عصری تازه برای میانه‌روها؛ آیا پزشکیان می‌تواند پلن شاهین‌های آمریکایی را خنثی کند؟

به گزارش اقتصادنیوز، ریسپانسیبل استیت کرفت با انتشار یادداشتی مدعی شد، سقوط دولت سوریه برای ایران و روسیه قابل تامل است بالاخص اگر شاختری رادیکال قدرت را در اختیار بگیرد. این گزاره می تواند تهدیدی بالقوه برای تهران و مسکو و همچنین سایر کشورهای منطقه تلقی شود.در همین راستا گروهی از ناظران مدعی اند در شرایط کنونی پیروزی گروهی رادیکال و احیای نسخه تازه ای از داعشکه قادر است به تنش های داخلی در سوریه دامن بزند، به عنوان تهدیدی مشترک برای ایران و آمریکا تبدیل شده است.در چنین شرایطی چهره های میانه رو در ایران براین باورند که تحولات شام بستر را برای بلند تر کردن صدای چهره های محافظه کار هموار کرده؛ همان هایی که از مخالفان سرسخت توسل به دیپلماسی با ایالات متحده هستند. این در حالی است که چهره های میانه رو به دنبال آن هستند تا با توسل به رایزنی زمینه را برای خروج از بحران اقتصادی هموار کرده و بدین طریق از فشارهای اعمالی بر اقتصاد ایران بکاهند.

عصری تازه برای میانه رو ها

ریسپانسیبل استیت کرفت در ادامه یادداشت ادعایی اش آورد، چهره های میانه رو در ایران با توجه به نیروهایی که در برابرشان صف آرایی کرده اند، تلاش دارند با حمایت ازاصل  تعامل بین المللی با غرب و حتی با ایالات متحده، نفوذ سیاسی داخلی خود را تقویت کنند. آنچه که رئیس دولت اصلاحان، «گفتگوی تمدن ها» نامید، رویکردی استراتژیک در این پروژه پیچیده داخلی و جهانی است. هرکدام از  روسای جمهوری میانه رو در ایران از خاتمی گرفته تا حسن روحانی و رئیس‌جمهور کنونی مسعود پزشکیان با توجه به این رویکرد نسخه هایی را برای تعامل ارائه داده اند.علاوه بر این، محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه سابق و معاون فعلی رئیس‌جمهور، نقش اصلی را در حمایت از هر سه رئیس‌جمهور ایفا کرد. برای ظریف و متحدانش در وزارت امور خارجه، دانشگاه‌ها و روشن‌فکران، تامین برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) در سال 2015، محور سیاسی و استراتژیک مبارزه برای رویارویی با هرگونه سیاست رادیکالی است که می تواند تهران را تحت فشار بیشتری قرار دهد. از منظر میانه روها، مفاد برجام - از جمله «بندهای غروب آفتاب» آن - فرصتی بین 10 تا 15 سال برای بازسازی اقتصاد ایران فراهم کرد و اصلاح‌طلبان امیدوار بودند، این کشور را به عرصه دیپلماسی و اقتصادی جهانی پیوند دهد.

دولت اوباما شرط بندی مشابهی انجام داد، اما زمانی که دونالد ترامپ در سال 2018 آمریکا را از توافق خارج کرد، زمان این قمار به پایان رسیدد. استعفای ناگهانی ظریف از سمت وزیر امور خارجه در فوریه 2019 شاید نشان دهنده ناامیدی او از فروپاشی ظاهری توافق بود. با انتخاب ابراهیم رئیسی در سال 2021 به عنوان رئیس جمهور، به نظر می رسید که پروژه میانه روها کاملاً فروپاشیده است.در شرایط کنونی و با توجه به پیچیده تر شدن تحولات خاورمیانه این احتمال وجود دارد که میانه روها در ایران بتوانند محافظه کاران را قانع کنند تا به رویکرد دیپلماسی تکیه کنند؛ چرا که در شرایط کنونی توسل به رایزنی می تواند ضرورت بیشتری داشته باشد.ظریف در مقاله  خود که 2 دسامبر در نشریه فارین افرز منتشر شد بر همین مقوله تاکید داشت و تکیه بر اصل دیپلماسی را تکرار کرد و استدلالش این بود که «پزشکیان خواهان ثبات و توسعه اقتصادی در خاورمیانه است. او همچنین می‌خواهد با غرب تعامل سازنده داشته باشد. دولت او آماده مدیریت تنش‌ها با ایالات متحده است». همانطور که دیوید سنگر اخیرا در نشریه نیویورک تایمز مدعی شده، ایران می تواند در شرایط کنونی دکترین هسته ای خود را تغییر دهد- مسیری که همانطور که این نویسنده مدعی است پر هزینه است – همزمان تهران این توان را دارد با توسل به رویکرد دیپلماتیک جدی برای افزایش توان بازدارندگی اش گامی جدی بردارد. از همین رو می توان ادعا کرد که تهران شاید بتواند راهبردی که مدت هاست بر اساس فرمول «بدون جنگ، بدون صلح» استوار شده در شرایط کنونی تغییر دهد.

چگونه ایران می تواند پلن شاهین ها را خنثی کند؟

هنوز خیلی زود است که بگوییم ترامپ به تصمیم های احتمالی ایران چه واکنشی نشان خواهد داد - همانطور که دیدار 14 نوامبر بین ایلان ماسک و سفیر ایران در سازمان ملل متحد( دیاری که مقام های رسمی کشورمان آن را به شدت تکذیب کرده اند) نشان می‌دهد احتمال معامله میان تهران و واشنگتن محتمل است. به ادعای این نشریه همه رهبران خاورمیانه شرط می‌بندند که رئیس‌جمهور منتخب کالاهای دیپلماتیکی را که جو بایدن نتوانست تولید کند، تحویل خواهد داد. با این حال، در مورد ایران، ترامپ باید با پیش‌فرض ها در باب مذاکره‌ای که قبلاً آن را رد کرده، موافقت کند، یعنی کاهش یا حذف تحریم‌های مرتبط با برنامه هسته‌ای در ازای توافق جدیدی که به واسطه اش تهران با نظارت بین‌المللی بیشتر بر فعالیت ها و سایت هایش موافقت خواهد کرد و همزمان میزان غنی سازی اورانیوم اش را محدودتر می کند.شاهین های آمریکایی؛ چهره هایی چون برایان هوک، ممکن است دوباره به عنوان مردان اصلی ترامپ در ایران خدمت کرده و زمینه را برای بازگشت "فشار حداکثری" هموار کنند؛ سیاستی که در دولت اول ترامپ مانع از هرگونه مصالحه و سازش میان تهران و واشنگتن در مورد درصد غنی سازی اورانیوم شد. در چنین شرایطی واکنش تهران نیز بسیار با اهمیت است؛ ایران می تواند با تغییر دکترین هسته ای خود شاهین ها را جسورتر کند یا بستر را برای تعامل و خنثی کردن پلن شاهین ها هموار سازد.

ترامپ در موقعیتی نیست که بتواند مناظره ای درباره ایران که پس از بازگشت او به کاخ سفید تشدید می شود، داوری کند. با این حال، بیزاری او از کشیده شدن پای آمریکا به جنگ منطقه ای دیگر، رئیس جمهوری تازه را وادار کند که در برابر شاهین های آمریکایی مقاومت کرده و در عوض از فرصت های بالقوه – که هنوز مشخص نیست - استفاده نماید، بالاخص در شرایط کنونی که هیچ کس در داخل یا خارج از خاورمیانه از تحولات پیش رو اطلاع درستی ندارد و نمی تواند معادلات را پیش بینی کند.