زیردریایی؛ شبح خطرناک دریا؛ نیروی دریایی ایران از دفاع ساحلی تا اقیانوس نوردی!  

به گزارش سرویس سیاسی تابناک، زیردریایی‌ها، از ابتدا به عنوان ابزار‌های جنگی و اکتشافی طراحی و توسعه یافته‌اند. تاریخچه ساخت زیردریایی به قرن‌های پیش بازمی‌گردد و ریشه در آرزو‌های بشر برای نفوذ به اعماق دریا‌ها دارد. به عنوان مقدمه ابتدا به تاریخچه اولیه زیردریایی‌ها می‌پردازیم: 

 اولین طرح‌های مفهومی
لئوناردو داوینچی (قرن ۱۵ میلادی): لئوناردو داوینچی یکی از نخستین افرادی بود که طرح‌هایی برای یک وسیله زیردریایی ارائه داد. اگرچه این طرح‌ها به دلیل نگرانی‌های اخلاقی و نظامی، مخفی نگه داشته و هرگز عملی نشدند، اما نشان‌دهنده علاقه اولیه به ساخت وسایلی برای کاوش زیر آب بودند. 

ویلیام بورن (۱۵۷۸): این مهندس انگلیسی در کتاب خود به نام «Inventions or Devises» طرحی برای یک قایق زیرآبی ارائه کرد که با استفاده از مخازن آب برای غوطه‌وری کار می‌کرد.

اولین زیردریایی عملیاتی
زیردریایی کورنلیس دربل (۱۶۲۰): کورنلیس دربل، مهندس هلندی، اولین زیردریایی عملیاتی را ساخت. این زیردریایی از چوب ساخته شده بود و با پارو حرکت می‌کرد. دربل موفق شد این وسیله را در رودخانه تیمز در لندن آزمایش کند و آن را تا عمق چند متری زیر آب ببرد. این زیردریایی به عنوان اولین زیردریایی قابل استفاده در تاریخ شناخته می‌شود.

پیشرفت‌های بعدی
زیردریایی لاپیریر (۱۷۷۵): در طول جنگ‌های استقلال آمریکا، دیوید باشنل، مخترع آمریکایی، زیردریایی «لاپیریر» (Turtle) را ساخت. این زیردریایی کوچک و تخم‌مرغی شکل بود و با استفاده از یک پدال دستی حرکت می‌کرد و برای حمله به کشتی‌های دشمن طراحی شده و هدف آن نصب مواد منفجره به کشتی‌های دشمن بود. تورتل توانست یک بار به کشتی بریتانیایی حمله کند، اما عملیات موفقیت‌آمیز نبود. 

در سال‌های بعد زیردریایی ناتیلوس (۱۸۰۰) توسط رابرت فولتون، مهندس مخترع آمریکایی ساخته شد. این زیردریایی از فلز فولاد ساخته شده بود و با استفاده از یک پروانه و با نیروی محرکه بادبان حرکت می‌کرد. ناتیلوس اولین زیردریایی بود که از موتور برای حرکت استفاده می‌کرد. این زیردریایی برای نیروی دریایی فرانسه ساخته شد.
 
زیردریایی‌های مدرن
زیردریایی‌های جنگ داخلی آمریکا (دهه ۱۸۶۰): در جنگ داخلی آمریکا، زیردریایی "H.L. Hunley" به‌عنوان اولین زیردریایی موفق در عملیات جنگی مورد استفاده قرار گرفت. این زیردریایی توانست کشتی دشمن را غرق کند، اما پس از آن خود نیز نابود شد.

در دهه ۱۸۸۰ و ۱۸۹۰، توسعه موتور‌های دیزلی و الکتریکی، انقلابی در طراحی زیردریایی‌ها ایجاد کرد. جان فیلیپ هولند، مهندس ایرلندی، زیردریایی‌هایی طراحی کرد که با استفاده از این موتور‌ها قادر به حرکت زیر آب بودند. زیردریایی "هولند ۶" که در سال ۱۹۰۰ به نیروی دریایی ایالات متحده پیوست، یکی از نمونه‌های برجسته بود. 

 زیردریایی‌های نظامی در جنگ‌های جهانی

جنگ جهانی اول (۱۹۱۴-۱۹۱۸): زیردریایی‌ها (مانند زیردریایی‌های آلمانی موسوم به "U-boat") برای اولین بار به صورت گسترده در جنگ جهانی اول استفاده شدند. این زیردریایی‌ها در حمل و نقل دریایی دشمن اختلال ایجاد می‌کردند.

 جنگ جهانی دوم (۱۹۳۹-۱۹۴۵): زیردریایی‌ها نقش بسیار مهمی در جنگ جهانی دوم ایفا کردند، به‌ویژه زیردریایی‌های آلمانی که در حملات به ناوگان متفقین کارآمد بودند.

 زیردریایی‌های هسته‌ای (قرن ۲۰):
    اولین زیردریایی هسته‌ای، USS Nautilus، توسط ایالات متحده در سال ۱۹۵۴ به آب انداخته شد. این زیردریایی می‌توانست بدون نیاز به سوخت‌گیری مجدد، برای مدت طولانی در زیر آب بماند. زیردریایی‌ها از اختراعات ساده با نیروی دستی تا ماشین‌های پیشرفته‌ای که از انرژی هسته‌ای بهره می‌برند، راهی طولانی پیموده‌اند. این وسایل امروز علاوه بر کاربرد‌های نظامی، در علوم دریایی، اکتشافات زیرآبی و حتی گردشگری نیز نقش دارند.

