همشهری آنلاین - مریم سرخوش: شاید این روزها گذرتان به داروخانه‌ها افتاده باشد، داروهایی که تا همین چند روز پیش با قیمت‌های پایین‌تر عرضه می‌شدند، حالا چند برابر گرانتر فروخته می‌شوند. داروخانه‌دارها هم از افزایش ۵۰ تا ۵۰۰درصدی داروها خبر می‌دهند. افزایشی که باعث رقم خوردن موجی از نگرانی شده است.
اما این مساله یک روی دیگر هم دارد، این که اگر دارو گران نمی‌شد، در آینده‌ای نزدیک کمبودهای بحرانی بسیاری از داروهای ساده گریبان نظام سلامت را می‌گرفت. بررسی‌ها حاکی از آن است که صنعت دارویی کشور به دلیل قیمت‌های غیرواقعی و ارزان طی سال‌های اخیر با چالش‌های عجیبی دست و پنجه نرم کرده، اما حالا در ایستگاه تعطیلی خطوط تولیدش قرار گرفته است.
بسیاری از کارشناسان هشدار می‌دهند که اگر قیمت دارو اصلاح و واقعی نشود، بی‌شک این وضعیت بدتر هم خواهد شد، چون ایران از معدود کشورهایی است که قیمت داروی بسیار ارزان دارد. آن هم در حالی که در همین همسایگی ایران، یعنی کشورهای عراق و ترکیه، تولیدات شرکت‌های دارویی از سوی دولت‌ها به همان قیمتی خریداری می‌شود که برندهای اصلی قیمت‌گذاری کرده‌اند، اما در ایران این قیمت حتی ۱۰ درصد قیمت واقعی این برندها نیست. همشهری در گفتگو با فعالان حوزه دارو، چند سوال مهم از دلایل گرانی این داروها و بحرانی که بدون اصلاح این قیمت‌ها می‌توانست در بازار دارویی کشور رخ دهد، بررسی کرده است که در ادامه می‌خوانید.
چرا دارو گران شد؟
عباس کبریایی‌زاده، رئیس هیأت مدیره فدراسیون اقتصاد سلامت:
*زمانی که دولت تصمیم گرفت نرخ ارز نیما را از ۴۲ به ۶۵ هزار تومان تغییر دهد، یک افزایش ۵۰ درصدی در خدمات عمومی از جمله کالاهای سلامت رخ داد. به تناسب باید تعرفه خدمات پزشکی، دارویی و تجهیزات پزشکی هم دیده می‌شد. اگر این تناسب رقم نمی‌خورد، هم کیفیت دارو کاهش پیدا می‌کرد و هم دسترسی بیماران به داروهای مورد نیازشان مختل می‌شد.
* قیمت دارو در ایران بسیار ارزان است، آمپول دگزامتازون را به قیمت ۲۹۰ هزار تومان وارد می‌کنیم در حالی که قیمت آن در داخل ۱۹ هزار تومان است. به تولیدکننده داخلی قیمت واقعی ندادند، تولید صورت نگرفت در نهایت مجبور به واردات ۲۹۰ هزار تومانی شدند، این چه منطقی است؟
* چندین سال است که درباره قیمت‌گذاری دارو بی‌انصافی رخ داده است. پوکه خالی برخی از آمپول‌ها ۴ هزار تومان است اما به داروی تزریقی آن قیمت ۴۵۰۰ داده‌اند. حتی اگر پوکه خالی با هوا پر شود هم با هزینه سنگین خطوط داروسازی، امکان تولید آن وجود ندارد.
* قیمت برخی داروها چندین سال است که افزایشی نداشته و برخی داروها با ضررهای ۲۰۰ تا ۳۰۰ درصدی تولید می‌شوند.
محمد عبده‌زاده، عضو هیات مدیره فدراسیون اقتصاد سلامت:
*روال بر این است که اگر تغییرات فاحش نرخ ارز وجود نداشته باشد، قیمت‌گذاری و اصلاح قیمت دارو یکبار در سال صورت می‌گیرد. اما برخی داروهای تولید داخل در کشور وجود دارد که حدود ۵، ۶ سال است، هیچ تغییر قیمتی نداشته‌اند و این باعث آسیب شده است.
