همایش «پساب و فرصت های سرمایه گذاری در بورس» برگزار شد

به گزارش رکنا، محسن اردکانی، مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب استان تهران، در نشست خبری همایش پساب و فرصت های سرمایه گذاری در بورس به اهمیت استفاده از پساب در صنایع و مدیریت منابع آبی در شرایط خشکسالی اشاره کرد، گفت: در حال حاضر سالانه ۵۵۰ میلیون مترمکعب پساب در استان تهران تولید می‌شود و این میزان تا پایان سال جاری با بهره‌برداری از تصفیه‌خانه‌های جدید به ۶۸۰ میلیون مترمکعب خواهد رسید.

اردکانی تأکید کرد: هیچ محدودیتی برای تأمین آب مورد نیاز صنایع از طریق پساب وجود ندارد و این منبع پایدار می‌تواند جایگزینی مطمئن برای منابع آبی زیرزمینی و سطحی باشد.  

وی پساب را بهترین منبع تأمین آب برای صنایع دانست و گفت: صنایعی که از پساب استفاده می‌کنند، نگران کمبود منابع آبی نخواهند بود؛ چرا که پساب به‌طور مداوم از فاضلاب انسانی تولید می‌شود و این روند ادامه‌دار است.

اردکانی همچنین از افزایش ظرفیت پساب تولیدی استان تهران به ۹۰۰ میلیون مترمکعب تا پایان برنامه هفتم توسعه خبر داد و از صنایع و کشاورزان خواست که از این فرصت برای تأمین پایدار آب استفاده کنند.

مدیرعامل آبفای استان تهران به کاهش بارندگی‌ها در سال‌های اخیر اشاره کرد و گفت: میانگین بارندگی نرمال استان ۲۸۰ میلی‌متر است، اما در چهار سال گذشته این میزان به کمتر از ۱۹۲ میلی‌متر رسیده است. در سه ماهه ابتدایی سال آبی ۱۴۰۳-۱۴۰۴ نیز میزان بارندگی ۳۵ درصد کمتر از میانگین نرمال بوده است.

وی افزود: این کاهش بارندگی منجر به ناترازی بین منابع و مصارف آب در استان تهران شده است و تنها راهکار موجود، مدیریت مصرف است.

اردکانی با اشاره به مصرف روزانه ۲۵۰ لیتر آب توسط هر شهروند تهرانی، این میزان را بسیار بیشتر از میانگین مصرف ۱۷۰ لیتری در اروپا دانست و اظهار داشت: برآوردهای کارشناسی نشان می‌دهد که مصرف بهینه برای هر نفر ۱۳۰ لیتر در شبانه‌روز است. بنابراین کاهش مصرف آب به میزان ۲۰ درصد می‌تواند ناترازی منابع و مصارف را تا حد زیادی کاهش دهد.

اردکانی در خصوص ذخایر سدهای تهران نیز گفت: در حال حاضر درصد پرشدگی سدهای طالقان، لتیان، ماملو، لار و امیرکبیر به ۹ تا ۲۰ درصد رسیده است که نشان‌دهنده شرایط بحرانی ذخایر آبی است.

وی از مردم خواست تا با کاهش مصرف آب، به عبور از این دوره خشکسالی کمک کنند و گفت: در سال گذشته مردم تهران ۲۵ میلیون مترمکعب آب کمتر مصرف کردند، اما هنوز نیاز به کاهش مصرف بیشتری وجود دارد.

برق تولیدی از فاضلاب تهران در بورس انرژی عرضه می‌شود

علی نقوی، مدیرعامل بورس انرژی به بیان دیدگاه‌ها و چالش‌های پیش‌روی این حوزه پرداخت و با تأکید بر اهمیت مسئله آب و ضرورت مدیریت منابع آبی گفت: صنایع متنوعی در بورس انرژی پذیرش شده‌اند. براساس برنامه توسعه هفتم، صنایع باید به سمت استفاده از پساب و آب‌های غیرمتعارف حرکت کنند.

مدیرعامل بورس انرژی به هم‌کاری با شرکت‌های دولتی و مشکلات مرتبط با آن اشاره کرد و گفت: این شرکت‌ها به همکاری با بخش خصوصی و بورس الزامی ندارند اما این همکاری با شرکت فاضلاب تهران بسیار موثر بوده است.

