همشهری آنلاین – گروه سیاسی: در شرایطی که غرب‌آسیا درحال پشت‌سر گذاشتن روزهای پرتلاطمی است و با ادامه شرارت‌های رژیم‌صهیونیستی، تنش‌ها همچنان روند فزاینده‌ای دارد، گمانه‌زنی‌ها و طرح سناریوهای پیش روی دونالد ترامپ برای مواجهه با ایران، در کانون توجه تحلیلگران منطقه‌ای و بین‌المللی است.
از «دیپلماسی اجباری» گرفته تا «اعمال فاز دوم سیاست فشارحداکثری» و حتی «حمله احتمالی به تاسیسات هسته‌ای ایران» جزو سناریوهای طرح شده درباره سیاست اعمالی دولت جدید آمریکا در قبال ایران است؛ سناریوهایی که با توجه به تجربه سال‌های گذشته، واشنگتن در اجرایی‌سازی آنها با چالش‌های قابل‌توجهی مواجه خواهد بود.
۱
دیپلماسی اجباری
گزینه: یکی از سناریوهای پرتکرار درباره رویکرد ترامپ در مواجهه با ایران، توسل به نوعی دیپلماسی قهری در اجباری در قبال ایران است. معتقدان به این سناریو، بر این گمانند که ترامپ با بهره‌گیری از ابزارهای «تهدید» و «فشار» و البته با مشارکت شرکای اروپایی‌اش، باید تهران را وادار به مذاکره، به‌ویژه در سه محور اصلی «هسته‌ای»، «موشکی» و منطقه‌ای کند.
گزاره اشتباه: آدرس غلط این سناریو، «بهره‌گیری از ضعف منطقه‌ای کنونی ایران» است. برخی با طرح این گزاره اشتباه که با توجه به تحولات اخیر در سوریه، ایران اکنون در «موقعیت ضعف» قرار دارد و می‌توان به بهره‌گیری از این فرصت، جمهوری‌اسلامی را از موضع دست پایین، وادار به مذاکره کرد.
واقعیت ماجرا: نکته مهمی که در این سناریو مغفول مانده، طراحی سناریو براساس این برداشت غلط از تحولات منطقه‌ای است که «ایران هم‌اکنون در موضع ضعف است». تقویت تعامل راهبردی با قدرت‌های جهانی، از جمله روسیه و چین، توسعه تعامل‌های منطقه‌ای به‌ویژه با دولت‌های عربی، سیاست‌گذاری بر مبنای راهبرد محوری «خنثی‌سازی تحریم‌ها»، «افزایش نقش‌آفرینی در سازمان‌های منطقه‌ای و بین‌المللی» و... نشان می‌دهد «ضعف»، برداشت واقعی از موقعیت کنونی ایران نیست.
دیدگاه‌ها
- سید عباس عراقچی، وزیر امورخارجه در دیدار با رافائل گروسی: آماده مذاکره براساس منافع ملی و حقوق غیرقابل‌انکار خود هستیم، اما تحت فشار و ارعاب حاضر به مذاکره نیستیم.
- اندیشکده آمریکایی «موسسه بکر» : برای غلبه بر بی‌اعتمادی عمیق ایران نسبت به آمریکا، دولت ترامپ ممکن است نیاز به نشان دادن تعهد دوحزبی داشته باشد. به‌عنوان مثال، درگیر کردن کنگره می‌تواند به ایران اطمینان دهد هر توافقی پایدار است و نه صرفاً یک تلاش تاکتیکی برای از بین تضعیف تهران پیش از اقدام برای تغییر رژیم.
- رسانه عراقی بغداد الیوم: در دومین روز دی‌ماه جاری، رسانه عراقی بغداد الیوم مدعی شد که ایران در روزهای گذشته پیامی را از دولت منتخب آمریکا، از طریق عمان که از کانال‌های مهم در تبادل پیام‌ها بین تهران و واشنگتن محسوب می‌شود، دریافت کرده‌است؛ «پیام ترامپ به مسئولان ایرانی شامل آمادگی او برای مذاکره با تهران و امکان رسیدن به توافق هسته‌ای جدید است».
۲
فشار حداکثری
گزینه: یکی از گمانه‌زنی‌ها درباره سناریوهای احتمالی دولت دوم ترامپ برای مواجهه با ایران، مبتنی بر «اعمال سیاست فشارحداکثری ۲» است. هواداران این سناریو، که تعدادی از آنها از جمله چهره‌های نزدیک به ترامپ نیز به‌شمار می‌روند، با نادیده گرفتن تجربه‌های گذشته، معتقدند می‌توان با افزایش دادن فشارهای تحریمی علیه ایران، جمهوری‌اسلامی را وادار به کوتاه آمدن از مواضع خود کرد.
گزاره اشتباه: نقص اصلی این سناریو، نادیده گرفتن تجربه‌های آمریکا در اعمال سیاست فشار حداکثری در دولت نخست ترامپ است. مقام‌ها و کارشناسان آمریکایی و غربی طی سال‌های اخیر، بارها اعتراف کرده‌اند که سیاست فشار حداکثری دستاوردی برای واشنگتن نداشته و کاخ‌سفید نتوانسته از رهاورد این رویکرد، به اهداف مدنظر خود دست یابد.