مجتبی بوربور، نایب رئیس اتحادیه واردکنندگان دارو:
* بیش از ۸۰ درصد اصلاح قیمت برای داروهای تزریقی رقم خورده و سایر داروها همان مشکل اصلاح قیمت‌گذاری را دارند. آمپول‌ها حیاتی هستند و باید تولید شوند. وزارت بهداشت متوجه شد که شرکت‌های تولیدکننده نمی‌توانند هزینه‌های تولید آنها را پرداخت کنند و به همین دلیل این افزایش قیمت رقم خورد. نکته مهم این که اگر در آمپول‌ها فقط آب بریزیم و تولید کنیم قیمت پایه آن حداقل بیش از ۷۰ تا ۸۰ درصد قیمتی است که تاکنون این محصولات داشتند. اصلاح قیمت‌ها غیر از گروه اشکال دارویی ترزیقی، برای داروهایی رقم خورده که ارز ماده اولیه آنها از ۴۲ به ۶۵ هزار تومان تغییر کرده است. داروهایی که تحت لیسانس خارجی هستند، اما همین اصلاح قیمت هم باز هم تولید را برای تولیدکنندگانش به صرفه نکرده است.
اگر دارو گران نمی‌شد، چه اتفاقی می‌افتاد؟
احمد آتش‌هوش، رئیس انجمن واردکنندگان دارو:
* قسمت اصلی و قیمت تمام شده داروی وارداتی از ارز ناشی می‌شود. بر اساس قانون بودجه سود گمرکی بر اساس نرخ تالار دوم (۶۰ تا ۷۰ هزار تومان) محاسبه می‌شود. پیشتر بر اساس ۲۸.۵۰۰ بوده و هر قدر ارز گرانتر، کل داروهای وارداتی از جمله دارو هم افزایش گمرکی خواهند داشتند. به همین دلیل اگر قیمت‌گذاری مناسب درباره داروها صورت نگیرد و مجبور به واردات شویم، هزینه‌های بسیار زیادی به نظام سلامت و بیماران وارد خواهد شد.
کبریایی‌زاده، رئیس هیأت مدیره فدراسیون اقتصاد سلامت
* این که بگوییم دارو گران شده یا افزایش قیمت رخ داده، درست نیست، بلکه قیمت‌گذاری عاقلانه رقم خورده است. سازمان غذا و دارو طی ماه‌های اخیر محاسبه کرده که قیمت بسیاری از داروها با هزینه‌های تولید آنها فاصله بسیار زیادی دارد. نباید دارویی که اکنون از ۴۵۰۰ تومان به ۱۹ هزار تومان رسیده را ملاک قرار دهیم، آن را با دارویی مقایسه کنید با هزینه ۲۹۰ هزار تومانی وارد می‌شود.
* به دلیل روش‌های قیمت‌گذاری غلط، بسیاری از داروها آنقدر زیان ده شده‌اند که کالایی که ۱۰۰ درصد زیان دارد تولید نمی‌شود. تولید نمی‌شود، امکان واردات نداریم. مثل متی‌مازول که تولیدکننده آن در دنیا آنقدر زیاد نیست که واردات صورت بگیرد. زمانی که فرصت‌ها و ثروت‌های داخلی را قدر نمی‌دانیم هیچ نتیجه‌ای ندارد، جز این که تولید با کمبود مواجه می‌شود
*زمانی که کمبودهای دارویی رخ می‌دهد، مردم نگران می‌شوند و استوک دارو در خانه را افزایش می‌دهند. نباید اجازه دهیم که خط تولید کارخانه‌های داروسازی تعطیل شوند چون جبران کمبودها و برگشت به شرایط عادی زمان‌بر و هزینه‌بر است. آنها اگر در گذشته ۳ ورق در خانه نگه می‌داشتند، با اطلاع از کمبود این ذخیره را به ۱۰ ورق می‌رسانند و این یعنی به هم خوردن معادلات زنجیره تامین. مثال مشخص این مساله وارفارین است که به دلیل کمبودهایی که رخ داد، مجبور شدیم بیش از ۵ برابر نیاز بازار وارد کنیم اما شوک کمبود باعث شده که تراز تامین همچنان مختل بماند.