وی همچنین به تجربه همکاری با شرکت آبفای تهران اشاره کرد و گفت: تضامین مالی و مالکیت دولتی برخی شرکت‌های فاضلاب از جمله چالش‌های اصلی برای عرضه محصولات مرتبط در بورس بوده است.

نقوی با اشاره به راه‌اندازی بازار آب در بورس انرژی اعلام کرد: طراحی و پیاده‌سازی ساختار بازار آب برای اولین بار در غرب آسیا در بورس انرژی انجام شده است. عرضه پساب از اردیبهشت‌ماه امسال آغاز شد و امیدواریم این روند با استقبال بیش‌تری همراه شود.

وی همچنین از برگزاری جلسات مشترک با وزارت نیرو برای تعیین اولویت عرضه آب یا پساب خبر داد و به تجربه کشورهایی مانند استرالیا و آمریکا در مدیریت هزینه‌های انتقال آب اشاره کرد.

نقوی در ادامه از طرح‌هایی برای صدور گواهی‌های سپرده آب و ایجاد زیرساخت برای پذیرش مخازن و تصفیه‌خانه‌ها خبر داد و افزود: این گواهی‌ها می‌توانند امکان سرمایه‌گذاری در منابع آبی و پساب را برای صنایع بزرگ و کوچک فراهم کنند.

وی همچنین به ارائه طرح گواهی صرفه‌جویی آب اشاره کرد و گفت: این گواهی‌ها که مشابه تجربه موفق صرفه‌جویی گاز و برق هستند، می‌توانند به کاهش مصرف آب و تخصیص منابع به صنایع جدید کمک کنند. این طرح به‌صورت لایحه به هیات وزیران ارائه شده است.

نقوی در بخش دیگری از سخنانش، به توسعه محصولات جدید در بورس انرژی پرداخت و گفت: محصول جدید جامدات زیستی که نوعی سوخت زیستی است، برای اولین بار عرضه شد و مورد استقبال صنایع مختلف از جمله صنعت لاستیک قرار گرفت. هم‌چنین عرضه برق تولیدی از فاضلاب تهران در بورس انرژی به‌عنوان یکی از اقدامات آینده در دستور کار قرار دارد.

وی با تأکید بر این‌که ابزارهای تأمین مالی مانند انتشار اوراق سلف موازی استاندارد و صندوق‌های پروژه، نقش مهمی در توسعه بازار آب و انرژی ایفا می‌کنند، افزود: بورس انرژی آماده است تا با استفاده از این ابزارها، ظرفیت‌های جدیدی برای سرمایه‌گذاری و تأمین مالی در حوزه آب و انرژی ایجاد کند.

پساب، عامل کلیدی در کاهش ناترازی منابع و نیاز آبی کشور

مسعود علویان صدر، معاون برنامه‌ریزی و امور اقتصادی در این همایش با تاکید بر اهمیت مدیریت پایدار و حکمرانی صحیح منابع آبی کشور اظهار داشت: برای حفاظت از منابع آبی برای نسل‌های آینده، نیاز به برنامه‌ریزی جامع و مانع وجود دارد. اگر منابع محدود آبی به درستی مدیریت نشود، باخت بزرگی خواهیم داشت.

علویان صدر با اشاره به سابقه تاریخی مدیریت آب در ایران، افزود: کشور ما همواره با کمبود آب مواجه بوده است، اما تفکر مهندسی در طول تاریخ، مدل‌های مدیریتی مانند قنات را ایجاد کرده است که بهترین صرفه‌جویی را در مصرف آب داشته‌اند. این سیستم که ثبت جهانی یونسکو شده است، نمادی از توانایی‌های مهندسی ایران در مدیریت منابع آبی است.

وی در ادامه به فرصت‌های بهره‌برداری مجدد از منابع آبی اشاره کرد و گفت: پساب یک حرکت نوآورانه است که می‌تواند از جریان آبی که پیش‌تر استفاده شده، مجدداً بهره‌برداری کند. تنها در شهرهای ایران، بیش از ۵ میلیارد مترمکعب آب در سال مصرف می‌شود که معادل ۳.۶ میلیارد مترمکعب آن به شکل پساب بازمی‌گردد. این حجم قابل‌توجه می‌تواند در پیشبرد برنامه‌های اقتصادی و مدیریت منابع بسیار مؤثر باشد.

