همشهری آنلاین – گروه سیاسی: محمدباقر قالیباف طی هفته‌های اخیر به‌صراحت در این زمینه موضع‌گیری کرده و معتقد است چنین اقدامی، آن‌هم در شرایط کنونی، «خطا» است.
رئیس‌مجلس علاوه بر این، طی ماه‌های اخیر تاکید کرده در شرایط کنونی و با توجه ویژه به تحولات منطقه‌ای و بین‌المللی، حمایت از دولت و کمک به دستگاه‌های اجرایی برای پیشبرد راهبردهای مدنظر، اصلی‌ترین رویکردی است که باید ازسوی مجلس و نمایندگان مردم اتخاذ شود. قالیباف در مخالفت خود با موضوع استیضاح دلایل مختلفی را در روزهای اخیر مطرح کرده‌است که در ادامه می‌خوانید:
- استیضاح در اوج بحران: قالیباف تاکید دارد تا زمانی که جلسه‌های نظارتی در سطوح مختلف مجلس و پیگیری‌ها در جلسات هماهنگی بین قوا به بن‌بست نرسد، اقدام‌هایی مانند استیضاح، آن‌هم در اوج بحران قیمت ارز، خطاست.
- بهره‌گیری از ظرفیت‌های موجود: رئیس مجلس معتقد است پارلمان در بعد نظارتی و با هدف رفع کاستی‌ها و کمک به دولت در ثبات بخشی به بازار، باید از همه ظرفیت‌های خود استفاده کند.
- پرهیز از حاشیه‌سازی: قالیباف براین اعتقاد است که باید از تبدیل موضوع‌های تقنینی و نظارتی به ابزاری برای جنجال‌سازی و حاشیه‌سازی جلوگیری کرد.
- لطمه به زندگی مردم: رئیس مجلس همچنین تاکید دارد که استیضاح در شرایط کنونی به اقتصاد و زندگی مردم لطمه خواهد زد، چرا که بازار ارز را برای چندماه بی متولی می‌کند.
- پرهیز از اقدام‌های نمایشی: در مقطع فعلی وارد شدن به فرایند استیضاح خلاف منافع مردم است و فقط یک اقدام نمایشی و سیاسی محسوب می‌شود.
- استیضاح، راه آخر: قالیباف بر این نکته هم تاکید دارد که مجلس از حق خود درصورت نیاز و در شرایطی که اوضاع اصلاح نشود و راه دیگری باقی نمانده باشد، استفاده خواهد کرد.
فرایند استیضاح
«استیضاح» یکی از ابزارهای نظارتی مجلس در برابر قوه مجریه است و به تصریح در قانون اساسی به آن اشاره شده‌است. در اصل ۸۹ قانون‌اساسی جمهوری‌اسلامی تصریح شده‌است که «نمایندگان مجلس می‌توانند در مواردی که لازم می‌دانند، هیات وزیران یا هریک از وزراء را استیضاح کنند».
چگونگی استیضاح وزرا
استناد قانونی: اصل ۸۹ قانون‌اساسی جمهوری‌اسلامی ایران
شرط اولیه: استیضاح زمانی قابل طرح در مجلس است که حداقل امضای ۱۰ نفر از نمایندگان را داشته باشد.
شرایط متن استیضاح: در استیضاح باید موضوع به‌صورت صریح و با ذکر مورد یا موارد، معین شود و به‌صورت کتبی تنظیم و به هیأت‌رئیسه تسلیم شود.
اقدام هیات رئیسه: هیأت رئیسه باید بلافاصله طرح استیضاح را به کمیسیون تخصصی ذی‌ربط ارجاع دهد.
وظیفه کمیسیون: کمیسیون مکلف است حداکثر ظرف یک هفته ضمن اطلاع‌رسانی به استیضاح‌کنندگان و دعوت کتبی وزیر مربوط، موارد استیضاح را بررسی کند.
طرح موضوع در جلسه علنی: پس از مهلت مقرر برای کمیسیون، چنانچه حداقل ۱۰ نفر از امضاکنندگان استیضاح از طرح آن منصرف نشوند، استیضاح در نخستین جلسه علنی بررسی می‌شود.
مهلت وزیر: پس از طرح استیضاح در جلسه علنی، کاهش امضای نمایندگان تأثیری در مطرح شدن استیضاح ندارد و وزیر موظف است ظرف ۱۰روز در مجلس حاضر شود.
وظیفه استیضاح‌کنندگان: استیضاح‌کنندگان مجاز نیستند در ضمن ارائه دلایل و توضیحات خود، موضوع‌های دیگری را که به مورد استیضاح مربوط نیست، مطرح کنند.
قبل از استیضاح چه باید کرد؟
یکی از مهم‌ترین انتقادها به طرح زودهنگام استیضاح وزرای دولت چهاردهم، این است که «استیضاح» باید از آخرین ابزارهایی باشد که ازسوی نمایندگان برای نظارت و بررسی عملکرد وزرا مورد استفاده قرار می‌گیرد. این در حالی است که مجلس از ابزارهای نظارتی متنوعی برخوردار است که می‌توان با بهره‌گیری مناسب از آنها، برای رفع مشکلات اقتصادی کنونی به کمک دولت آمد.
- تذکر: «تذکر» یکی از ابزارهای چندگانه مجلس برای نظارت بر عملکرد وزراست. براساس ماده ۲۰۸ قانون آیین‌نامه داخلی مجلس، نمایندگان می‌توانند درباره موضوع مورد نظر به وزیر مربوط کتباً تذکر دهند؛ «هیات رئیسه خلاصه تذکر را در جلسه علنی مجلس قرائت و متن کامل تذکر را به رئیس‌جمهور یا وزیر مربوط ابلاغ می‌کند».
- سئوال: یکی از دیگر مهم‌ترین ابزارهای نظارتی مجلس در برابر وزرا، طرح «سئوال» از آنهاست. براساس ماده ۲۰۹ آیین‌نامه داخلی مجلس، هر نماینده می‌تواند درباره مسائل داخلی و خارجی کشور از وزیر مربوط سئول کند؛ اقدامی که باید «کتبی و صریح» باشد. وزیر مربوط نیز مکلف است حداکثر ظرف ۱۰روز از تاریخ ابلاغ، در مجلس حضور یابد. نمایندگان در صورت قانع نشدن از اظهارات وزیر مربوط، در اصطلاح به او «کارت زرد» یا «اخطار» می‌دهند.
- کمیسیون‌های تخصصی: بررسی چالش‌ها و مشکلات مطرح در حوزه عملکردی وزرا در کمیسیون تخصصی مجلس، از دیگر ابزارهای نظارتی نمایندگان به حساب می‌آید که می‌تواند گره‌گشای بسیاری از ابهام‌ها باشد، آن‌هم بدون اینکه نیازی به طرح زودهنگام موضوع استیضاح باشد.
