سیر صعودی مشارکت در عرضه‏‏‌های اولیه

 یک شرکت برای عرضه اولیه سهام خود در بازار سرمایه باید مجوزهای لازم را از سازمان بورس و اوراق‌‌‌‌‌‌‌‌‌بهادار و شرکت بورس اوراق بهادار تهران یا فرابورس ایران دریافت کند. پس از طی مراحل مشخص و ارائه مدارک، از جمله گزارش‌‌‌ها و صورت‌های مالی، شرکت اقدام به عرضه سهام خود در قیمت و تعداد مشخص می‌کند.

میزان مشارکت در عرضه‌‌‌های اولیه یکی از فاکتورهای مهمی است که می‌‌‌توان با استفاده از آن میزان اقبال به بازار سهام را رصد کرد. تا قبل از عرضه اولیه «فروی» در بهمن ۹۸، میزان مشارکت در عرضه‌‌‌های اولیه همواره زیر یک‌میلیون کد معاملاتی بود. اما با توجه به رشد قابل‌‌‌توجه بازار در سال‌های ۹۷ و ۹۸، بخش زیادی از مردم عادی جامعه که کمترین آشنایی را با بورس داشتند، اقدام به دریافت کد بورسی کردند و با توجه به رشد‌‌‌های قابل‌‌‌توجهی که در آن مقطع در عرضه‌‌‌های اولیه اتفاق می‌‌‌افتاد، بسیاری از مردم این عرضه‌‌‌ها را خریداری می‌‌‌کردند. روند افزایشی خرید عرضه‌های اولیه‌‌‌ در سال ۹۹ شتاب بیشتری به خود گرفت و در عرضه اولیه «شستا» در اواخر فروردین ۹۹، برای نخستین بار ۲میلیون کد معاملاتی در عرضه اولیه شرکت سرمایه‌گذاری تامین اجتماعی شرکت کردند. چندی بعد و در اوایل خرداد ۹۹ و در عرضه اولیه پتروشیمی آریاساسول با نماد «آریا»، برای نخستین بار در تاریخ بورس، بیش از ۳میلیون کد معاملاتی در مقام خریدار عرضه اولیه ظاهر شدند. یک‌ماه بعد و در عرضه اولیه «سیتا»، میزان مشارکت در عرضه اولیه از ۴میلیون کد معاملاتی نیز فراتر رفت. با ادامه‌‌‌دار شدن روند صعودی در تالار شیشه‌‌‌ای، روزبه‌روز بر تعداد کدهای جدیدالورود به تالار شیشه‌‌‌ای افزوده می‌‌‌شد و متعاقبا میزان مشارکت در عرضه‌‌‌های اولیه نیز رکوردشکنی می‌‌‌کرد. در نخستین روز مرداد ۹۹ و در جریان عرضه اولیه نماد «آبادا» بیش از ۵میلیون کد معاملاتی در عرضه اولیه این نماد شرکت کردند و برای نخستین بار، رکورد شرکت بیش از ۵میلیون کد معاملاتی در عرضه اولیه به ثبت رسید. پس از عرضه اولیه «آبادا» تا اوایل مهر ۹۹، ۱۰عرضه اولیه انجام شد و در هر ۱۰عرضه اولیه بیش از ۵میلیون کد معاملاتی مشارکت داشتند.

رکورد تاریخی مشارکت در عرضه‌‌‌های اولیه

رکورد تاریخی مشارکت در عرضه اولیه که شاید تا سال‌ها شکسته نشود، در اختیار عرضه اولیه شرکت برق و انرژی پیوند گستر پارس است که در ۱۲ شهریور ۹۹ و در عرضه اولیه این شرکت ۵میلیون و ۵۷۰‌هزار کد معاملاتی اقدام به خرید سهام این شرکت کردند. بعد از ریزش فجیع قیمت‌ها در مرداد ۹۹ که توام با قفل‌‌‌شدن بسیاری از سهام بازار در صف فروش بود، بسیاری از اهالی تازه‌‌‌وارد بورس تهران دچار ضرر و زیان‌‌‌های سهمگینی شدند و به همین دلیل بسیاری در همان مقطع عطای بازار سهام را به لقای آن بخشیدند و با فروش کلیه سهام تحت تملک خود از تالار شیشه‌‌‌ای گریزان شدند.