معاون برنامه‌ریزی به اهمیت قوانین مرتبط با اقتصاد آب اشاره کرد و افزود: قوانینی که در برنامه هفتم توسعه و سایر اسناد بالادستی تدوین شده‌اند، بایستی تسهیل‌کننده جریان اقتصادی در حوزه آب‌های غیرمتعارف باشند. اگر مفهوم پساب و آب‌های غیرمتعارف در اقتصاد کشور به درستی تعریف نشود، نمی‌توان پیشرفتی در این زمینه داشت. آب‌های غیرمتعارف، مانند آب دریا یا پساب تصفیه‌شده، نیازمند فرایندهایی برای استفاده مجدد هستند و این امر باید در قالب برنامه‌های اقتصادی جای گیرد.

علویان صدر با تأکید بر اهمیت نقش صنایع در استفاده از آب‌های غیرمتعارف گفت: به‌جای مصرف آب‌های متعارف در صنعت، باید به سمت استفاده از منابع غیرمتعارف مانند آب‌های شور و پساب تصفیه‌شده حرکت کنیم. این تغییر رویکرد، نه تنها منابع آبی متعارف را حفظ می‌کند، بلکه به ایجاد جریان اقتصادی پایدار نیز کمک می‌کند.

وی خاطرنشان کرد: برای دستیابی به حکمرانی صحیح آب، نیازمند هم‌پیوندی صحیح میان عناصر و اجزای مختلف مدیریت آب هستیم و همه کارگزاران باید در این راستا نقش‌آفرینی کنند.

به گفته وی، ایران دارای سه میلیارد و ۶۰۰ میلیون متر مکعب پساب است که بخش قابل توجهی از آن هم اکنون در حال استفاده توسط صنایع مختلف است. تاکنون ۳۱۴ میلیون متر مکعب از این پساب عرضه شده است و به صورت قراردادی یا فروش مستقیم به صنایع و کشاورزی منتقل می‌شود.

علویان تأکید کرد: صنایع برای بهره‌برداری از این منابع باید سرمایه‌گذاری بلندمدت کنند و این قراردادها معمولاً برای ۲۰ سال بسته می‌شود تا بازده سرمایه‌گذاری تأمین شود. در حال حاضر، یک میلیارد و ۵۰۰ میلیون متر مکعب پساب آماده عرضه به صنایع است و همچنین ظرفیت یک میلیارد و ۶۰۰ میلیون متر مکعب دیگر برای سرمایه‌گذاری متقابل در نظر گرفته شده است.

این مقام مسئول همچنین به برنامه‌ریزی برای ایجاد نیروگاه‌های جدید اشاره کرد و افزود: ۱۶ نیروگاه در این زمینه در برنامه است. در این راستا، علویان از اهمیت استفاده صحیح از منابع آبی سخن گفت و به مدیریت بهینه منابع در صنعت و کشاورزی تأکید کرد.

 وی اظهار داشت: در سال‌های اخیر سرمایه‌گذاری در این بخش افزایش یافته و پیش‌بینی می‌شود تا پایان برنامه هفتم توسعه، میزان سرمایه‌گذاری در این حوزه به ۴۹ همت برسد.

علویان در پایان اشاره کرد: با توجه به پراکندگی جغرافیایی و ظرفیت‌های مختلف موجود در کشور، باید برنامه‌ریزی دقیقی برای استفاده بهینه از منابع آبی انجام شود و از آنجا که بازده سرمایشی بسیار بالا است، این صنعت می‌تواند فرصت‌های اقتصادی عظیمی ایجاد کند.

80 درصد جمعیت تهران تحت پوشش شبکه فاضلاب قرار گرفتند

در ادامه، عباسعلی مصرزاده مدیرعامل شرکت فاضلاب شهر تهران، با اشاره به تاریخچه اجرای سیستم فاضلاب در این کلان‌شهر گفت: از سال ۱۳۲۷، همزمان با اجرای لوله‌کشی آب در تهران، ضرورت جمع‌آوری اصولی و دفع بهداشتی فاضلاب نیز مطرح بود. اما در آن زمان، به دلیل کوچک بودن شهر، کمبود منابع مالی و عدم وجود مشکلات زیست‌محیطی گسترده، امکان اجرای همزمان این طرح وجود نداشت. این موضوع تا سال ۱۳۷۴ که نخستین عملیات اجرایی طرح فاضلاب در تهران آغاز شد، به تعویق افتاد.

