ردپای تحولات شام در رقابت تهران و آنکارا در قفقاز/ فصل تازه مانور ترکیه و اسرائیل؛ تهران و مسکو چه گزینه‌هایی برای بازگشت به شام دارند؟

به گزارش اقتصادنیوز، اوراسیا ریویو با انتشار یادداشتی مدعی شد، سقوط دولت بشار اسد به دست شورشیان، از جمله جناح های مورد حمایت آنکارا، موجب شده تا ترکیه به بازیگر خارجی مسلط در سوریه تبدبل شده و عملا رقیب ایران و روسیه در شام شود. به ادعای ناظران، ترکیه و ایران سال‌ها برای نفوذ در قفقاز جنوبی با یکدیگر رقابت دارند و به نظر می‌رسد این رقابت اکنون به شام ​​نیز کشیده شده است.تهران مدت ها قبل از سقوط اسد، نسبت به نفوذ ترکیه در سوریه اعم از اقتصادی، سیاسی یا نظامی تردیدهای قابل توجهی داشته است. بهنام طالبلو، تحلیلگر مسائل ایران در بنیاد دفاع از دموکراسی ها (FDD) مستقر در واشنگتن، در این باره مدعی شد: در شرایط کنونی ایرا با از دست دادن متحدش در شام، در باب فعل و انفعال های آنکارا در این جغرافیا به شدت محتاط است

فرصت ها و چالش های آنکارا در شام

اوراسیا ریویو در ادامه یادداشت ادعایی اش آورد، با این حال، کارشناسان می گویند که افزایش نفوذ و قدرت ترکیه در سوریه به این معنی نیست که روابط آنکارا و تهران به طور قابل توجهی تحت تأثیر قرار خواهد گرفت.از زمان آغاز جنگ داخلی سوریه در سال 2011، ایران و روسیه از دولت اسد حمایت کردند در حالی که ترکیه حامی گروه های شورشی مخالف بود. به ادعای ناظران، ایران تلاش کرد تا مانع از سقوط دولت وقت شود تا بتواند از سوریه به عنوان میدانی برای حمایت های مالی و لجستیکی محور مقاومت، بالاخص حزب الله لبنان استفاده کند.از منظر روسیه نیز ماندن اسد در قدرت بدین معنی بود که مسکو می‌تواند پایگاه هوایی حمیمیم و پایگاه دریایی خود در طرطوس را حفظ کند؛ دو پایگاهی که دسترسی آسان‌تر مسکو به خاورمیانه، شمال آفریقا و دریای مدیترانه را فراهم می‌کرد.در مقابل آنکارا خواهان دولتی در سوریه بود که بیشتر با دیدگاه ها و سیاست های منطقه ای اش هماهنگ باشد، ترکیه به دنبال قدرت گرفتن گروهی بود که گروه های کرد مستقر در شمال شرق سوریه را مهار کند. بالاخص آن که ائتلافی از احزاب کرد از جمله حزب اتحاد دموکراتیک (PYD) که ریاست اداره خودمختار شمال و شرق سوریه را بر عهده دارد

در همین راستا، داریا ایساچنکو، کارشناس ترکیه در موسسه مطالعاتی آلمان برای امور بین‌الملل و امنیت در این باره مدعی شد: «ترکیه سه نگرانی اساسی در سوریه داشته است: مبارزه نیروهای کرد سوی، امکان بازگشت آوارگان سوری به سوریه و جلوگیری از جریان بیشتر پناهجویان به ترکیه».ایساچنکو افزود: سقوط دولت بشار اسد در 8 دسامبر هجوم پناهجویان به ترکیه را متوقف کرد، اما "دو نگرانی اول همچنان باقی است".سوریه اکنون عملاً توسط گروهی اداره می شود که نامش توسط ایالات متحده در لیست سیاه قرار گرفته است؛ این گروه موسوم به تحریر الشام به همان اندازه که به ترکیه نزدیک هستند با ایران فاصله دارند.ایساچنکو مدعی است اگر آنکارا یک قرارداد دریایی به سبک لیبی با مقامات جدید دمشق امضا کند، افزایش نفوذ ترکیه در سوریه می تواند موقعیت این کشور را در دریای مدیترانه تقویت کند.

ترکش های شام به قفقاز

اوراسیا ریویو در ادامه یادداشت ادعایی اش آورد، افزایش نفوذ ترکیه در سوریه می‌تواند پیامدهایی برای تحولات قفقاز جنوبی داشته باشد، جایی که ایران، روسیه و ترکیه برای نفوذ با هم رقابت می‌کنند.کارشناسان براین باورند که در حالی که مذاکرات آستانه - قالبی که توسط سه کشور برای پایان دادن به درگیری در سوریه تعریف شد - ممکن است مرده باشد، اما همچنان به عنوان بستری برای مدیریت منافع مختلف عمل خواهد کرد.ایساچنکو در این باره مدعی است: «هماهنگی و مشورت در مورد مدیریت مناقشه بین ترکیه و ایران و روسیه در خاورمیانه و قفقاز جنوبی نباید منتفی شود».او می افزاید که حتی در سوریه، ترکیه و ایران ممکن است برخی از منافع خود را همسو کنند، مانند یافتن یک دشمن مشترک چون اسرائیل، که از زمان سقوط اسد تلاش دارد تا در خاک سوریه نفوذ بیشتری داشته باشد و پیشروی کند.با این حال، برخی مدعی اند که تهران به دنبال تضعیف ترکیه در سوریه خواهد بود، تا بار دیگر شام را در اختیار گرفته و از این جغرافیا برای حمایت از محور مقاومت بهره مند شود.از همین رو طالبلو در این باره مدعی است: "ایران به دنبال راه هایی برای بازگرداندن نفوذ در سوریه خواهد بود."

همزمان حمایت ایالات متحده از نیروهای دموکراتیک سوریه به رهبری کردها در سال های اخیر به دلیل ترکیبی از عوامل، از جمله خروج اکثریت نیروهای آمریکایی در سال های 2018 و 2019 و فشار های اعمالی ترکیه، متحد واشنگتن در ناتو، در موضع ضعف قرار گرفته است.کارشناسان می گویند آنکارا که در سال 2019 حمله به شمال سوریه را علیه نیروهای کرد آغاز کرد، اکنون در موقعیت قدرتمندتری برای به چالش کشیدن بیشتر کردها قرار دارد.از زمان سقوط دولت اسد، گروه‌های شورشی مورد حمایت آنکارا با نیروهای کرد درگیر شده‌اند و شهرهای منبج و طرفات که قبلاً تحت کنترل کردها بودند در نزدیکی مرز با ترکیه را تصرف کردند.در همین راستا ولادیمیر ون ویلگنبورگ، تحلیلگر ساکن کردستان عراق که کتاب‌هایی درباره کردهای سوریه تالیف کرده است، می‌گوید حضور 900 نیروی آمریکایی باقی مانده ممکن است تا حدودی از کردها محافظت کند، اما وضعیت همچنان مبهم است.او مدعی است: «دولت جدید در دمشق احتمالاً روابط با ترکیه را بر نیروهای دموکراتیک سوریه ترجیح خواهد داد. اوضاع برای کردها سخت است مگر اینکه با تحریر الشام به توافق برسند.»احمد الشرع، رهبر تحریر الشام، که قبلا با نام ابومحمد الجولانی شناخته می شد، می خواهد همه گروه های مسلح در سوریه را تحت یک پرچم متحد کند. ویلگنبورگ می‌گوید که اگر نیروهای دموکراتیک سوریه به آن بپیوندند، عملاً خودمختاری کردها در سوریه پایان خواهد یافت.