یکه تازی پرهزینه اردوغان از شام تا قاره سیاه/ ماه عسل السیسی و اردوغان تمام شد؛ غیبت واشنگتن چگونه برای آنکارا فرصت ساز شد؟

به گزارش اقتصادنیوز، نشنال اینترست با انتشار یادداشتی مدعی شد، ترکیه میانجیگری توافقی بین اتیوپی و سومالی را عهده دار است که به رقابت تقریباً یک دهه‌ای بین دو کشور آفریقایی پایان خواهد داد. در حالی که این توافق نوعی پیشرفت خوشایند برای ثبات منطقه قلمداد می‌شود، میانجیگری آنکارا استراتژی منطقه‌ای مصر را پیچیده می‌کند، زیرا قاهره همچنان فعالانه درگیر این مناقشه است.

در همین راستا، رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه از این توافق به عنوان یک "توافق تاریخی" استقبال کرد و گفت از این که اتیوپی و سومالی توافق می‌کنند تا تفاوت نظرات و موضوعات بحث برانگیز را پشت سر بگذارند، خوشحال است.

به ادعای ناظران، این توافق به اتیوپی دسترسی «قابل اعتماد، ایمن و پایدار» به دریای تحت حاکمیت سومالی را می‌دهد و به طور ضمنی نشان می‌دهد آدیس آبابا به رسمیت شناختن دولت بالفعل سومالی لند را لغو خواهد کرد.

فصل تازه رقابت‌ها در قاره سیاه

نشنال اینترست در ادامه یادداشت ادعایی‌اش آورد، تنش‌ها در ژانویه زمانی به اوج خود رسید که طبق گزارش‌ها، اتیوپی محصور در خشکی با سومالی لند قراردادی برای اجاره یک بندر و پایگاه نظامی منعقد کرد. در حالی که آدیس آبابا هرگز این توافق را تایید نکرد، سومالی این توافق را نقض حاکمیت خود می‌دانست.

مصر که درگیر اختلافات خود با اتیوپی بر سر منابع آبی نیل بود، از سومالی به عنوان بخشی از استراتژی گسترده‌تر خود برای فشار بر اتیوپی حمایت کرد. طبق گزارش‌ها، تا ماه اوت، مصر ده هزار نیرو مستقر کرده و دو محموله سلاح به موگادیشو ارسال کرده بود.

آدیس آبابا از ورود این نیروها و سلاح‌ها ابراز نگرانی کرد و گفت که این امر می‌تواند وضعیت امنیتی در سومالی را تشدید کرده و زمینه را برای دسترسی گروه‌های افراطی -چون الشباب- به چنین سلاح‌هایی را هموار سازد.

همزمان بدر عبدالعاطی، وزیر امور خارجه مصر در مصاحبه‌ای در 18 اکتبر بر تعهد قاهره به امنیت سومالی پس از تکمیل مرحله پنجم پر کردن سد بزرگ رنسانس (GERD) توسط اتیوپی تاکید کرد.

بدر عبدالعاطی همچنین فاش کرد که در نامه‌ای به شورای امنیت ملی متحد، اعتراض خود را به اقدام یکجانبه اتیوپی تکرار کرده است. آدیس آبابا با انتشار نامه‌ای به شورای امنیت سازمان ملل متحد پاسخ داد و مصر را به تهدید مکرر به زور متهم کرد. در نوامبر، مصر سومین محموله تسلیحاتی را به سومالی ارسال کرد.

به ادعای این نشریه، در همین حال، روابط مصر و ترکیه با به شکل محتاطانه‌ای گرم شده است. اردوغان در ماه سپتامبر از عبدالفتاح السیسی، رئیس جمهور مصر در آنکارا استقبال کرد و این اولین سفر السیسی به ترکیه بود. از سال 2013 که اردوغان کودتای نظامی السیسی علیه محمد مرسی، رهبر وقت اخوان المسلمین مصر را محکوم کرد، روابط بین دو کشور گرم نبود.