وی افزود: طرح فاضلاب تهران با بازنگری‌های متعدد، در پنج فاز اجرایی تعریف شده است. این طرح شامل ۲۵۰ کیلومتر خط انتقال، بیش از ۸۰۰۰ کیلومتر شبکه، ۲۲ واحد تصفیه‌خانه و بیش از یک میلیون فقره انشعاب است. تاکنون پیشرفت‌های قابل توجهی در بخش‌های مختلف این طرح حاصل شده است. به‌طوری‌که ساخت تصفیه‌خانه‌ها ۶۲ درصد، اجرای تونل‌ها و خطوط انتقال فاضلاب ۸۰ درصد، و لوله‌گذاری شبکه فاضلاب نزدیک به ۹۲ درصد پیشرفت داشته است.

مصرزاده خاطرنشان کرد: در حال حاضر، ۸۰ درصد از جمعیت شهر تهران تحت پوشش شبکه فاضلاب قرار دارند و برنامه‌ریزی‌های لازم برای تکمیل این طرح در مناطق باقی‌مانده در حال انجام است. مناطقی از مرکز و غرب تهران شامل مناطق ۶، ۷، ۱۱، ۱۲، ۲۱ و ۲۲ شهرداری تهران، که هنوز پوشش کامل ندارند، در اولویت اجرایی قرار دارند.

وی با اشاره به اهمیت خطوط اصلی شبکه گفت: طرح فاضلاب تهران شامل ۴۰ کیلومتر تونل فاضلاب است که بخشی از آن، تونل سنتی از خیابان شهید عراقی تا تصفیه‌خانه و بخشی دیگر، تونل مکانیزه‌ای است که از تقاطع آیت‌الله سعیدی و ۳۰ متری جی تا محدوده عوارضی تهران-ساوه در مجاورت روستای فیروز‌بهرام امتداد دارد. اجرای این تونل مکانیزه با فناوری پیشرفته، تهران را از بسیاری از شهرهای جهان متمایز کرده است.

مدیرعامل شرکت فاضلاب شهر تهران تأکید کرد: تکمیل این پروژه نه‌تنها گامی بزرگ در حل مشکلات زیست‌محیطی تهران است، بلکه با تولید پساب و مدیریت بهینه منابع آب، پتانسیل بالایی برای بهره‌برداری‌های آینده ایجاد می‌کند. امیدواریم با همکاری همه نهادهای ذی‌ربط و مردم، هرچه زودتر به نقطه پایانی اجرای طرح فاضلاب تهران برسیم.

مدیرعامل شرکت فاضلاب شهر تهران، در تشریح جزئیات تصفیه‌خانه‌ها و میزان تولید پساب در پایتخت اظهار داشت: در حال حاضر، ظرفیت تولید پساب در مناطق مختلف تهران به ارقام قابل توجهی رسیده است. به‌عنوان نمونه، تصفیه‌خانه جنوب تهران با تولید ۳۱۵ میلیون مترمکعب (MCM) در سال و تصفیه‌خانه غرب تهران با حدود ۱۹۰ MCM سهم عمده‌ای در این تولید دارند.

وی افزود: تصفیه‌خانه‌های محلی نیز نقش مهمی در مدیریت منابع آبی تهران دارند. به‌عنوان مثال، تصفیه‌خانه محلاتی با ظرفیت ۲ MCM، تصفیه‌خانه قیطریه با ۱.۵ MCM، و تصفیه‌خانه زرگنده با ۷ MCM در حال بهره‌برداری هستند. تصفیه‌خانه زرگنده تا پایان سال آینده به دو برابر ظرفیت کنونی ارتقا خواهد یافت. همچنین، ساخت بزرگ‌ترین تصفیه‌خانه جنوب تهران که ظرفیت آن بالغ بر ۸۴ میلیون مترمکعب یا ۲۰۰۰ لیتر بر ثانیه است، تا نیمه اول سال آینده تکمیل خواهد شد.