عبده‌زاده، رئیس هیات‌مدیره سندیکای صاحبان صنایع داروهای انسانی ایران:
* ۹۸ درصد تولید دارو در داخل کشور صورت می‌گیرد اگر قیمت‌گذاری منطقی در این باره وجود نداشته باشد، با چالش‌های زیادی مواجه می‌شویم. طی سال‌های اخیر به دلیل روش‌های قیمت‌گذاری غلط بسیاری از داروها زیان‌ده و تولید آنها کاهش پیدا کرده است. ما نمی‌توانیم چنین شرایطی را ادامه دهیم چون درباره بسیاری از داروها واردات به راحتی انجام نمی‌شود. دلیلش هم تولیدکننده‌های محدود آن در جهان است و اگر تولیدش در کشور متوقف شود، دسترسی مردم به آن سخت خواهد شد.
* اصلاح قیمت دارو مهم است اما چند راهکار باید در نظر گرفته شود که می‌تواند بازار و صنعت دارویی کشور را نجات دهد.
۱. بیمه‌ها باید متناسب با بودجه‌ای دارند برای خودشان تعهد ایجاد کنند. نباید همه چیز در تعهد آنها باشد و در عین حال هیچ پولی پرداخت نکنند.
۲. صنعت دارو از یکسو از دولت طلبکار و سوی دیگر برای ثبت سفارش بدهکار است. بهترین راهکار این که از همین مطالبات، دولت به بانک مرکزی اعلام کند، با ۱۰درصد گشایش اعتبار انجام دهد و ۹۰درصد را هم زمانی بگیرد که صنعت از دولت پول خودش را گرفته باشد.
۳. قیمت‌گذاری بر اساس تورم صورت بگیرد. ابتدای سال حقوق، دستمزد، آب و برق و... هر میزان ابلاغ شد، نیمی از تورم را به تجهیزات پزشکی و دارو قیمت بدهند.
۴. واقعی شدن بودجه دارو و تجهیزات در بودجه کشور هم ضرورت دارد که شامل بیمه‌ها و طرح دارویار هم هست.
۵. تفکیک حساب‌های دارو و تجهیزات بیمارستانی از محل درآمدهای عمومی، همچنین افزایش بهره‌وری صنایع تولیدی از طریق بازسازی و نوسازی و اصلاح فرآیندها در وزارت بهداشت هم صورت بگیرد.
دولت چه می‌کند؟
اوایل هفته جاری بود که محمدرضا ظفرقندی، وزیر بهداشت از افزایش قیمت دارو به دلیل نوسانات نرخ ارز خبر داد و گفت: دولت، مابه‌التفاوت تغییرات نرخ ارز را به منظور جلوگیری از افزایش پرداخت جیب مردم به بیمه‌ها پرداخت می‌کند.
اما سوال اینجاست که چرا طی روزهای اخیر مردم مجبور به پرداخت این افزایش هزینه‌ها شده‌اند و ازچه زمانی قرار است این حمایت‌ها صورت بگیرد.
عبده‌زاده، رئیس هیات‌مدیره سندیکای صاحبان صنایع داروهای انسانی ایران در این باره می‌گوید: سازمان‌های بیمه‌گر از جمله سازمان تامین اجتماعی و بیمه سلامت منتظر ابلاغ کتبی از سازمان غذا و دارو هستند و افزایش قیمت‌ها را پوشش خواهند داد. سازمان غذا و دارو هم این اصلاح را به شکل سامانه‌ای ابلاغ کرده اما به شکل غیرسامانه‌ای تا چند روز دیگر ابلاغ خواهند کرد.» به تاکید او، تغییر قیمت دارو و کالاهای سلامت در سامانه وزارت بهداشت انجام می‌شود و تمام داروخانه‌ها و بیمه‌ها آن را می‌بینند، پوشش بیمه‌ای هم پس از ابلاغ سازمان غذا و دارو در سامانه لحاظ خواهد شد.
