روسیه در قفقاز به ایران پشت کرد/ تمرکز دولت جدید سوریه بر ایران و شیعیان است

شیرین هانتر می گوید: هنوز مشخص نیست که آیا ترکیه بتواند پیروزی خود در سوریه را به تسلط منطقه‌ای تبدیل کند یا خیر. با این حال، بعید است که کشور‌های عربی، ترکیه را به چالش بکشند.

پس از سقوط دولت بشار اسد در سوریه، گروه تحریر الشام که از حمایت ترکیه برخوردار است کنترل امور را در دست گرفته است. با این وجود طی روز‌های اخیر شاهد گسترش اعتراضات مردمی از حمله علویان در مناطق علوی نشین سوریه هستیم

درباره تحولات سوریه و آینده آن پس از سقوط دولت اسد، خبرنگار تابناک گفتگویی با پروفسور شیرین هانتر عضو شورای روابط خارجی آمریکا انجام داده که در ادامه می‌آید.

هانتر متخصص مسائل سیاسی ایران، خاورمیانه و اسلام سیاسی است. تا پیش از انقلاب ۵۷ در ایران، هانتر عضو وزارت امور خارجه ایران بوده و پس از آن به ایالات متحده مهاجرت کرد. وی به زبان‌های فارسی، انگلیسی، فرانسه و ترکی مسلط است. وی همچنین عضو شورای روابط خارجی امریکاست. کتاب «روابط ایرانی - عربی، فرایند‌های تنش و سازگاری» از جمله کتاب‌های متأخر هانتر است. این کتاب تلاشی برای فهم و درک بهتر تاثیرات رقابت‌های فرهنگی، مدرنیزاسیون (نوگرایی)، اختلافات قومی و مذهبی، دولت‌سازی، نقش قدرت‌های بزرگ و سیستم سیاسی بین‌المللی بر روابط ایرانیان و اعراب طی هفت دهۀ گذشته است.

*پس از سقوط رژیم بشار اسد در سوریه، ترکیه دست برتر را در تحولات منطقه به دست آورده است. برخی معتقدند در نتیجه تغییر موازنه قوا در منطقه به نفع ترکیه، احتمال درگیری‌های منطقه‌ای افزایش می‌یابد. ارزیابی شما چیست؟

هنوز مشخص نیست که آیا ترکیه بتواند پیروزی خود در سوریه را به تسلط منطقه‌ای تبدیل کند یا خیر. با این حال، بعید است که کشور‌های عربی، ترکیه را به چالش بکشند. کشور‌های کلیدی عربی مانند عربستان سعودی و امارات اولویت‌های داخلی دارند.

همچنین اختلاف قابل توجهی بین آنها و ترکیه وجود ندارد. برخی از آنها مانند قطر متحدان ترکیه هستند. به طور خلاصه، در حالی که ممکن است بین ترکیه و برخی کشور‌های عربی رقابت وجود داشته باشد، درگیری بزرگ بسیار بعید است.

* پس از بهار عربی (۲۰۱۱)، نوعی رقابت بین ایران و محور مقاومت با جنبش اخوانی (قطر و ترکیه) و جریان سلفی-غربی (عربستان سعودی و امارات و متحدان غربی آن) وجود داشت. آیا ممکن است رقابت ترکیه و قطر با عربستان و امارات دوباره زنده شود؟

رقابت بین اخوانی‌ها و سلفی‌ها هرگز چندان جدی نبود. هر دو گروه سنی هستند. بعید است که عربستان سعودی یا امارات به دلیل نگرانی‌های اخوانی خود با دولت سوریه بجنگند.

همچنین، دولت جدید سوریه و گروه تحریر الشام به طور دقیق اخوانی صحبت نمی‌کند. تحریر الشام ریشه در القاعده، یک گروه سلفی-تکفیری افراطی دارد؛ بنابراین شک دارم که شاهد درگیری سلفی و اخوانی باشیم. در عوض، حداقل دولت سوریه بر تبلیغات ضد ایران و شیعه و احتمالاً اقدامات تروریستی تمرکز خواهد کرد.

* آیا ممکن است در نتیجه رقابت منطقه‌ای شاهد افزایش رقابت ایران و ترکیه در قفقاز جنوبی باشیم؟

در واقع، مدتی است که ایران رقابت در قفقاز را به ترکیه باخته است، نه به خاطر قدرت‌های خاص ترکیه، بلکه به دلیل حمایت غرب از ترکیه. در جمهوری آذربایجان، ترکیه از مزیت زبانی برخوردار است.

علاوه بر این، ایران از میراث تاریخی و ادبی و موسیقایی فارسی خود استفاده نکرده و تنها بر مذهب تمرکز کرده است. عامل اسرائیل نیز مهم بوده است. روسیه نیز علیه ایران اقدام کرده است. ایران به دلیل ضعف اقتصادی و انزوای سیاسی خود فاقد ابزار لازم برای رقابت در قفقاز با ترکیه است.

*علیرغم تاکید ارمنستان بر لزوم حفظ حاکمیت ارضی خود بر مسیر‌های مواصلاتی و عدم تغییر مرزها، وزیر حمل و نقل ترکیه چند روز پیش گفت: ترکیه به مذاکرات با جمهوری آذربایجان در مورد کریدور زنگزور ادامه خواهد داد. آیا فکر می‌کنید با توجه به شرایط فعلی، ساخت این کریدور در دستور کار باکو و آنکارا قرار گیرد؟

اگر روسیه و ترکیه برای توسعه کریدور زنگزور به توافق برسند، ارمنستان قادر به جلوگیری از آن نخواهد بود. علاوه بر این، ممکن است برای ارمنستان مشوق‌هایی برای موافقت با توسعه آن در نظر گرفته شود.

ایران نیز در موقعیتی نیست که مانع توسعه آن شود. اگر به اقدامات نظامی متوسل شود، بهانه‌ای برای دخالت ترکیه و احتمالا اسرائیل و حتی قدرت‌های غربی خواهد بود. محاسبات اشتباه گذشته و سیاست‌های اشتباه، گزینه‌های ایران را در قفقاز و در واقع در جا‌های دیگر به طور جدی محدود کرده است.

* سقوط نظام اسد موقعیت روسیه را در خاورمیانه تضعیف کرده است. با توجه به روند کنونی، روسیه چگونه می‌تواند جایگاه خود را در این منطقه بازیابی کند؟

حتی قبل از سقوط اسد، جنگ در اوکراین به طور جدی توانایی روسیه را برای بازی در دیگر تئاترها، از جمله خاورمیانه، تضعیف کرده بود. روسیه از نظر اقتصادی و ... چیز زیادی برای ارائه ندارد.

بنابراین، بعید است که روسیه بتواند در آینده نزدیک خسارات خود را جبران کند. روسیه هم با حمایت از ترکیه به جای ایران اشتباه کرد. در نهایت، حوادث چند سال و چند ماه اخیر نشان می‌دهد که ایران نمی‌تواند برای کمک به مسکو تکیه کند.

منبع: تابناک