مصرزاده با اشاره به طرح‌های آینده گفت: ساخت تصفیه‌خانه‌های خرگوش‌دره، جنوب غرب تهران و شرق تهران (آفتاب) در سال ۱۴۰۴ آغاز خواهد شد و تا سال ۱۴۰۶ به بهره‌برداری خواهد رسید. این طرح‌ها بخشی از چشم‌انداز توسعه پایدار شبکه فاضلاب پایتخت هستند که نیازهای آبی و زیست‌محیطی شهر را برآورده می‌کنند.

مدیرعامل شرکت فاضلاب تهران در ادامه با تأکید بر وضعیت بحرانی منابع آبی کشور تصریح کرد: میانگین بارش در ایران تنها یک‌سوم میانگین جهانی است و با کاهش نزولات جوی و افزایش دما، نیاز به مدیریت بهینه منابع آبی بیش از پیش احساس می‌شود. تولید پساب استاندارد و استفاده از آن در بخش‌های کشاورزی، صنعتی و فضای سبز یکی از راهکارهای کلیدی برای مقابله با بحران آب است. اگر این پساب‌ها وجود نداشتند، کشاورزی در حاشیه تهران به‌طور کامل متوقف می‌شد.

وی با اشاره به تولید سالانه ۳۵۰ میلیون مترمکعب پساب در تهران گفت: این حجم معادل روزانه یک میلیارد لیتر است. با مدیریت بهینه این منابع، می‌توان بهره‌وری اقتصادی در بخش صنعت را افزایش داد و به توسعه اشتغال و اقتصاد آب کمک کرد. همچنین، تولید پساب استاندارد نیازمند تأمین منابع مالی پایدار است که با کمک نهادهایی همچون بورس انرژی می‌توان به آن دست یافت.

مصرزاده اظهار امیدواری کرد: با ادامه همکاری‌های بین‌بخشی و استفاده از ظرفیت‌های قانونی، تکمیل طرح‌های باقی‌مانده از جمله تصفیه‌خانه‌های جنوب غرب و شرق تهران تا سال ۱۴۰۶ به بهره‌برداری برسد.

مدیرعامل شرکت فاضلاب شهر تهران از دستاوردهای مهم این شرکت در تولید برق از گازهای متانی حاصل از تصفیه فاضلاب خبر داد و گفت: «پدر حال حاضر، در یکی از شهرهای ایران، نیروگاهی با ظرفیت ۷.۵ مگاوات به بهره‌برداری رسیده و ۲.۵ مگاوات دیگر نیز در حال تکمیل است. با اتمام فازهای ۷ و ۸ تصفیه‌خانه، این ظرفیت به ۱۰ مگاوات خواهد رسید. این نیروگاه‌ها برق تولیدی را به شبکه توزیع تزریق می‌کنند.

وی افزود: در تصفیه‌خانه غرب تهران که دومین تصفیه‌خانه بزرگ پایتخت است، نیروگاهی با ظرفیت ۷ مگاوات در حال بهره‌برداری است. این اقدام نه‌تنها به تأمین انرژی و کاهش ناترازی برق کمک می‌کند، بلکه از انتشار گازهای گلخانه‌ای و آلودگی هوا نیز جلوگیری می‌کند. استفاده از گازهای متانی به‌جای انتشار در هوا، نقش مهمی در کاهش آلودگی زیست‌محیطی ایفا می‌کند.

مدیرعامل شرکت فاضلاب همچنین از تولید محصول جدیدی به نام «بایوچار» در فرایند تصفیه فاضلاب خبر داد و گفت: این محصول که از پسماند فرایند تصفیه تولید می‌شود، به‌عنوان یکی از فرآورده‌های فرعی ارزشمند، امروز برای اولین بار در تابلو بورس انرژی عرضه خواهد شد. با تولید این محصول، چرخه تصفیه فاضلاب تکمیل می‌شود و بازدهی آن در حوزه‌های مختلف افزایش می‌یابد.

وی در پایان با اشاره به اهمیت این پروژه‌ها خاطرنشان کرد: تولید برق از فاضلاب گامی نو در جهت مدیریت پایدار منابع انرژی و کاهش اثرات زیست‌محیطی است. این دستاوردها با حمایت و همکاری نهادهای مختلف محقق شده و انشالله زمینه‌ساز توسعه پایدار در شهر تهران خواهد بود.