تاکتیک های رزم زیردریایی چیست؟

به گزارش تابناک،تاکتیک‌های رزم زیردریایی شامل مجموعه‌ای از روش‌ها و استراتژی‌هایی است که زیردریایی‌ها برای انجام مأموریت‌های نظامی خود به کار می‌گیرند. این تاکتیک‌ها به زیردریایی‌ها اجازه می‌دهند تا از مزایای پنهان‌کاری، تحرک و قدرت آتش خود بهره‌برداری کنند. در ادامه به برخی از مهم‌ترین تاکتیک‌های رزم زیردریایی اشاره می‌شود:
۱. پنهان‌کاری (Stealth)

 کاهش سطح صدا: زیردریایی‌ها با استفاده از تکنولوژی‌های کاهش نویز و طراحی بدنه‌های خاص، سطح صدای خود را به حداقل می‌رسانند تا از تشخیص توسط سونار دشمن جلوگیری کنند.

 پنهان‌سازی حرارتی: کاهش انتشار حرارت از موتور‌ها و سیستم‌های زیردریایی برای جلوگیری از تشخیص توسط حسگر‌های مادون قرمز.

 استفاده از عمق: زیردریایی‌ها می‌توانند در عمق‌های مختلف حرکت کنند تا از دید رادار و سونار دشمن پنهان بمانند.

۲. شنود و جمع‌آوری اطلاعات (Reconnaissance and Intelligence Gathering)

 شنود صوتی: استفاده از سونار‌های پیشرفته برای شناسایی و ردیابی کشتی‌ها و زیردریایی‌های دشمن.

 جمع‌آوری اطلاعات الکترونیک: زیردریایی‌ها می‌توانند سیگنال‌های رادیویی و الکترونیکی دشمن را جمع‌آوری و تحلیل کنند.

۳. حمله غافلگیرانه (Ambush)

 انتظار در کمین: زیردریایی‌ها می‌توانند در مسیر‌های پیش‌بینی‌شده حرکت کشتی‌ها یا زیردریایی‌های دشمن منتظر بمانند و به طور ناگهانی حمله کنند.

 استفاده از موشک‌ها و اژدرها: زیردریایی‌ها می‌توانند از موشک‌های ضد کشتی یا اژدر‌ها برای حمله به اهداف سطحی یا زیرسطحی استفاده کنند.

۴. جنگ زیردریایی (Submarine Warfare)

 تعقیب و گریز: زیردریایی‌ها می‌توانند زیردریایی‌های دشمن را تعقیب کرده و با استفاده از اژدر‌ها یا موشک‌ها آنها را نابود کنند.

 شکارچی-قاتل (Hunter-Killer): برخی زیردریایی‌ها به طور خاص برای شکار و نابودی زیردریایی‌های دشمن طراحی شده‌اند.

۵. عملیات مین‌گذاری (Mining Operations)

 مین‌گذاری در مسیر‌های دریایی: زیردریایی‌ها می‌توانند به طور پنهانی در مسیر‌های دریایی مهم مین‌گذاری کنند تا کشتی‌های دشمن را تهدید یا نابود کنند.

۶. حمله به اهداف سطحی (Surface Attack)

 استفاده از موشک‌های ضد کشتی: زیردریایی‌ها می‌توانند از موشک‌های ضد کشتی برای حمله به ناوگان‌های سطحی دشمن استفاده کنند.

 حمله به بنادر و تأسیسات ساحلی: زیردریایی‌ها می‌توانند به بنادر و تأسیسات ساحلی دشمن حمله کنند و خسارات قابل توجهی وارد آورند.

۷. عملیات ویژه (Special Operations)

 پیاده‌سازی نیرو‌های ویژه: زیردریایی‌ها می‌توانند نیرو‌های ویژه را به طور پنهانی در مناطق دشمن پیاده کنند.

 جمع‌آوری اطلاعات از ساحل: زیردریایی‌ها می‌توانند تجهیزات و نیرو‌های اطلاعاتی را برای جمع‌آوری اطلاعات از ساحل مستقر کنند.زیردریایی‌ها همچنین می‌توانند برای محافظت از ناوگان‌های سطحی و ناوهای هواپیمابر یا برای حفاظت از کاروان‌های کشتی‌های تجاری استفاده شو

۸. دفاع ضد زیردریایی (Anti-Submarine Warfare - ASW)

 استفاده از سونار‌های فعال و غیرفعال: زیردریایی‌ها می‌توانند از سونار‌های فعال و غیرفعال برای شناسایی و ردیابی زیردریایی‌های دشمن استفاده کنند.

 استفاده از اژدر‌های ضد زیردریایی: زیردریایی‌ها می‌توانند از اژدر‌های ویژه برای نابودی زیردریایی‌های دشمن استفاده کنند.

۹. فرار و گریز (Evasion and Escape)

 استفاده از مانور‌های پیچیده: زیردریایی‌ها می‌توانند با انجام مانور‌های پیچیده و تغییر سریع عمق و جهت، از دست زیردریایی‌ها یا کشتی‌های دشمن فرار کنند.

 استفاده از طعمه‌های صوتی: زیردریایی‌ها می‌توانند از طعمه‌های صوتی برای گمراه کردن اژدر‌ها یا موشک‌های دشمن استفاده کنند.

۱۰. همکاری با نیرو‌های دیگر (Joint Operations)

 هماهنگی با ناوگان سطحی: زیردریایی‌ها می‌توانند با ناوگان سطحی و هواپیما‌های نظامی هماهنگ شده و عملیات مشترک انجام دهند.

 پشتیبانی از عملیات هوایی: زیردریایی‌ها می‌توانند با جمع‌آوری اطلاعات و هدف‌یابی، از عملیات هوایی پشتیبانی کنند.

این تاکتیک‌ها بسته به نوع مأموریت، محیط عملیاتی و توانایی‌های زیردریایی‌ها می‌توانند ترکیب و تطبیق داده شوند تا بیشترین اثربخشی را داشته باشند.

