی که نیاز به کمک‌های بشردوستانه دارند شناسایی شده‌اند، به ویژه آنهایی که به ترکیه، اردن، لبنان و اروپا گریخته‌اند.

   در حالی که چشم انداز بازگشت به سوریه پس از سقوط رژیم بشار اسد برای بسیاری امیدوارکننده به نظر می‌رسد، نگرانی عمیق در مورد ترس از بی ثباتی و فروپاشی اقتصادی، دشواری‌های بازسازی زندگی آنها، پشت سر گذاشتن زندگی جدیدی که در تبعید ایجاد کرده اند و چالش‌هایی که با آن روبرو هستند همچنان وجود دارد. 

    هم  وضعیت سوریه نامشخص است و هم زندگی پناهندگان در کشورهای میزبان طی 13 سال گذشته تغییر کرده است. در برخی زمینه‌ها، مانند لبنان، فشارهای اقتصادی پناهندگان سوری، فرزندانشان را مجبور می‌کند از تحصیل انصراف  و وارد بازار کار شوند.

  در همین حال، بسیاری از پناهندگانی که فرار کرده‌اند، در جوامع مربوطه خود ادغام شده‌اند، کسب‌وکارهای جدیدی ایجاد کرده‌اند و خانواده‌ خود را ساخته‌اند. پشت سر گذاشتن این زندگی‌ها تصمیم آسانی نیست، و برای بسیاری، فکر از بین بردن دوباره خانواده هایشان بسیار طاقت فرسا است.

ترکیه؛ زندگی جدید در میان عدم اطمینان

    ترکیه با بیش از 3.7 میلیون سوری در حال حاضر بزرگترین کشور میزبان پناهجویان سوری بوده است. بسیاری از پناهندگان در جامعه ترکیه ادغام شده، چندین شرکت کوچک باز کرده  و به اقتصاد محلی کمک کرده‌اند.

   چالش‌های اقتصادی در ترکیه - به ویژه در دوره های تورم و بی ثباتی سیاسی - زندگی را برای بسیاری از مردم سوریه دشوار کرده است. با این همه ترکیه در مقایسه با سوریه یک محیط نسبتاً باثبات باقی مانده و برخی از پناهندگان نگران هستند که بازگشت به خانه می تواند به معنای دست کشیدن از امنیت به دست آمده در ترکیه باشد.

       برای بسیاری از سوری‌ها در ترکیه، ترس از دست دادن معیشت خود یک عامل بازدارنده اصلی برای بازگشت است. داشتن کسب و کار در ترکیه به بسیاری از پناهندگان اجازه داده تا استقلال مالی کسب کنند، اما شروع دوباره در یک کشور جنگ زده ریسکی است که عده کمی حاضر به انجام آن هستند. علاوه بر این، تنش‌های مداوم بین دولت ترکیه و جمعیت پناهجو، لایه دیگری از عدم اطمینان را برای کسانی که در فکر بازگشت به سوریه هستند، می‌افزاید.

اردن؛مبارزه با شکاف نیروی کار

اردن میزبان حدود 1.3 میلیون سوری بوده است که اکثریت آنها در شهرها و اردوگاه‌های پناهندگان مانند زعتری زندگی می کنند.
 برای سال‌ها، پناهندگان با فرصت‌های محدودی برای اشتغال مواجه بودند، اما در سال‌های اخیر، بسیاری از سوری‌ها خود را به عنوان نیروی کار اردن تثبیت کرده‌اند و در بخش‌هایی مانند ساخت‌وساز، کشاورزی و خرده‌فروشی کار می‌کنند.

   برخی حتی کسب و کار خود را باز کرده و فرصت های اقتصادی جدیدی ایجاد کرده‌اند.  بسیاری از صنایعی که سوری‌ها در اردن به آنها کمک کرده‌اند، در حال حاضر با کمبود نیروی کار مواجه هستند و تأثیر از دست دادن نیروی کار ماهر می‌تواند برای اردن و سوریه مضر باشد.

 علاوه بر این، سوری‌هایی که سال‌ها در اردن زندگی کرده‌اند با یک معضل پیچیده روبرو هستند: آنها می‌خواهند به بازسازی سوریه کمک کنند، اما ممکن است از کمبود فرصت‌های اقتصادی در کشورشان هراس داشته باشند.

فرهنگ غذا و تجارت در اردن نیز بر شیوه زندگی بسیاری از پناهندگان تأثیر گذاشته است، و برخی نگرانند که بازگشت به سوریه آنها را مجبور کند تا با جامعه ای سازگار شوند که آماده پاسخگویی به ذائقه و نیازهای آنها نیست.

لبنان: فشار بر جوامع محلی

    لبنان، به دلیل همسایگی با سوریه، میزبان بیش از 1.5 میلیون آواره سوری بوده و به همین با فشار بسیار زیادی مواجه است.
وضعیت پناهندگان سوری به قدری سخت بوده که برخی از خانواده‌های سوری به جای فرستادن فرزندان خود به مدرسه، آنها را سر کار می‌فرستادند.

   به گفته سازمان بین‌المللی کار (International Labour Organization)، سوری‌ها به‌عنوان کارگر، عمدتاً به کشاورزی، خدمات شخصی و خانگی و در مقیاس کوچک‌تر به ساخت و ساز مشغول هستند.

با این حال، بی ثباتی سیاسی و اقتصادی خود لبنان، چشم انداز پناهندگانی را که به دنبال بازگشت به سوریه هستند، پیچیده می‌کند.

