پیمان همکاری ایران و روسیه چالشی جدید برای آمریکا و متحدانش

رسانه‌های بین‌المللی از امضای قریب الوقوع یک پیمان جامع همکاری بلندمدت میان ایران و روسیه خبر می‌دهند. این توافق که به گفته مقامات روسی، پس از دو سال و نیم مذاکرات فشرده نهایی شده است، ابعاد گسترده‌ای از همکاری‌های نظامی، اقتصادی، زیرساختی و سایبری را در بر می‌گیرد و به طور بالقوه معادله ژئوپلیتیکی در منطقه خاورمیانه و فراتر از آن را تغییر خواهد داد.

طبق گزارش‌های منتشر شده در رسانه‌های روسی و آمریکایی، این توافقنامه جایگزین توافقنامه همکاری ۱۰ ساله قبلی (امضا شده در سال ۲۰۰۱ و دوبار تمدید شده) خواهد شد و دامنه و مقیاس آن به ویژه در زمینه‌های دفاعی و انرژی، به طور قابل توجهی گسترش خواهد یافت.

مفاد کلیدی توافقنامه جامع همکاری 
 
همکاری‌های نظامی: طبق این توافق با تبادل تسلیحاتی بین روسیه و ایران، توانایی‌های نظامی و امنیتی ایران در برابر تهدیدات احتمالی اسرائیل و آمریکا افزایش خواهد یافت.
 
همکاری‌های اقتصادی: ارتباط کارت‌های بانکی ایرانی با سیستم بانکی روسیه، گامی مهم در جهت تقویت روابط اقتصادی دو کشور است. این همکاری‌ها فراتر از حوزه مالی رفته و در بخش انرژی امکان استخراج از بخش ایرانی دریای خزر از جمله میدان چالوس را می‌دهد.
مسکو و تهران مدت‌هاست که در زمینه‌هایی که منافعشان همسو بوده، به ویژه در مخالفت با ایالات متحده در خاورمیانه، همکاری داشته‌اند، اما تعاملات اخیر آن‌ها نشان‌دهنده تلاش‌های هماهنگ‌تر برای تقویت شراکتشان است. 

همکاری در حوزه زیرساخت‌ها و امنیت سایبری: جزئیات دقیق همکاری در این حوزه‌ها هنوز منتشر نشده است، اما انتظار می‌رود توافقنامه شامل پروژه‌های زیرساختی مشترک و تبادل اطلاعات و فناوری در زمینه امنیت سایبری باشد.
 
روابط استراتژیک ایران و روسیه از زمان آغاز حمله روسیه به اوکراین در فوریه ۲۰۲۲ به طور چشمگیری تقویت شده است. مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهور ایران، آمادگی ایران برای امضای توافقنامه در اجلاس سران بریکس در کازان روسیه را اعلام کرد و قرار است پزشکیان ۲۸ دی ماه برای امضای نهایی این توافقنامه به روسیه سفر کند.

برخی تحلیلگران بر این باورند که اصرار روسیه بر امضای سریع این توافق،  به دلیل تغییر شرایط ژئوپلیتیکی پس از تحولات سوریه و نیاز مسکو به یک ابزار چانه‌زنی در مذاکرات جنگ اوکراین است.

این توافق می‌تواند به روسیه اجازه دهد تا از  نفوذ افزایش یافته ایران برای پیشبرد اهداف خود در منطقه استفاده  کند. از سوی  دیگر، برخی کارشناسان اعتقاد دارند که این  پیمان می‌تواند منافع ایالات متحده و متحدانش را در اروپا  و خاورمیانه به  چالش  بکشد.

ایران با عضویت در سازمان‌هایی مثل سازمان همکاری‌های شانگهای و بریکس، قدرت چانه‌زنی بیشتری با غرب پیدا کرده است. کارشناسان بر این باورند که تنها راه مقابله با تحریم‌ها، افزایش سطح همکاری‌ها با دیگر کشورها به ویژه در زمینه همکاری‌های جامع دوجانبه است. با این حال، مسئولین باید مراقب باشند که حفظ منافع ملی بر هر چیز اولویت داشته باشد و از معامله دیگر کشورها بر سر منافع ایران جلوگیری کنند.