انواع زیردریایی‌های جنگی 
زیردریایی‌های جنگی به عنوان یکی از مهم‌ترین ابزار‌های نظامی در نیروی دریایی کشورها، به دو دسته اصلی تقسیم می‌شوند: زیردریایی‌های هسته‌ای و زیردریایی‌های دیزل-الکتریک. هر یک از این نوع زیردریایی‌ها ویژگی‌ها و کاربرد‌های خاص خود را دارند.

۱. زیردریایی‌های هسته‌ای
زیردریایی‌های هسته‌ای از یک راکتور هسته‌ای برای تولید انرژی استفاده می‌کنند. این نوع زیردریایی‌ها به دلیل توانایی کارکرد طولانی‌مدت زیر آب و سرعت بالا، بسیار مورد توجه قرار دارند.

 این زیردریایی‌ها می‌توانند تا ۳۰ سال بدون نیاز به سوخت‌گیری مجدد کار کنند، زیرا راکتور‌های هسته‌ای انرژی لازم را تأمین می‌کنند زیردریایی‌های هسته‌ای معمولاً سریع‌تر از زیردریایی‌های دیزل-الکتریک هستند و می‌توانند در عمق بیشتری غواصی کنند این زیردریایی‌ها معمولاً به موشک‌های بالستیک و اژدر‌های پیشرفته مجهز هستند.
نمونه‌ها:
کلاس اوهایو (ایالات متحده): این زیردریایی‌ها دارای قابلیت پرتاب موشک‌های بالستیک هستند و به عنوان یکی از بزرگ‌ترین زیردریایی‌های جهان شناخته می‌شوند 
کلاس بوری (روسیه): این زیردریایی نیز به موشک‌های اتمی مجهز است و قابلیت‌های جنگی متنوعی دارد ۱.
۲. زیردریایی‌های دیزل-الکتریک

این نوع زیردریایی‌ها از موتور‌های دیزلی برای تولید انرژی استفاده می‌کنند و معمولاً در عمق‌های کم‌تر فعالیت می‌کنند.
 زیردریایی‌های دیزل-الکتریک معمولاً برای عملیات در آب‌های کم عمق طراحی شده‌اند. این زیردریایی‌ها به دلیل نیاز به تهویه و سوخت‌گیری، نمی‌توانند به مدت طولانی زیر آب بمانند. ساخت و نگهداری این نوع زیردریایی‌ها معمولاً هزینه کمتری نسبت به زیردریایی‌های هسته‌ای دارد ۲۳.
نمونه‌ها:
کلاس سابمارین (آلمان): این زیردریایی‌ها به دلیل تکنولوژی پیشرفته خود در زمینه پنهانکاری شناخته شده‌اند.
کلاس ۲۰۹ (برزیل): یکی از موفق‌ترین طراحی‌های دیزل-الکتریک که در بسیاری از کشور‌ها مورد استفاده قرار گرفته است.

کشور‌های سازنده‌ی زیردریایی 

چند کشور در زمینه طراحی و ساخت زیردریایی‌های جنگی پیشرو هستند و فناوری‌های پیشرفته‌ای در این حوزه دارند. این کشور‌ها به دلیل داشتن فناوری‌های پیشرفته، سرمایه‌گذاری‌های کلان و تجربه‌ی طولانی در ساخت زیردریایی‌های جنگی، در صدر لیست مهم‌ترین سازندگان زیردریایی‌های جنگی قرار دارند. هر یک از این کشور‌ها زیردریایی‌هایی با ویژگی‌های منحصر‌به‌فرد تولید می‌کنند که نقش مهمی در استراتژی‌های دفاعی و نظامی آنها ایفا می‌کند. برخی از مهم‌ترین کشور‌های سازنده زیردریایی‌های جنگی عبارتند از: 

ایالات متحده آمریکا: غول زیردریایی‌های هسته‌ای

ایالات متحده با ۶۸ زیردریایی، یکی از پیشرفته‌ترین ناوگان‌های زیر دریایی را در اختیار دارد. این کشور از سه نوع زیردریایی استفاده می‌کند: زیردریایی‌های مجهز به موشک بالستیک، تهاجمی و موشک کروز. ناوگان زیر دریایی آمریکا به دلیل فناوری پیشرفته و قابلیت‌های عملیاتی بالا، از جمله در عملیات‌های مخفیانه و بازدارندگی هسته‌ای شناخته شده است.

کلاس ویرجینیا: این زیردریایی‌های هسته‌ای چندمنظوره، برای عملیات‌های ساحلی و اقیانوسی طراحی شده‌اند. آنها می‌توانند به‌راحتی در آب‌های کم‌عمق حرکت کنند و برای مأموریت‌های جاسوسی و حملات سریع استفاده شوند.

کلاس اوهایو: این زیردریایی‌های هسته‌ای بالستیک، بخشی از نیروی هسته‌ای استراتژیک آمریکا هستند. هر کدام از آنها می‌توانند تا ۲۴ موشک بالستیک با کلاهک هسته‌ای حمل کنند و یک نیروی بازدارنده قوی محسوب می‌شوند.

در دوران جنگ سرد، آمریکا و شوروی در یک رقابت تسلیحاتی شدید قرار داشتند. زیردریایی‌های کلاس اوهایو به عنوان یکی از مهم‌ترین ابزار‌های بازدارندگی هسته‌ای آمریکا ساخته شدند. این زیردریایی‌ها می‌توانستند ماه‌ها در زیر آب بمانند و هر لحظه آماده شلیک موشک‌های هسته‌ای باشند.