الجزیره در پستی در فیس بوک از اظهارات نجیب میقاتی نخست وزیر لبنان در مورد سوری‌های لبنان خبر داد و از قول او نوشت: فشار بر منابع ما بسیار زیاد است و همین مشکلات اقتصادی کنونی را تشدید و رقابت شدیدی را برای مشاغل و خدمات ایجاد می‌کند.

برای کسانی که کسب و کار ایجاد کرده یا شغل ثابتی در لبنان پیدا کرده اند، تصمیم برای بازگشت مملو از عدم قطعیت است.
 اقتصاد ویران شده سوریه فرصت‌های کمی را ارائه می‌دهد، و برای بسیاری از پناهندگان، شروع مجدد کسب و کارشان از صفر بیشتر از امید بازگشت به سوریه صلح آمیز، ترسناک بوده است.

 شکاف در نیروی کار لبنان چالش دیگری است: بسیاری از صنایع به نیروی کار سوری متکی هستند و بازگشت انبوه می تواند کمبود نیروی کار را ایجاد و کمپین اقتصادی لبنان را که در حال حاضر در بحران است تشدید کند.

آلمان: ادغام و فرصت های جدید

آلمان تقریباً یک میلیون پناهنده از سوریه را پذیرفته و بسیاری از آنها با موفقیت در بازار کار این کشور ادغام شده‌اند. پناهندگانی که در ابتدا با اندکی بیشتر از لباس‌های خود به آنجا آمدند، از آن زمان در زمینه‌های مختلف از مراقبت‌های بهداشتی گرفته تا مهندسی کار پیدا کردند.
بسیاری از سوری‌های آلمان نیز از برنامه‌های ادغام جامع این کشور بهره‌مند شده‌اند که به آنها در یادگیری زبان، کسب مهارت‌های حرفه‌ای و یافتن شغل پایدار کمک کرده است.

امروزه پناهندگان سوری به یکی از مولفه‌های اصلی آلمان، بزرگترین اقتصاد اروپا، تبدیل شده‌اند. با این حال، بلافاصله پس از اعلام سقوط رژیم بشار اسد در سوریه در 8 دسامبر 2024، 12 کشور اروپایی از جمله آلمان، اتریش، بلژیک و غیره اعلام کردند که درخواست پناهندگی برای سوری‌ها را متوقف کرده‌اند. بسیاری از سیاستمداران اروپایی خواستار بازگرداندن سوری‌ها به کشورشان شده‌اند که باعث ترس مردم سوریه از آینده آنها در اروپا شده است.

دولت اتریش فراتر رفت و مبلغ 1000 یورو را پیشنهاد داد که آن را "پاداش بازگشت" نامید که به هر پناهنده‌ای که داوطلبانه می خواهد به کشور خود، سوریه بازگردد، پرداخت شود.

کارل نهامر(Karl Nehammer)، صدراعظم محافظه‌کار گفت که وضعیت امنیتی در سوریه پس از سقوط رژیم به ارزیابی وضعیت حقوقی پناهندگان سوری در خاک اتریش کمک خواهد کرد. نهامر در پستی در X، پیامی را خطاب به پناهندگان سوری ارسال کرد که در آن گفت: "کشور آنها اکنون به شهروندان خود برای بازسازی نیاز دارد."

همه کشورهای اروپایی کنوانسیون ژنو را امضا کرده‌اند که شامل مقرراتی برای حمایت از پناهندگان و ممنوعیت اخراج اجباری آنها به مکان‌هایی است که زندگی یا آزادی آنها در خطر است. افرادی که پناهندگی دریافت می‌کنند عموماً تحت اصل عدم بازگشت محافظت می شوند.

از سوی دیگر، اروپایی ها از عواقب بازگشت متخصصان سوری به کشورشان می‌ترسند. جرالد گاس (Gerald Gass)، رئیس انجمن بیمارستان‌های آلمان، نسبت به عواقب بازگشت پزشکان سوری که "نقش اساسی در حفظ مراقبت‌های بهداشتی، به ویژه در بیمارستان های شهرهای کوچک" ایفا کردند، هشدار داد. در 13 دسامبر، اولاف شولز، صدراعظم آلمان تأیید کرد که از پناهندگان سوری "یکپارچه" (ادغام شده در جامعه) در آلمان استقبال می‌شود.

 تصمیم پناهندگان سوری برای بازگشت به سوریه پس از سقوط رژیم اسد، تصمیمی عمیقاً شخصی و پیچیده است. در حالی که بسیاری آرزوی روزی را دارند که بتوانند به خانه برگردند، نامشخص بودن آینده سوریه، چالش‌های بازسازی کشور و ترس از بی‌ثباتی سیاسی بر ذهن آنها سنگینی می‌کند.

   برای کسانی که مشاغلی ایجاد کرده‌اند و در کشورهای میزبان زندگی می‌کنند، بازگشت به سوریه صرفاً یک موضوع میهن پرستی نیست و مسئله بقا، امنیت اقتصادی و یکپارچگی اجتماعی است. همچنین سوریه پس از اسد به شهروندان جوان خود نیاز دارد. بر اساس ارزیابی سازمان بین المللی کار در مورد تأثیر پناهندگان سوری در لبنان و مشخصات شغلی آنها، بیش از نیمی از پناهندگان سوری زیر 24 سال سن دارند.

تبریک توییتری عراقچی به رئیس جمهور جدید و مردم لبنان