لفاظی‌های آتشین اردوغان، از جمله «ظالم» خواندن السیسی، شکاف را عمیق‌تر کرد. این پویایی در سال 2020 زمانی که اردوغان استراتژی خود را مورد ارزیابی مجدد قرار داد تغییر کرد. اصلاح روابط با ترکیه می‌تواند تهدیدات منطقه‌ای مصر را خنثی کرده و اقتصاد در حال مبارزه این کشور را تقویت کند.

از منظر اردوغان، بازسازی روابط با قاهره فرصتی برای معکوس کردن سیاست‌های شکست خورده انزواگرایانه خود، تأکید مجدد بر نقش منطقه‌ای ترکیه و حضور در مجمع گاز مدیترانه شرقی را فراهم می‌کند. با این حال، اردوغان با میانجیگری میان سومالی و اتیوپی، ضربه‌ای به نفوذ مصر در منطقه و رقابت این کشور با اتیوپی وارد کرد.

مصر با ناپدید شدن یک شبه اهرم خود می‌بایست استراتژی‌اش را بازتعریف کند. در حالی که گرم شدن روابط بین قاهره و آنکارا ممکن است جایگزین‌هایی را ارائه دهد، موفقیت ترکیه در قاره سیاه بر توانایی این کشور جهت پیشی گرفتن از مصر در صحنه منطقه‌ای تاکید دارد.

مانور تازه آنکارا در شاخ آفریقا

به ادعای نشنال اینترست، این توافق نشان دهنده قاطعیت و نفوذ فزاینده آنکارا در صحنه جهانی است. اردوغان به صراحت گفته که مایل است ردپای ترکیه را در آفریقا و فراتر از آن، حتی در مناطق تحت نفوذ سنتی ایالات متحده، گسترش دهد.

این موضع گیری یادآوری کننده این واقعیت است که ترکیه به طور فعال پویایی‌های قدرت سنتی را به چالش می‌کشد، که اغلب به ضرر ایالات متحده و متحدانش تمام خواهد شد. علاوه بر این، ترکیه در خاورمیانه، به ویژه در سوریه، نیرومندتر شده است.

قیام اخیر شورشیان که دولت اسد را سرنگون کرد، به طور گسترده به چراغ سبز آنکارا به حیات تحریرالشام و عملیات نظامی ارتش ملی سوریه به دمشق نسبت داده می‌شود که تمام جهان را غافلگیر کرد.

ترکیه علاقه‌مند است اراده خود را در همه زمینه‌هایی که واشنگتن به ظاهر غایب است یا بیش از حد حواسش به روند انتقال قدرت میان دولت‌های بایدن و ترامپ پرت شده، عریان کند. از منظر ایالات متحده، مانور ترکیه باید به عنوان یک زنگ بیدارباش عمل کند. در حالی که شاخ آفریقا گاهی در سیاست خارجی ایالات متحده کنار گذاشته می‌شود، این منطقه از نظر استراتژیک برای مقابله با بی‌ثباتی، مهار افراط گرایی و تامین امنیت مسیرهای دریایی کلیدی در سریع‌ترین قاره جهان حیاتی است.

توانایی ترکیه برای میانجی‌گری در غیاب واشنگتن نشان می‌دهد که چگونه می‌توان از خلاء قدرت استفاده کرد. ایالات متحده بدون حضور منطقه‌ای در معرض خطر واگذاری نفوذ به قدرت‌هایی با اهداف متفاوت است.

میانجیگری مؤثر در مناقشه نیل بین مصر و اتیوپی می‌تواند اعتبار آمریکا را دوباره تثبیت کند و ثبات در شاخ آفریقا را تثبیت نماید. ناکامی در انجام این کار قادر است شکاف‌ها را در میان متحدان ایالات متحده عمیق‌تر کند، نفوذ این کشور را در چشم‌انداز جهانی رقابتی فزاینده تضعیف کرده یا بدتر از آن، فرصت دیگری برای تقویت موقعیت آنکارا ارائه دهد.