 روسیه: اژد‌های زیر آب 
 روسیه به عنوان میراث‌دار اتحاد جماهیر شوروی، یکی از قدرتمندترین کشور‌ها در ساخت زیردریایی‌های جنگی است. روس‌ها با ۶۴ زیردریایی، به عنوان یکی از قدرت‌های بزرگ دریایی شناخته می‌شوند. ناوگان زیر دریایی روسیه شامل کلاس‌های مختلفی مانند Graney و Sierra II است که برای انجام عملیات‌های تهاجمی و دفاعی طراحی شده‌اند. این کشور همچنین بر روی توسعه زیردریایی‌های جدید با قابلیت حمل موشک‌های هسته‌ای، بالستیک و کروز تمرکز دارد.

کلاس یاسن: این زیردریایی‌های هسته‌ای چندمنظوره، به‌دقت طراحی شده‌اند و می‌توانند هم برای حملات و هم برای عملیات‌های جاسوسی استفاده شوند.

کلاس بورئی: این زیردریایی‌های هسته‌ای بالستیک، بخشی از نیروی هسته‌ای استراتژیک روسیه هستند. آنها می‌توانند تا ۱۶ موشک بالستیک با کلاهک هسته‌ای حمل کنند.

در دوران جنگ سرد، شوروی زیردریایی‌های کلاس آکولا را ساخت که به عنوان یکی از بی‌صداترین زیردریایی‌های جهان شناخته می‌شدند. این زیردریایی‌ها می‌توانستند به‌راحتی از رادار‌های دشمن پنهان شوند و یک تهدید جدی برای ناوگان آمریکا محسوب می‌شدند.

چین: اژد‌های خفته بیدار می‌شود 
 چین با داشتن ۷۹ زیردریایی، بزرگ‌ترین ناوگان زیر دریایی جنگی در جهان را داراست. این کشور به طور مداوم در حال توسعه و به‌روزرسانی فناوری‌های زیر دریایی خود است. زیردریایی‌های چینی شامل انواع دیزلی و هسته‌ای هستند که توانایی انجام عملیات‌های پیچیده نظامی را دارند. چین در سال‌های اخیر سرمایه‌گذاری زیادی در توسعه زیردریایی‌های جنگی انجام داده است. 

کلاس شانگ: این زیردریایی‌های هسته‌ای چندمنظوره، برای عملیات‌های طولانی‌مدت در اقیانوس‌ها طراحی شده‌اند.

کلاس جین: این زیردریایی‌های هسته‌ای بالستیک، بخشی از نیروی هسته‌ای استراتژیک چین هستند. آنها می‌توانند تا ۱۲ موشک بالستیک با کلاهک هسته‌ای حمل کنند. چین با سرعت زیادی در حال توسعه نیروی دریایی خود است. زیردریایی‌های کلاس جین به عنوان یکی از مهم‌ترین ابزار‌های بازدارندگی هسته‌ای چین ساخته شده‌اند و نشان‌دهنده‌ی قدرت روزافزون این کشور در عرصه‌ی نظامی هستند.

فرانسه: قدرت زیر آب
فرانسه به عنوان یکی از پیشروان صنعت زیردریایی در اروپا شناخته می‌شود. زیردریایی‌های فرانسوی به‌ویژه در زمینه فناوری‌های پیشرفته و سیستم‌های سونار بسیار قدرتمند هستند.

کلاس باراکودا: این زیردریایی‌های هسته‌ای چندمنظوره، برای عملیات‌های طولانی‌مدت در اقیانوس‌ها طراحی شده‌اند.
کلاس تریومفان: این زیردریایی‌های هسته‌ای بالستیک، بخشی از نیروی هسته‌ای استراتژیک فرانسه هستند. آنها می‌توانند تا ۱۶ موشک بالستیک با کلاهک هسته‌ای حمل کنند.

فرانسه همیشه به دنبال استقلال در صنعت دفاعی خود بوده است. زیردریایی‌های کلاس تریومفان به عنوان یکی از مهم‌ترین ابزار‌های بازدارندگی هسته‌ای فرانسه ساخته شده‌اند و نشان‌دهنده‌ی قدرت این کشور در عرصه‌ی نظامی هستند.

بریتانیا: ارباب قدیمی و خسته دریا‌ها 

بریتانیا نیز با ۱۱ زیردریابی، یکی از کشور‌های فعال در زمینه زیر دریایی‌ها به شمار می‌رود که عمدتاً بر روی فناوری هسته‌ای تمرکز دارد.
بریتانیا یکی از قدیمی‌ترین کشور‌های سازنده زیردریایی‌های جنگی است که به‌ویژه در زمینه عملیات‌های مخفیانه و حمل تسلیحات هسته‌ای بسیار قدرتمند هستند.

کلاس آستوت: این زیردریایی‌های هسته‌ای چندمنظوره، برای عملیات‌های طولانی‌مدت در اقیانوس‌ها طراحی شده‌اند.
کلاس ونگارد: این زیردریایی‌های هسته‌ای بالستیک، بخشی از نیروی هسته‌ای استراتژیک بریتانیا هستند. آنها می‌توانند تا ۱۶ موشک بالستیک با کلاهک هسته‌ای حمل کنند.

بریتانیا به عنوان یکی از قدرت‌های سنتی دریاها، همیشه به دنبال حفظ برتری خود در عرصه‌ی نظامی بوده است. زیردریایی‌های کلاس ونگارد به عنوان یکی از مهم‌ترین ابزار‌های بازدارندگی هسته‌ای بریتانیا ساخته شده‌اند.

آلمان: استاد زیردریایی‌های دیزلی-الکتریکی
آلمان به عنوان یکی از پیشروان ساخت زیردریایی‌های دیزلی-الکتریکی شناخته می‌شود. زیردریایی‌های آلمانی به‌ویژه در زمینه بی‌صدا بودن و فناوری‌های پیشرفته سونار بسیار مشهور هستند.

