صعود شکننده تولید خودرو

اگرچه تیراژ خودرو در آذرماه به واسطه افزایش میانگین ۳۰درصدی قیمت ۱۴درصد نسبت به آبان صعودی شد، با این حال روند تولید تجمیعی همچنان کاهشی است. به این معنا که در ۹ماه امسال نسبت به بازده زمانی مشابه سال گذشته تولید با افت ۶.۵درصدی روبه‌رو شده است. تصور بر این بود که افزایش قیمت در آبان‌ماه، به رشد تیراژ تا پایان سال کمک کند. این در شرایطی است که کمبود انرژی و همچنین شناورسازی نرخ ارز همچنان موانع اصلی رشد پایدار تولید در صنعت خودرو خوانده می‌شوند. 

به گزارش دنیای اقتصاد، تولید تجمیعی سالانه خودروهای سواری کشور در شرایطی نسبت به سال گذشته افت کرده که خودروسازان توانسته‌اند تیراژ ماهانه خود را افزایش دهند. طبق آخرین آمار اعلامی، سه خودروساز بزرگ و وابسته به دولت (ایران خودرو، سایپا و پارس خودرو)، در ۹ماه امسال و نسبت به مدت مشابه سال گذشته با افت ۶.۵درصدی تولید محصولات سواری مواجه شده‌اند. با این حال، تولید ماهانه آن‌ها –آذر به آبان- حدود ۱۴درصد بالا رفته است. این آمار با توجه به گزارش ارسالی خودروسازان به سامانه کدال بورس، به دست آمده است و همچنان خبری از آمار تولید وزارت صنعت، معدن و تجارت نیست. این وزارتخانه از ابتدای امسال و پس از چند ماه که انتشار آمار تولید خودرو در کشور را از سر گرفته بود، بار دیگر آمار موردنظر را حبس کرد. 

در حال حاضر، تنها مرجع دسترسی به آمار تولید خودروسازان، گزارش‌های ارسالی آن‌ها به سامانه کدال بورس است. طبق گزارش‌هایی که سه خودروساز بزرگ به سامانه کدال بورس ارسال کرده‌اند، تولید تجمیعی سالانه آن‌ها باز هم کاهش یافته، اما تیراژ ماهانه‌شان بالا رفته است. طی سال‌جاری تولید خودروهای سواری در بخش دولتی، نسبت به سال گذشته معمولا منفی بوده، اما تولید ماه به ماه افت‌وخیز داشته است، به نحوی که گاهی بالا و گاهی پایین آمده است. در کل اما اوضاع تولید خودروسازان وابسته به دولت در سال‌جاری مناسب نیست، چه آنکه نسبت به پارسال تیراژ کمتری به ثبت رسیده است. 

افت تولید در سال‌جاری، دلایل مختلفی دارد که از جمله مهم‌ترین آن‌ها، کمبود ارز، ضعف نقدینگی و چالش انرژی است. در ماه‌های ابتدایی سال و تا قبل از فرا رسیدن روزهای گرم و آغاز بی‌برقی‌های گاه به گاه، خودروسازان با کمبود ارز و ریال مواجه بودند. با فرا رسیدن روزهای گرم، چالش بی‌برقی نیز به مشکلات قبلی اضافه شد تا تولید بیشتر تحت فشار قرار گیرد. 

خودروسازان در نهایت نیمسال نخست ۱۴۰۳ را با افت تولید نسبت به مدت مشابه سال گذشته پشت سر گذاشتند. پیش‌بینی کارشناسان و فعالان صنعت خودرو این بود که در نیمه دوم سال، روند تولید تغییر می‌کند و تیراژ بالا خواهد رفت. با این حال، ادامه مشکلات مربوط به کمبود ارز و نقدینگی، اجازه تحقق این هدف را نداد. به این دو چالش، مساله کمبود برق و گاز نیز با توجه به سرد شدن هوا، اضافه شد، به نحوی که خودروسازان در ماه گذشته مجبور به کاهش شیفت‌های تولید خود شدند و این وضع احتمالا طی ماه جاری و ماه بعد نیز کم و بیش ادامه خواهد داشت. 

این وسط اما اتفاق مثبت برای تولید خودروسازان، اصلاح ۳۰درصدی قیمت کارخانه‌ای محصولات‌شان در اوایل آذر بود. با توجه به اینکه یکی از دلایل اصلی افت تولید خودروسازان در سال‌جاری، کمبود نقدینگی ناشی از فریز قیمت بود، اصلاح قیمت میانگین ۳۰درصدی کمک بزرگی به حل این چالش کرد. به نظر می‌رسد یکی از دلایل اصلی رشد تولید خودروسازان در آذر نسبت به آبان، همین اصلاح قیمت است، البته از این جهت که گفته می‌شود خودروسازان به عمد بخشی از توان تولید خود را به اصطلاح آف کرده بودند تا پس از اصلاح قیمت، آن را به کار گیرند. از همین رو، به نظر می‌رسد خودروسازان در آذر ماه و پس از آنکه به طور میانگین ۳۰درصد به قیمت محصولات خود اضافه کردند، تا حد امکان تمام توان تولید خود را به کار گرفته‌اند و نتیجه آن، رشد ۱۴ درصدی تیراژ نسبت به آبان است.