خزان مشارکت در عرضه‌‌‌های اولیه

بعد از عرضه اولیه «وسپهر» که در آغازین روزهای پاییز ۹۹ انجام شد و با مشارکت بیش از ۵میلیونی خریداران همراه بود، میزان مشارکت در عرضه‌‌‌های اولیه با توجه به وضعیت اسفناک بازار با افت قابل‌توجهی همراه شد. به دلیل شرایط بد بازار سهام در آن مقطع، حدود ۷۰روز بازار هیچ عرضه اولیه‌‌‌ای نداشت و در عرضه اولیه نماد «چخزر» که در ۱۲ آذر سال ۹۹ انجام شد، میزان مشارکت در عرضه‌های اولیه با کاهش قابل‌‌‌توجهی همراه شد. در عرضه اولیه این نماد ۴میلیون و ۴۴۵‌هزار کد معاملاتی مشارکت داشتند. پس از آن با توجه به گرفتار شدن بازار در شرایط رکود و نبود چشم‌انداز رشد قیمت‌ها، میزان مشارکت در عرضه‌‌‌های اولیه حتی به ارقام کمتر از یک‌میلیون کد معاملاتی نیز رسید. در این دوران به‌کرات مشاهده شد که عرضه‌‌‌های اولیه به دلیل اوضاع نامناسب بازار لغو شدند و فرآیند انجام آنها به بازه دیگری موکول شد.

وضعیت سال‌جاری

در سال‌جاری نیز که بازار سهام به دلیل هجوم انواع و اقسام ریسک‌‌‌های سیستماتیک در مسیر نزولی قرار گرفته بود، تا پایان آبان فقط سه‌عرضه اولیه در بازار انجام شده بود؛ اما با بهترشدن وضعیت بازار که با رشد بازار از کف دوم آبان نماگرهای سهامی آغاز شد، عرضه‌های اولیه کوچک و بزرگ یکی پس از دیگری انجام شد و در دوماه اخیر هفت‌عرضه اولیه در تالار شیشه‌‌‌ای انجام شده است. بررسی میزان مشارکت در عرضه‌‌‌های اولیه نیز حاکی از رشد تعداد خریداران عرضه‌‌‌های اولیه است. در عرضه اولیه «سیسکو» که اخیرا در بورس تهران انجام شد، یک‌میلیون و ۴۴۷‌هزار کد معاملاتی شرکت کردند که این میزان از مشارکت در عرضه‌‌‌های اولیه از شهریور ۱۴۰۲ بی‌‌‌سابقه بود. آخرین باری که در یک عرضه اولیه بیش از این مقدار مشارکت حقیقی به ثبت رسیده بود، به عرضه اولیه تامین سرمایه کاردان با نماد «تکاردان» برمی‌‌‌‌‌‌گشت که در عرضه اولیه آن شرکت که در شهریور ۱۴۰۲ انجام شد، یک‌میلیون و ۵۹۸‌هزار کد معاملاتی شرکت کردند. رصد اوضاع و احوال بازار سهام و میزان مشارکت در عرضه اولیه‌‌‌ها نشان می‌دهد هر زمان که اوضاع بازار مساعد می‌شود و سرمایه‌گذاران پتانسیل رشد قیمت‌ها را در ماه‌‌‌های آتی محتمل می‌‌‌دانند، اقدام به خرید سهام تازه‌‌‌وارد بازار می‌کنند و هر زمان که بازار گرفتار رکود و معاملات فرسایشی می‌شود، میزان مشارکت در عرضه‌های اولیه نیز با افت معناداری همراه می‌شود. به علاوه هر زمان که سیاستگذار در بازار ثانویه رونقی را احساس می‌کند، با توجه به شرایط بازار راحت‌‌‌تر می‌‌‌تواند شرکت‌های گرفتار در صف عرضه اولیه را وارد چرخه معاملات کند و اوضاع و احوال نامناسب بازار ثانویه هم در مقاطعی مانع ورود شرکت‌ها به فرآیند عرضه اولیه می‌شود.