آتروفی مغز چیست و چگونه بر زندگی ما تأثیر می‌گذارد؟

آتروفی مغز به کاهش حجم و اندازه مغز اشاره دارد

آتروفی مغز (کوچک شدن مغز) به از دست دادن سلول‌های مغزی به نام نورون‌ها و همچنین اتصالات بین این سلول‌ها گفته می‌شود که به ارتباط آن‌ها کمک می‌کند. این عارضه می‌تواند به دلیل بیماری‌های مختلفی که به مغز آسیب می‌زنند، رخ دهد. با افزایش سن، به طور طبیعی تعدادی از سلول‌های مغزی از دست می‌روند، اما این فرآیند کند است. آتروفی مغز مرتبط با بیماری یا آسیب، سریع‌تر رخ می‌دهد و اثرات مخرب‌تری دارد. این تحلیل ممکن است قسمت‌های مختلف مغز را تحت تأثیر قرار دهد:

• آتروفی موضعی: سلول‌های بخش خاصی از مغز را تحت تأثیر قرار داده و باعث از دست دادن عملکرد در همان بخش می‌شود.

• آتروفی عمومی: سلول‌های سراسر مغز را تحت تأثیر قرار می‌دهد.

طول عمر بیماران مبتلا به آتروفی مغز ممکن است تحت تأثیر شرایطی که باعث تحلیل مغز شده است، قرار گیرد. مثلاً، افراد مبتلا به بیماری آلزایمر به طور متوسط چهار تا هشت سال پس از تشخیص زندگی می‌کنند، اما کسانی که به مولتیپل اسکلروزیس (MS) مبتلا هستند، در صورت درمان مناسب، ممکن است عمر طبیعی داشته باشند.

آتروفی مغز می‌تواند نواحی خاص یا کل مغز را تحت تأثیر قرار دهد

علائم آتروفی مغز

علائم بسته به ناحیه یا نواحی آسیب‌دیده مغز متفاوت است:

• دمانس: از دست دادن حافظه، یادگیری، تفکر انتزاعی و توانایی‌های اجرایی مانند برنامه‌ریزی و سازمان‌دهی.

• تشنج: فعالیت الکتریکی غیرطبیعی مغز که باعث حرکات تکراری، انقباضات، و گاهی اوقات از دست دادن هوشیاری می‌شود.

• آفازی: مشکلات در صحبت کردن و درک زبان.

علل آتروفی مغز

آسیب‌ها، بیماری‌ها و عفونت‌ها می‌توانند سلول‌های مغزی را تخریب کنند و باعث تحلیل شوند:

آسیب‌ها 

• سکته مغزی: قطع جریان خون به بخشی از مغز که باعث مرگ نورون‌ها و از دست دادن عملکرد آن بخش می‌شود.

• آسیب‌های مغزی تروماتیک: آسیب به مغز که ممکن است ناشی از سقوط، تصادف خودرویی، یا ضربه به سر باشد.

بیماری‌ها و اختلالات

• آلزایمر و دمانس: تخریب تدریجی سلول‌های مغزی که باعث از دست دادن حافظه و توانایی تفکر می‌شود.

• فلج مغزی: اختلال حرکتی ناشی از رشد غیرطبیعی مغز در رحم.

• بیماری هانتینگتون: بیماری ارثی که نورون‌ها را به‌تدریج تخریب می‌کند.

• لکودیستروفی‌ها: اختلالات ارثی نادر که پوشش حفاظتی اطراف سلول‌های عصبی را تخریب می‌کنند.

• مولتیپل اسکلروزیس: بیماری خودایمنی که سیستم ایمنی پوشش حفاظتی سلول‌های عصبی را هدف قرار می‌دهد.

عفونت‌ها

• ایدز: ویروسی که سیستم ایمنی بدن را هدف قرار داده و به اتصالات نورون‌ها آسیب می‌زند.

• انسفالیت: التهاب مغز که معمولاً توسط ویروس‌هایی مانند ویروس هرپس ایجاد می‌شود.

• نورو سیفلیس: بیماری که به مغز و پوشش حفاظتی آن آسیب می‌رساند و ممکن است در افرادی که بیماری سیفلیس به‌طور کامل درمان نشده دارند، رخ دهد.

برخی از این شرایط مانند نورو سیفلیس، ایدز و آسیب‌های تروماتیک مغز قابل پیشگیری هستند. رعایت نکات ایمنی، استفاده از کاندوم برای پیشگیری از عفونت‌های جنسی، استفاده از کمربند ایمنی و کلاه ایمنی می‌تواند مؤثر باشد.

اما برخی دیگر مانند بیماری هانتینگتون و لکودیستروفی‌ها قابل پیشگیری نیستند.

بیماری آلزایمر عامل اصلی آتروفی مغز در سالمندان است

گزینه‌های درمان آتروفی مغز

هر بیماری که باعث آتروفی مغز می‌شود، درمان خاص خود را دارد:

√ سکته مغزی با داروهایی مانند فعال‌کننده پلاسمینوژن بافتی (TPA) درمان می‌شود که لخته را حل کرده و جریان خون به مغز را باز می‌گرداند. جراحی نیز می‌تواند لخته خون را برداشته یا رگ خونی آسیب‌دیده را ترمیم کند. داروهای ضد لخته و کاهش‌دهنده فشار خون می‌توانند از سکته مجدد جلوگیری کنند.

√ آسیب‌های مغزی تروماتیک را می‌توان با جراحی که از آسیب بیشتر به سلول‌های مغزی جلوگیری می‌کند، درمان کرد.