کلاس ۲۱۲: این زیردریایی‌ها به‌دقت طراحی شده‌اند و می‌توانند هم برای حملات و هم برای عملیات‌های جاسوسی استفاده شوند.
کلاس ۲۱۴: این زیردریایی‌ها به‌دقت طراحی شده‌اند و می‌توانند هم برای حملات و هم برای عملیات‌های جاسوسی استفاده شوند.

آلمان با توجه به تجربه‌ی طولانی خود در ساخت زیردریایی‌های دیزلی-الکتریکی، به یکی از مهم‌ترین صادرکنندگان این نوع زیردریایی‌ها تبدیل شده است. زیردریایی‌های کلاس ۲۱۲ به عنوان یکی از بی‌صداترین زیردریایی‌های جهان شناخته می‌شوند.

 ژاپن: قدرت آسیا 
ژاپن با ۲۰ زیردریایی، یکی از کشور‌های پیشرفته در زمینه فناوری زیر دریایی است. این کشور به ساخت زیردریایی‌های دیزلی-الکتریکی با قابلیت‌های پیشرفته پرداخته و بر روی سیستم‌های شناسایی و تسلیحاتی خود تمرکز دارد.
ژاپن با توجه به موقعیت جغرافیایی خود، سرمایه‌گذاری زیادی در توسعه زیردریایی‌های جنگی انجام داده است. زیردریایی‌های ژاپنی به‌ویژه در زمینه فناوری‌های پیشرفته و عملیات‌های دفاعی بسیار قدرتمند هستند.

کلاس سوریو: این زیردریایی‌های دیزلی-الکتریکی، برای عملیات‌های طولانی‌مدت در اقیانوس‌ها طراحی شده‌اند.
کلاس تایگی: این زیردریایی‌های دیزلی-الکتریکی، برای عملیات‌های طولانی‌مدت در اقیانوس‌ها طراحی شده‌اند.
 ژاپن با توجه به تهدیدات منطقه‌ای، همیشه به دنبال تقویت نیروی دریایی خود بوده است. زیردریایی‌های کلاس سوریو به عنوان یکی از مهم‌ترین ابزار‌های دفاعی ژاپن ساخته شده‌اند.

هند: قدرت در حال رشد 
هند با ۱۷ زیردریایی، به سرعت در حال توسعه ناوگان زیر دریایی خود است. این کشور نیز بر روی ساخت زیردریابی‌هایی با قابلیت حمل موشک و اژدر تمرکز دارد و در سال‌های اخیر تلاش کرده تا توانایی‌های خود در ساخت زیردریایی‌های جنگی را افزایش دهد. زیردریایی‌های هندی به‌ویژه در زمینه فناوری‌های پیشرفته و عملیات‌های دفاعی بسیار قدرتمند هستند.

کلاس آریهانت: این زیردریایی‌های هسته‌ای بالستیک، بخشی از نیروی هسته‌ای استراتژیک هند هستند. آنها می‌توانند تا ۱۲ موشک بالستیک با کلاهک هسته‌ای حمل کنند.

کلاس کالواری: این زیردریایی‌های دیزلی-الکتریکی، برای عملیات‌های طولانی‌مدت در اقیانوس‌ها طراحی شده‌اند.
هند با توجه به تهدیدات منطقه‌ای، همیشه به دنبال تقویت نیروی دریایی خود بوده است. زیردریایی‌های کلاس آریهانت به عنوان یکی از مهم‌ترین ابزار‌های بازدارندگی هسته‌ای هند ساخته شده‌اند.

کره جنوبی: قدرت نوظهور دریایی
کره جنوبی با ۳۶ زیردریایی، یکی از کشور‌های مهم در زمینه ساخت زیردریایی است. این کشور به ویژه بر روی توسعه زیردریایی‌های دیزلی-الکتریکی تمرکز دارد که شامل کلاس Dosan Ahn Changho می‌شود. این زیردریایی‌ها برای عملیات‌های تهاجمی و دفاعی طراحی شده و بسیار قدرتمند هستند.

کلاس دوسان آنچانگهو: این زیردریایی‌های دیزلی-الکتریکی، برای عملیات‌های طولانی‌مدت در اقیانوس‌ها طراحی شده‌اند.
کلاس سون وونیل: این زیردریایی‌های دیزلی-الکتریکی، برای عملیات‌های طولانی‌مدت در اقیانوس‌ها طراحی شده‌اند.
کره جنوبی با توجه به تهدیدات منطقه‌ای، همیشه به دنبال تقویت نیروی دریایی خود بوده است. زیردریایی‌های کلاس دوسان آنچانگهو به عنوان یکی از مهم‌ترین ابزار‌های دفاعی کره جنوبی ساخته شده‌اند.

 ایتالیا: قدرت مدیترانه
ایتالیا نیز در زمینه ساخت زیردریایی‌های پیشرفته فعالیت می‌کند. زیردریایی‌های ایتالیایی به‌ویژه در زمینه عملیات‌های دفاعی و حمله‌ای بسیار قدرتمند هستند.

کلاس تودارو: این زیردریایی‌های دیزلی-الکتریکی، برای عملیات‌های طولانی‌مدت در اقیانوس‌ها طراحی شده‌اند.
کلاس ساوالو: این زیردریایی‌های دیزلی-الکتریکی، برای عملیات‌های طولانی‌مدت در اقیانوس‌ها طراحی شده‌اند.

ایتالیا با توجه به موقعیت جغرافیایی خود، همیشه به دنبال تقویت نیروی دریایی خود بوده است. زیردریایی‌های کلاس تودارو به عنوان یکی از مهم‌ترین ابزار‌های دفاعی ایتالیا ساخته شده‌اند. 
 ترکیه: 
ترکیه با ۱۲ زیردریایی، در حال گسترش ناوگان زیر دریایی خود است و بر روی پروژه‌هایی برای ساخت زیردریابی‌های جدید کار می‌کند. 