واقعیت ماجرا: نقطه کانونی در این سناریو، گام‌های مهم و مستمر ایران در مسیر خنثی‌سازی تحریم‌ها و بی‌اثرسازی فشارهای تحریمی فزاینده آمریکاست. روند رو به افزایش صادرات نفت ایران و اذعان تحلیلگران غربی به موفقیت تهران در دور زدن تحریم‌ها، نشان می‌دهد توسل به این سناریو در نهایت دستاورد ویژه‌ای برای آمریکا به‌همراه نخواهد داشت، چراکه ایران در برابر این سیاست مقاوم شده و همکاری‌های منطقه‌ای خود را نیز افزایش داده‌است.
دیدگاه‌ها:
- رادیو ملی آمریکا: برایان کاتولیس، تحلیلگر آمریکایی طی روزهای اخیر در گفت‌وگو با رادیو ملی آمریکا تاکید کرد که بازگشت فشار حداکثری می‌تواند برای برخی از کشورهای عربی، که بر اصلاح اقتصاد خود و تلاش برای ادغام با بقیه اقتصاد جهانی متمرکز شده‌اند، آشفتگی‌های زیادی ایجاد کند و آخرین چیزی که آنها می‌خواهند، یک دوره آشفتگی و نااطمینانی دیگر در این بخش از جهان است.
- اندیشکده آمریکایی «موسسه بکر» : تقویت تحریم‌های آمریکا بر صادرات نفت ایران مورد استقبال کشورهای خلیج‌فارس قرار نخواهد گرفت. توانایی ایران در مقابله با تحریم‌ها نیز افزایش یافته است. شبکه‌های واسطه به ایران اجازه داده‌اند محدودیت‌ها را دور بزند و فروش و انتقال نفت را افزایش دهد.
۳
مواجهه نظامی با ایران
گزینه: برخی منابع غربی معتقدند «مشارکت آمریکا با اسرائیل در حمله به برخی تاسیسات هسته‌ای ایران» یکی از گزینه‌های روی‌میز ترامپ برای مقابله با ایران است؛ گزینه‌ای که عدم اظهارنظر شفاف ترامپ در این زمینه، به گمانه‌زنی‌ها درباره افزایش احتمال آن دامن زده‌است. براین اساس هم بود که اخیرا روزنامه آمریکایی «وال‌استریت ژورنال» گزارش داد تیم انتقالی دولت ترامپ، در حال بررسی گزینه‌های مختلف برای جلوگیری از دسترسی حکومت ایران به جنگ‌افزار هسته‌ای، ازجمله گزینه «حمله هوایی پیشگیرانه» است.
گزاره اشتباه: راهبردی‌ترین گزاره اشتباه در چنین سناریویی، نادیده گرفتن میزان پیشرفت برنامه هسته‌ای ایران از یک‌سو و عدم برآورد دقیق از توان بازدارندگی نظامی ایران ازسوی دیگر است.
واقعیت ماجرا: نکته اینجاست که با وجود فضاسازی‌های چهره‌های نزدیک به ترامپ، از جمله مایک والتس، گزینه اصلی مشاور امنیت ملی ترامپ، که هوادار شدت عمل نظامی علیه ایران هستند، تحلیلگران آمریکایی و غربی نیز اذعان دارند که با توجه به هزینه‌های سیاسی - امنیتی که اجرای این سناریو روی دست محور واشنگتن – تل‌آویو می‌گذارد، بعید است ترامپ چنین گزینه‌ای را انتخاب کند.
دیدگاه‌ها
- جان کیچ، استاد دانشگاه ایالتی تگزاس (مقاله در سایت real clear world): حمله نظامی به ایران ممکن است منجر به درگیری طولانی‌مدت، هزینه‌بر و انحراف توجه آمریکا از مسائل استراتژیک دیگر مانند چین و اقیانوس آرام شود. ترامپ باید از ورود به جنگ با ایران خودداری کند تا منابع نظامی آمریکا حفظ شود و تمرکز بر مناطق راهبردی‌تر باقی بماند.
- روزنامه آمریکایی هیل: ایران می‌تواند تنگه هرمز را مسدود کند و مانع از عبور ۳۰درصد از نفت جهان و ۲۰درصد از گاز طبیعی مایع شود که تأثیرات شدیدی بر اقتصاد جهانی خواهد گذاشت.
- اندیشکده آمریکایی «موسسه بکر» : به جز اسرائیل، تعداد کمی از بازیگران نسبت به جنگ با ایران از خود تمایل نشان می‌دهند؛ اقدامی که می‌تواند ثبات منطقه‌ای را برهم بزند و سرمایه‌گذاری‌های جاری در تنوع اقتصادی که در شورای همکاری خلیج فارس اولویت دارد را به عقب بیندازد. دولت ترامپ باید هزینه‌های یک درگیری تشدید شده با ایران را با مزایای احتمالی انجام این کار را بسنجد.
- دیوید سنجر، تحلیلگر نیویورک تایمز: تخریب زیرساخت‌های هسته‌ای ایران برای اسرائیل بسیار دشوار خواهد بود، مگر اینکه ترامپ نوعی حمایت ارائه دهد که پیشینیان او از آن امتناع کردند. هدف قرار دادن سایت غنی‌سازی نطنز توسط نیروی هوایی اسرائیل ممکن است امکان‌پذیر باشد، اما ایران برای تولید اورانیوم از تاسیسات مخفی شده در دل کوه به نام «فردو» استفاده می کند که نابود کردن آن به کمک های نظامی عظیم امریکا نیاز دارد.