 از طرفی، تاثیر اصلاح قیمت بر بهبود نقدینگی خودروسازان نیز رفته رفته خود را نشان خواهد داد و این موضوع می‌تواند شوک مثبت دیگری به تولید آن‌ها در سه ماه پایانی سال بدهد. البته حذف سامانه نیما و شکل‌گیری ارز تجاری، هزینه تولید خودروسازان را بالا خواهد برد، مخصوصا اینکه این روزها دلار نیز روندی افزایشی به خود گرفته و طبعا هرچه نرخ آن بالا رود، هزینه تولید در خودروسازی هم رشد خواهد کرد. در این شرایط، باید منتظر ماند و دید سیاستگذار اصلاح قیمت دیگری را به این زودی‌ها برای خودروسازان در نظر خواهد گرفت یا باز هم شاهد فریز قیمتی طولانی خواهیم بود.

 به هر حال با توجه به تداوم نسبی چالش‌های تولید از یکسو و بازه زمانی تنها سه ماهه تا پایان سال و افزایش هزینه‌های تولید (با توجه به ظهور ارز تجاری)، ممکن است خودروسازان راه سختی برای دستیابی به رشد تولید و حتی خروج از تولید منفی نسبت به سال گذشته داشته باشند. طبق هدف‌گذاری وزارت صمت، قرار بود تولید خودروهای سواری خودروسازان وابسته به دولت در سال‌جاری نسبت به پارسال ۱۵درصد رشد کند و به بالای یک میلیون دستگاه برسد. این در حالی است که خودروسازان در ۹ ماه امسال به نحوی پیش نرفته‌اند که نشان دهد به این هدف خواهند رسید.

کل تولید محصولات سواری خودروسازان در ۹ ماه امسال، ۶۴۷هزار و ۲۵۴ دستگاه بوده است. بنابراین در حالی که تنها یک فصل به پایان سال باقی مانده، ۶۴درصد از برنامه مدنظر وزارت صمت در تولید خودروی سواری توسط شرکت‌های وابسته به دولت محقق شده است. اگر قرار بود خودروسازان طبق برنامه پیش بروند، باید تا پایان آذر بالغ بر ۷۵۰هزار دستگاه محصول سواری تولید می‌کردند. در حال حاضر نیز اگر قرار است این برنامه محقق شود، آن‌ها باید در۳ ماه پایانی سال بیش از ۳۵۰هزار دستگاه محصول را به تولید برسانند، اتفاقی که رخ دادن آن بعید به نظر می‌رسد. 

تولید ماهانه متوسط موردنیاز برای تحقق تیراژ بالغ بر یک میلیون دستگاه محصول سواری، حدود ۸۴هزار دستگاه است، در حالی که خودروسازان طی سال‌جاری معمولا بسیار کمتر از این رقم در ماه تولید داشته‌اند. نکته دیگر اینکه خودروسازان برای رسیدن به تولید پارسال در بخش سواری -۸۸۱هزار دستگاه- باید ۲۳۴هزار دستگاه محصول را در سه ماه پایانی تولید کنند، یعنی به طور متوسط ماهی ۷۸هزار دستگاه. 

جزئیات تولید ۹ ماهه

بنابر آمار منتشرشده در سایت کدال، ایران‌خودرو در ۹ ماه امسال ۳۷۰هزار و ۴۸۶ دستگاه انواع محصول سواری را به تولید رسانده که نسبت به مدت مشابه پارسال، افت ۶درصدی را نشان می‌دهد. تولید ماهانه این شرکت اما با رشد بیش از ۱۷درصد به ۴۳هزار و ۴۴۱ دستگاه رسیده است. ایران خودرو مانند گذشته بیشترین تولید خود را به مدل‌های پژو اختصاص داده است. این در حالی است که ایران‌خودرو درحال‌حاضر فقط پژو ۲۰۷ را از این خانواده به تولید می‌رساند. این شرکت در بازه زمانی تحت بررسی، ۱۲۲هزار و ۵۶۹ دستگاه پژو را تولید کرده است. با توجه به تولید ۹ ماه پارسال خانواده پژو، ایران‌خودرویی‌ها در تولید اعضای این خانواده افت حدودا ۴۲ درصدی داشته‌اند. 