کلمبیا:
کلمبیا نیز با داشتن ۱۱ زیردریابی، به عنوان یکی از کشور‌های فعال در زمینه نیروی دریایی شناخته می‌شود. زیردریابی کلمبیاییاین کشور‌ها به دلیل نیاز‌های امنیتی و استراتژیک خود، به طور مداوم در حال به‌روز رسانی و گسترش ناوگان زیر دریابی خود هستند تا بتوانند تهدیدات احتمالی را مدیریت کنند و قدرت نظامی خود را حفظ نمایند 

ایران؛ از دفاع ساحلی تا آزمودن اقیانوس!

ایران با ۲۹ زیردریایی، یکی از کشور‌های مهم منطقه خلیج فارس در زمینه ساخت زیردریایی است. نیروی دریایی ایران شامل انواع مختلفی از زیردریایی‌ها مانند کلاس غدیر و نهنگ است که توانمندی‌هایی نظیر شلیک موشک کروز ضد کشتی را دارند. ایران همچنین در تلاش است تا به فناوری ساخت زیردریایی‌های هسته‌ای دست یابد. 

تاریخچه نیروی دریایی ایران:

تاریخچه نیروی دریایی ایران به دوران باستان بازمی‌گردد و در طول قرن‌ها تحولات زیادی را پشت سر گذاشته است: 

 هخامنشیان (۵۵۰–۳۳۰ قبل از میلاد): در دوران هخامنشیان، ایران دارای نیروی دریایی قدرتمندی بود که در دریای مدیترانه و اقیانوس هند فعالیت می‌کرد. ناوگان دریایی هخامنشیان در جنگ‌های مختلف از جمله جنگ‌های با یونان شرکت داشت.

 ساسانیان (۲۲۴–۶۵۱ میلادی): در دوران ساسانیان، نیروی دریایی ایران در خلیج فارس و دریای عمان فعال بود و به تجارت و دفاع از مرز‌های آبی ایران کمک می‌کرد.

دوران اسلامی

 صفویان (۱۵۰۱–۱۷۳۶): در دوران صفویه، ایران به دلیل تمرکز بر جنگ‌های زمینی، نیروی دریایی چندان قدرتمندی نداشت. با این حال، در دوره شاه عباس اول، اقداماتی برای تقویت نیروی دریایی در خلیج فارس انجام شد.

 افشاریان (۱۷۳۶–۱۷۹۶): نادرشاه افشار به اهمیت نیروی دریایی پی برد و اقداماتی برای ساخت ناوگان دریایی در خلیج فارس انجام داد. اما پس از مرگ او، این تلاش‌ها به نتیجه نرسید.

دوران قاجار (۱۷۹۶–۱۹۲۵)

 تأسیس نیروی دریایی مدرن: در دوران قاجار، ایران شروع به ایجاد نیروی دریایی مدرن کرد. در دوره ناصرالدین شاه، اولین کشتی‌های بخار خریداری شدند و نیروی دریایی ایران شروع به شکل‌گیری کرد. هرچند با وجود تلاش‌های اولیه، مشکلات مالی و سیاسی مانع از توسعه نیروی دریایی ایران شد.

دوران پهلوی (۱۹۲۵–۱۹۷۹)

 تأسیس رسمی نیروی دریایی شاهنشاهی ایران: در سال ۱۹۳۲، نیروی دریایی شاهنشاهی ایران به طور رسمی تأسیس شد. در این دوره، ایران شروع به خرید کشتی‌ها و تجهیزات مدرن از کشور‌های خارجی مانند بریتانیا و ایالات متحده کرد. در دهه‌های ۱۹۶۰ و ۱۹۷۰، ایران به طور قابل توجهی نیروی دریایی خود را تقویت کرد. ناوشکن‌ها، زیردریایی‌ها و قایق‌های موشک‌انداز به ناوگان ایران اضافه شدند و  پایگاه‌های دریایی مهمی در بندرعباس و بوشهر احداث شدند.

پس از انقلاب اسلامی (۱۹۷۹ تاکنون)

 تغییر نام به نیروی دریایی جمهوری اسلامی ایران: پس از انقلاب اسلامی، نام نیروی دریایی به "نیروی دریایی جمهوری اسلامی ایران" تغییر یافت. جنگ ایران و عراق (۱۹۸۰–۱۹۸۸): در طول جنگ ایران و عراق، نیروی دریایی ایران نقش مهمی در دفاع از مرز‌های آبی و حملات به ناوگان عراق ایفا کرد. عملیات‌هایی مانند "عملیات مروارید" نشان‌دهنده توانایی‌های نیروی دریایی ایران بود.نیروی دریایی ایران هم باید وظایف کلاسیک خود را انجام دهد و آماده رویارویی با دشمن باشد و هم با تحریم های شدید مقابله کند، این وظیفه دوم گاهی از وظیفه اول سخت تر است و دلیرمردان نیروی دریایی نشان داده اند که در این میدان هم حرف های زیادی برای گفتن دارند.

 
درباره ناوگان زیردریایی ایران چه می دانیم؟

ناوگان زیردریایی ایران با ترکیبی از زیردریایی‌های بومی و خریداری‌شده از دیگر کشورها، توانمندی‌های قابل توجهی را برای انجام عملیات‌های نظامی و تأمین امنیت دریایی فراهم کرده است. این زیردریایی‌ها با قابلیت‌های متنوع خود، نقش کلیدی در حفاظت از مرز‌های آبی کشور ایفا می‌کنند. در ادامه به معرفی برخی از مهم‌ترین زیردریایی‌های ایران می‌پردازیم.