قیمت ارزان دارو در ایران
کارشناسان همواره هشدار داده‌اند که قیمت دارو در ایران غیرواقعی است و اگر قرار است تامین ادامه داشته باشد، باید این قیمت واقعی شود. اما آنها معتقدند که جامعه در مقابل افزایش قیمت‌ها همه چیز پذیرش دارد به جز دارو. این در حالی است که به دلیل ارزانی قیمت‌ها، کارخانه‌های تولیدکننده با رکورد فعالیت مواجه شده و شرکت‌های وارد کننده از ۱۲۰ به ۵۴ رسیده‌اند و از گردونه خارج شده‌اند.
مجتبی بوربور، نایب رئیس اتحادیه وارد کنندگان دارو هم این نکته را تایید می‌کند و می‌گوید: به دلیل اینکه سیاستگذار و خریدار خدمت یک نفر است، این مساله در قیمت‌گذاری چالش شده و داروهای ایرانی به یکی ارزان‌ترین محصولات سلامت‌محور دنیا بدل شده‌اند. به صورت مصداقی هم وقتی دارویی را واردات می‌کنیم همیشه گرانتر از داروی کشورهای هم سطح ما هزینه دارد.
او به مقایسه قیمت ارزان چند دارو در ایران می‌پردازد و می‌گوید: آمپول استامینوفن در ایران ۳۵ هزار تومان، در کشورهای مشابه خودمان کمتر از ۶۰ هزار تومان نیست. در کشورهای توسعه یافته هم به بیش از ۱۰۰ هزار تومان می‌رسد. در مقطعی هم مجبور به واردات آمپول ب‌کمپلس شدیم که هر کدام ۲۲ هزار تومان بود. اما قیمت محصول ایرانی آن زمان ۷ هزار تومان بود. سرم‌ها را طی سال‌های اخیر بسیار وارد کرده‌ایم، قیمت‌شان ۱۶ هزار تومان و تولید داخلی ۹ هزار تومان بود.
۸۰۰ میلیون دلار سوخت
این همه ماجراز مشکلات صنعت دارو نیست. به گفته عبده‌زاده، عضو هیات مدیره فدراسیون اقتصاد سلامت زمانی که دولت به معنای عام به دلیل محدودیت‌ها به تعهداتش عمل نمی‌کند، سازمان‌های بیمه‌گر هم نمی‌توانند خدمات به موقع ارائه کنند. بار این ناترازی و کسری بودجه به زنجیره تامین دارو منتقل می‌شود. این موضوع به قدری طولانی و نگران کننده شده که صنعت دارو و تجهیزات توان گرفتن تسهیلات را ندارد و نمود آن در حوزه دارو در کمبودهای متعدد قابل مشاهده است.
او با بیان اینکه از بخش دولتی هم مطالبات زیادی داریم، ادامه می‌دهد: در جلسه با بیمارستان‌های دولتی متوجه شدیم اوضاع خوب نیست. دانشگاه‌های علوم پزشکی مطالبات سنگین از بیمه‌ها دارند. بیمارستانی که از ابتدای سال مطالباتش را نمی‌گیرد چه باید بکند و این شامل کلیه مراکز درمانی است. اکنون مطالبات دارو از مراکز دولتی به ۳۴ هزار میلیارد تومان رسیده و این عدد در تجهیزت پزشکی حدود ۲۰ هزار میلیارد تومان است.
به تاکید عبده‌زاده این مساله بسیار نگران کننده است و خروجی‌اش این شده که تخصیص ارز برای دارو از ابتدای سال تا پایان پاییز از سوی بانک مرکزی ۱.۹۰۰ میلیون دلار باشد اما حدود ۸۰۰ میلیون دلار ابطال شده، چون شرکت‌ها پول نداشتند آنها را ثبت سفارش کنند. این مساله به شکل خالی شدن انبارها از مواد اولیه و کمبود دارو خودش را نشان می‌دهد.
به گفته این فعال حوزه دارو، چرخه نقدینگی دارو از تولید تا بازگشت پول به ۴۰۰ روز رسیده و شرکت‌ها مجبورند با تسهیلات بالای ۳۵ درصدی آن را جبران کنند. مارجین دارو هم ۲۵ درصد است و این اقتصاد به درستی چرخش نخواهد داشت.