√ مولتیپل اسکلروزیس (MS) اغلب با داروهای تغییر‌دهنده بیماری مانند اوکرلیزوماب (Ocrevus)، گلاتیرامر استات (Copaxone) و فینگولیمود (Gilenya) درمان می‌شود. این داروها به جلوگیری از حملات سیستم ایمنی که به سلول‌های عصبی آسیب می‌زنند، کمک می‌کنند.

√ ایدز و برخی از اشکال انسفالیت با داروهای ضدویروسی درمان می‌شوند. استروئیدها و داروهای آنتی‌بادی خاص می‌توانند انسفالیت خودایمنی را درمان کنند.

√ سیفلیس با آنتی‌بیوتیک‌هایی که از آسیب به سلول‌های عصبی و دیگر عوارض بیماری جلوگیری می‌کنند، درمان می‌شود.

√ برای بیماری‌هایی مانند آلزایمر، دیگر اشکال دمانس، فلج مغزی، بیماری هانتینگتون یا لکودیستروفی‌ها، درمان قطعی وجود ندارد. با این حال، برخی از داروها می‌توانند علائم این بیماری‌ها را کاهش دهند، اما علت آن‌ها را هدف قرار نمی‌دهند.

با مدیریت بیماری‌های زمینه‌ای، می‌توان آتروفی مغز را کنترل کرد

راههای تشخیص آتروفی مغز

فرآیند تشخیص بستگی به بیماری‌ دارد که پزشک مشکوک است شما به آن مبتلا هستید. معمولاً شامل یک معاینه فیزیکی و سپس انجام آزمایشات خاص می‌شود.

آتروفی مغز در اسکن‌های تصویربرداری مغزی مانند موارد زیر نشان داده می‌شود:

• سی‌تی اسکن (CT) از تصاویر اشعه ایکس در زوایای مختلف برای ایجاد تصاویر دقیق از مغز استفاده می‌کند.

• تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI) پس از قرار دادن مغز در معرض یک میدان مغناطیسی کوتاه، تصاویر مغزی را روی فیلم ایجاد می‌کند.

چشم‌انداز

چشم‌انداز یا پیش‌آگهی شما بستگی به بیماری‌ دارد که باعث آتروفی مغز شده است. برخی از بیماری‌ها مانند سکته مغزی، انسفالیت، مولتیپل اسکلروزیس، یا ایدز با درمان قابل کنترل هستند. در برخی موارد، آتروفی مغز می‌تواند کند یا متوقف شود. اما دیگر بیماری‌ها مانند آلزایمر و هانتینگتون با گذشت زمان به تدریج علائم شدیدتر و آتروفی مغزی بیشتری را به همراه خواهند داشت. با پزشک خود در مورد علت آتروفی مغز، گزینه‌های درمان و چشم‌اندازی که می‌توانید انتظار داشته باشید، صحبت کنید.

انسفالیت می‌تواند منجر به آسیب مغزی و آتروفی شود

سوالات متداول درباره آتروفی مغز

1. آیا آتروفی مغز می‌تواند طول عمر را کاهش دهد؟

طول عمر بستگی به علت آتروفی دارد. بیماری‌هایی مانند آلزایمر و هانتینگتون معمولاً به تدریج بدتر می‌شوند، اما برخی بیماری‌ها مانند مولتیپل اسکلروزیس در صورت درمان، تأثیر کمتری بر طول عمر دارند.

2. چگونه آتروفی مغز تشخیص داده می‌شود؟

پزشکان معمولاً از تصویربرداری مغزی مانند سی‌تی اسکن یا ام‌آرآی برای مشاهده کاهش حجم مغز و تأیید آتروفی استفاده می‌کنند.

3. آیا تغذیه و سبک زندگی می‌توانند بر آتروفی مغز تأثیر بگذارند؟

بله، تغذیه سالم، ورزش منظم، فعالیت‌های ذهنی مانند مطالعه و حل معما، و مدیریت استرس می‌توانند به کاهش خطر آتروفی مغز و حفظ سلامت مغزی کمک کنند.

4. آیا آتروفی مغز فقط در افراد مسن رخ می‌دهد؟

خیر، اگرچه آتروفی مغز در اثر افزایش سن شایع‌تر است، اما می‌تواند در هر سنی به دلیل بیماری‌ها، عفونت‌ها یا آسیب‌ها رخ دهد.

5. آیا آتروفی مغز می‌تواند متوقف شود؟

در برخی موارد، با درمان بیماری زمینه‌ای، می‌توان پیشرفت آتروفی را متوقف یا کند کرد، اما در بسیاری از موارد، تنها علائم مدیریت می‌شوند.

سخن پایانی

آتروفی مغز یکی از چالش‌های جدی سلامت است که می‌تواند زندگی فرد را تحت تأثیر قرار دهد. آگاهی از علائم، علل، و روش‌های درمانی این وضعیت، نقش مهمی در مدیریت آن دارد. با تشخیص به‌موقع و پیگیری درمان‌های مناسب، می‌توان از پیشرفت بسیاری از موارد آتروفی مغز جلوگیری کرد یا آن را کاهش داد. حفظ سبک زندگی سالم، انجام فعالیت‌های ذهنی، و مراجعه منظم به پزشک برای بررسی وضعیت سلامت می‌تواند به پیشگیری و بهبود کیفیت زندگی کمک کند.

گردآوری:بخش سلامت بیتوته