۱. زیردریایی کلاس غدیر
زیردریایی‌های کلاس غدیر، که به عنوان زیردریایی‌های کوچک و بومی ایران شناخته می‌شوند، تعداد زیادی از ناوگان زیردریایی ایران را تشکیل می‌دهند. این زیردریایی‌ها به طول ۲۹ متر و وزن ۱۲۰ تن طراحی شده‌اند و قابلیت شلیک اژدر و موشک‌های ضد کشتی حوت را دارند. غدیر به دلیل طراحی خاص خود، توانایی بالایی در عملیات در آب‌های کم‌عمق دارد و می‌تواند به راحتی در آب‌های خلیج فارس و دریای عمان فعالیت کند. این زیردریایی‌ها همچنین قابلیت مین‌ریزی و حمل نیرو‌های ویژه را دارند.

۲. زیردریایی کلاس نهنگ
کلاس نهنگ اولین زیردریایی ساخت ایران است که به منظور انجام عملیات‌های تجسسی در آب‌های کم‌عمق طراحی شده است. این زیردریایی‌ها نیز به عنوان ابزار‌های مهمی در نیروی دریایی ایران شناخته می‌شوند و به طور خاص برای شرایط محیطی آب‌های شمالی کشور مناسب هستند.

۳. زیردریایی کلاس کیلو
ایران همچنین دارای سه فروند زیردریایی کلاس کیلو است که از روسیه خریداری شده‌اند. این زیردریایی‌ها به دلیل قدرت عملیاتی بالا و توانمندی در انجام مأموریت‌های مختلف، نقش مهمی در ناوگان زیردریایی ایران ایفا می‌کنند.

۴. زیردریایی کلاس قائم
این زیردریایی یکی از پیشرفته‌ترین زیردریایی‌های ساخت ایران است. کلاس قائم توانایی حمل موشک‌های کروز و اژدر را دارد و برای عملیات‌های دفاعی و حمله‌ای در آب‌های کم‌عمق خلیج فارس طراحی شده است. ویژگی‌های آن شامل بی‌صدا بودن، قابلیت حمل تسلیحات پیشرفته، و توانایی عملیات در آب‌های کم‌عمق است.

۵. زیردریایی کلاس فاتح
زیردریایی فاتح، که در سال ۱۳۹۷ رونمایی شد، یکی از پیشرفته‌ترین زیردریایی‌های ایران است. این زیردریایی با وزن ۵۲۷ تن و طول حدود ۵۰ متر، قابلیت حمل اژدر‌های ۵۳۳ میلی‌متری و موشک‌های کروز را دارد. فاتح به دلیل ویژگی‌های خاص خود، قادر است در عمق‌های بیشتری نسبت به سایر زیردریایی‌های ایرانی فعالیت کند و از نظر تکنولوژی ساخت، یک گام بزرگ برای صنایع دفاعی ایران محسوب می‌شود.

۶. زیردریایی کلاس نهدا
این زیردریایی یکی از اولین زیردریایی‌های ساخت ایران است. کلاس نهدا برای مأموریت‌های آموزشی و دفاعی استفاده می‌شود. ویژگی‌های آن شامل طراحی ساده، قابلیت حمل اژدر، و توانایی عملیات در آب‌های کم‌عمق است.

۷. زیردریایی کلاس یونو (Ghadir)
این زیردریایی یکی از شناخته‌شده‌ترین زیردریایی‌های ایران است. کلاس یونو برای عملیات‌های دفاعی و حمله‌ای در آب‌های کم‌عمق طراحی شده است. ویژگی‌های آن شامل بی‌صدا بودن، قابلیت حمل اژدر و موشک‌های کروز، و توانایی عملیات در آب‌های کم‌عمق است.

۸. زیردریایی کلاس طارق
این زیردریایی یکی از زیردریایی‌های قدیمی‌تر ایران است که برای مأموریت‌های دفاعی و آموزشی استفاده می‌شود. ویژگی‌های آن شامل طراحی ساده، قابلیت حمل اژدر، و توانایی عملیات در آب‌های کم‌عمق است.

۹. زیردریایی کلاس بعثت
این زیردریایی برای مأموریت‌های دفاعی و آموزشی استفاده می‌شود و یکی از زیردریایی‌های قدیمی‌تر نیروی دریایی ایران است. ویژگی‌های آن شامل طراحی ساده، قابلیت حمل اژدر، و توانایی عملیات در آب‌های کم‌عمق است.

۱۰. زیردریایی کلاس صدر
این زیردریایی یکی از جدیدترین زیردریایی‌های ساخت ایران است و برای مأموریت‌های دفاعی و حمله‌ای طراحی شده است. ویژگی‌های آن شامل طراحی بومی، قابلیت حمل تسلیحات پیشرفته، و توانایی عملیات در آب‌های کم‌عمق است.ایران با توجه به موقعیت استراتژیک خود در خلیج فارس و دریای عمان، تلاش کرده است تا توانایی‌های خود در ساخت و توسعه زیردریایی‌های جنگی را افزایش دهد. زیردریایی‌های ایران عمدتاً برای مأموریت‌های دفاعی و حمله‌ای در آب‌های کم‌عمق طراحی شده‌اند و برخی از آنها توانایی حمل موشک‌های کروز و اژدر را دارند. این زیردریایی‌ها نشان‌دهنده‌ی عزم جدی نیروی دریایی ایران(سپاه و ارتش) برای گسترش ماموریت ها و آمادگی های دفاعی و نظامی در پهنه جدید اقیانوسی است، ضمن اینکه دفاع ساحلی به عنوان وظیفه کلاسیک این نیرو هم همچنان در دستور کار است.