در بین دیگر محصولات ایران‌خودرو، گروه سورن تیراژ ۸۷هزار و ۴۸۰ دستگاه را در ۹ ماه امسال از خود به جا گذاشته است. با در نظر گرفتن تیراژ این گروه خودرویی در ۹ماه پارسال، ایران‌خودرویی‌ها توانسته‌اند تولید در این گروه را ۱۱۱درصد بالا ببرند. طبق آمار منتشره در سایت کدال، دنا نیز در ۹ماه امسال نسبت به مدت مشابه سال گذشته تیراژ بیشتری داشته است. ایران‌خودرو اعلام کرده در ۹ ماه امسال ۶۴هزار و ۷۶۱ دستگاه دنا را به تولید رسانده است. بنابراین تولید دنا بیش از ۲هزار دستگاه بالا رفته است. 

اما دیگر محصول ایران‌خودرو به نام رانا ۹ماه امسال را با افت پشت‌سر گذاشته است. طبق اطلاعات منتشرشده در کدال، تا پایان آذر امسال ۱۲هزار و ۹۳۴ دستگاه رانا در این شرکت به تولید رسیده است. بنابراین تولید رانا حدود ۲۶درصد افت را به خود می‌بیند. 

ایران‌خودرویی‌ها در ۹ ماه امسال ۱۰هزار و ۷۵۰ دستگاه هایما را نیز مونتاژ کرده‌اند، حال آنکه در ۹ ماه مشابه پارسال، تیراژ این مونتاژی چینی ۱۵هزار و ۴۵۵ دستگاه بود. بنابراین مونتاژ هایما بیش از ۳۰درصد افت کرده است. 

طبق آمار منتشره در کدال، ایران‌خودرو در ۹ ماه امسال ۴۹هزار و ۴۳۷ دستگاه تارا تولید کرده است. تولید تارا نسبت به مدت مشابه سال گذشته رشد ۴۶درصدی داشته است. از ایران‌خودرو بگذریم و سراغ گروه سایپا برویم؛ دومین خودروساز بزرگ کشور که بیشترین حجم از سبد محصولاتش در ۹ ماه امسال نیز به خانواده ایکس ۲۰۰ (تیبا، کوئیک و ساینا) اختصاص داشته است. طبق آمار منتشره در کدال، سایپا ۲۰۰هزار و ۱۶۲ دستگاه تولید داشته که نسبت به ۹ماه پارسال ۸درصد افت را نشان می‌دهد. تولید ماهانه این شرکت نیز بیش از ۱۳درصد بالا رفته است. 

سایپا در تولید ایکس ۲۰۰ آمار ۱۵۳هزار و ۶۲۳ دستگاهی را طی ۹ ماه سال‌جاری از خود به جا گذاشته است. با توجه به رقم تولید این گروه خودرویی در ۹ ماه پارسال، تیراژ خانواده ایکس ۲۰۰ حدود ۱۴درصد افت را نشان می‌دهد. در این گروه خودرویی البته تیبا دیگر به تولید نمی‌رسد. در بازه زمانی تحت بررسی، سایپا همچنین توانسته ۳۵هزار و ۹۸۴ دستگاه شاهین را به تولید برساند. با این حساب، تولید شاهین نسبت به ۹ ماه پارسال افت ۴.۴ درصدی داشته است. 

دومین خودروساز ایران اما در بازه زمانی تحت بررسی، ۱۷ دستگاه آریا اتومات تولید کرده است. سایپا در آمار تولید خود گزینه‌ای به نام «سایر» نیز دارد که تیراژ ۱۰هزار و ۵۳۸ دستگاهی مقابل آن ثبت شده است. 

از سایپا به پارس‌خودرو برویم؛ سومین خودروساز بزرگ کشور که در ۹ماه امسال کوئیک دنده معمولی، ساینا اس، سهند و گروه Q۲۰۰ را به تولید رسانده است. طبق گزارش ارسالی به بورس، گروه Q۲۰۰ پارس خودرو تولید حدودا ۴۹هزار دستگاهی در ۹ ماه امسال داشته که نسبت به مدت مشابه پارسال از افت حدودا ۱۵درصدی حکایت دارد. 

پارس‌خودرو همچنین در حالی‌هزار و ۲۳۴ دستگاه کوئیک معمولی دنده‌ای را در ۹ماه امسال تولید کرده که در مدت مشابه پارسال، حدود ۲۲هزار دستگاه از این خودرو را به تولید رسانده بود. این محصول در آذر امسال هیچ تولیدی نداشته است. 

خودروساز سوم ایران همچنین در ۹ ماه امسال حدود ۱۲هزار دستگاه سهند را به تولید رسانده است. سهند محصول جدید پارس‌خودرو به شمار می‌رود که در ۹ ماه پارسال تنها ۳۲ دستگاه از آن تولید شد. پارس خودرو اما در بازه زمانی تحت بررسی ۱۴هزار و ۷۰۴ دستگاه ساینا اس را نیز تولید کرده است، خودرویی که در بازه زمانی مشابه پارسال در این شرکت به تولید نمی‌رسید.