راهبرد نیروی دریایی ایران در دهه اخیر چه بوده است؟

نیروی دریایی ایران در دهه اخیر با توجه به تحولات منطقه‌ای و جهانی، تغییرات استراتژیکی در رویکرد‌های خود ایجاد کرده است. این استراتژی‌ها بر پایه تقویت توان دفاعی، افزایش حضور در منطقه، و توسعه قابلیت‌های نامتقارن استوار شده‌اند. در ادامه به برخی از مهم‌ترین استراتژی‌های نیروی دریایی ایران در دهه اخیر اشاره می‌شود:

۱. توسعه قابلیت‌های نامتقارن (Asymmetric Warfare)

 استفاده از قایق‌های تندرو: نیروی دریایی ایران به طور گسترده از قایق‌های تندرو مجهز به موشک‌های ضد کشتی استفاده می‌کند. این قایق‌ها به دلیل سرعت بالا و مانورپذیری، تهدیدی جدی برای ناوگان‌های بزرگ دشمن محسوب می‌شوند.ایران توانایی مین‌گذاری سریع و مؤثر در تنگه‌ها و مسیر‌های دریایی مهم را دارد که می‌تواند تردد کشتی‌های دشمن را مختل کند ایران موشک‌های ضد کشتی پیشرفته‌ای مانند "خلیج فارس" و "قادر" را توسعه داده و در اختیار نیروی دریایی قرار داده است.

۲. توسعه زیردریایی‌ها (Submarine Fleet)

 ایران به توسعه و ساخت زیردریایی‌های سبک و نیمه‌سنگین مانند کلاس "غدیر" و "فاتح" پرداخته است. این زیردریایی‌ها برای عملیات در آب‌های کم‌عمق خلیج فارس و دریای عمان مناسب هستند. ایران زیردریایی‌های مجهز به موشک‌های کروز را توسعه داده است که می‌توانند اهداف سطحی و ساحلی را مورد هدف قرار دهند.

۳. حضور فعال در منطقه (Regional Presence)

 گشت‌زنی در خلیج فارس و دریای عمان: نیروی دریایی ایران به طور مداوم در خلیج فارس و دریای عمان گشت‌زنی می‌کند تا از منافع ملی خود محافظت کند و حضور خود را در منطقه تثبیت نماید.

 اعزام ناوگان به اقیانوس هند: ایران در سال‌های اخیر ناوگان‌های خود را به اقیانوس هند و حتی دریای مدیترانه اعزام کرده است تا توانایی‌های خود را در مناطق دورتر نیز نمایش دهد.

۴. همکاری‌های منطقه‌ای و بین‌المللی (Regional and International Cooperation)

  ایران با کشور‌های منطقه مانند روسیه، چین و هند تمرینات مشترک دریایی انجام داده است تا همکاری‌های نظامی خود را تقویت کند، مشارکت در مأموریت‌های ضد دزدی دریایی یکی از اقدامات اخیر نیروی دریایی ایران است، ایران در مأموریت‌های بین‌المللی مبارزه با دزدی دریایی در خلیج عدن و اقیانوس هند مشارکت کرده است.

۵. توسعه زیرساخت‌های دریایی (Maritime Infrastructure Development)

 ایران پایگاه‌های دریایی جدیدی در سواحل جنوبی خود احداث کرده است تا توانایی‌های عملیاتی خود را افزایش دهد، همچنین ایران به توسعه بنادر و تأسیسات لجستیکی خود پرداخته است تا پشتیبانی بهتری از نیروی دریایی خود به عمل آورد.

۶. تقویت توان دفاعی ساحلی (Coastal Defense)

 ایران سامانه‌های موشکی ساحلی پیشرفته‌ای را در امتداد سواحل خود مستقر کرده است که می‌توانند تهدیدات دریایی را خنثی کنند.راهبرد مهم دیگر ایران " ایجاد مناطق دفاعی چندلایه" است، ایران مناطق دفاعی چندلایه‌ای را در سواحل خود ایجاد کرده است که شامل سامانه‌های موشکی، رادار‌ها و پدافند هوایی می‌شود.

۷. توسعه توانایی‌های پهپادی دریایی (Maritime Drone Capabilities)

 ایران به طور فزاینده‌ای از پهپاد‌های دریایی برای جمع‌آوری اطلاعات، شناسایی و حتی حملات استفاده می‌کند. نیروی دریایی ایران همچنین  پهپاد‌های مسلحی را توسعه داده است که می‌توانند اهداف دریایی را مورد هدف قرار دهند.

۸. تمرکز بر آموزش و تمرینات (Training and Exercises)

  نیروی دریایی ایران در سالهای اخیر به طور ویژه در زمینه تمرینات و مانور‌های نظامی دریایی برگزار می‌کند تا توانایی‌های عملیاتی خود را تقویت کند. ایران نیرو‌های ویژه دریایی خود را به طور مداوم آموزش می‌دهد تا توانایی انجام عملیات ویژه در محیط‌های دریایی را داشته باشند.

۹. توسعه توانایی‌های سایبری و الکترونیک (Cyber and Electronic Warfare Capabilities)

 ایران توانایی‌های جنگ الکترونیک خود را تقویت کرده است تا بتواند سیستم‌های ارتباطی و ناوبری دشمن را مختل کند. ایران همچنین به توسعه توانایی‌های دفاع سایبری خود پرداخته است تا از زیرساخت‌های دریایی خود در برابر حملات سایبری محافظت کند.

۱۰. تأکید بر خودکفایی و تولید داخلی (Self-Sufficiency and Domestic Production)

 ایران به طور جدی بر توسعه صنایع دفاعی داخلی خود تمرکز کرده است تا وابستگی خود به واردات تسلیحات را کاهش دهد.ایران توانسته است انواع شناور‌های نظامی از جمله ناوشکن‌ها، قایق‌های تندرو و زیردریایی‌ها را در داخل کشور تولید کند. ایران با استفاده از ترکیبی از قابلیت‌های نامتقارن، توسعه فناوری‌های پیشرفته و همکاری‌های منطقه‌ای، به دنبال ایجاد بازدارندگی و حفظ امنیت ملی خود در محیط‌های آبی است.

تهیه و تنظیم: افسانه کیهان فر