آندوسکوپی چیست؟

به گزارش رکنا، آندوسکوپی یک روش پزشکی است که برای مشاهده داخل بدن به کمک یک دستگاه خاص به نام آندوسکوپ انجام می‌شود. آندوسکوپ یک لوله نازک و انعطاف‌پذیر است که دارای یک دوربین و نور در سر آن است. این دستگاه از طریق دهان، بینی، یا سایر سوراخ‌های طبیعی بدن یا حتی از طریق برش‌های کوچک وارد بدن می‌شود و تصاویری از داخل اندام‌ها و بافت‌ها به پزشک ارائه می‌دهد.

آندوسکوپی به پزشکان کمک می‌کند تا مشکلاتی مانند زخم‌ها، التهاب‌ها، تومورها، یا عفونت‌ها را شناسایی کنند. این روش معمولاً برای بررسی دستگاه گوارش، مجاری تنفسی، یا دستگاه ادراری استفاده می‌شود. انواع مختلفی از آندوسکوپی وجود دارد، مانند کولونوسکوپی (برای بررسی روده بزرگ) یا برونکوسکوپی (برای بررسی مجاری تنفسی).

انواع آندوسکوپی

آندوسکوپی انواع مختلفی دارد که هرکدام برای بررسی یک قسمت خاص از بدن یا درمان برخی مشکلات استفاده می‌شود. این روش‌ها به پزشکان کمک می‌کنند تا بدون نیاز به جراحی‌های بزرگ، مشکلات داخلی بدن را شناسایی و درمان کنند. در اینجا انواع مختلف آندوسکوپی توضیح داده شده است:

1. گاستروسکوپی (Gastroscopy)

هدف: بررسی قسمت‌های فوقانی دستگاه گوارش، از جمله مری، معده و دوازدهه (قسمت اول روده کوچک).

روش: آندوسکوپ از طریق دهان وارد می‌شود.

کاربردها: شناسایی زخم‌های معده، التهاب، تومورها، عفونت‌های هلیکوباکتر پیلوری، بیماری‌های گوارشی مانند رفلاکس معده (GERD) و نظارت بر درمان بیماری‌های گوارشی.

2. کولونوسکوپی (Colonoscopy)

هدف: بررسی روده بزرگ (کولون) و بخش‌های انتهایی روده کوچک.

روش: آندوسکوپ از طریق مقعد وارد روده بزرگ می‌شود.

کاربردها: شناسایی پولیپ‌ها، سرطان روده، التهاب روده، بیماری کرون، کولیت اولسراتیو و نظارت بر وضعیت بیمارانی که درمان‌هایی مانند شیمی‌درمانی دریافت کرده‌اند.

3. برونکوسکوپی (Bronchoscopy)

هدف: مشاهده مجاری تنفسی و ریه‌ها.

روش: آندوسکوپ از طریق دهان یا بینی وارد مجاری تنفسی می‌شود.

کاربردها: شناسایی عفونت‌ها، تومورها، خونریزی‌ها، انسداد مجاری تنفسی و مشکلات ریه مانند آسم، COPD یا سرطان ریه.

4. سیستوسکوپی (Cystoscopy)

هدف: بررسی مثانه و مجاری ادراری.

روش: آندوسکوپ از طریق مجاری ادراری (مقعد یا پیشابراه) وارد مثانه می‌شود.

کاربردها: شناسایی سنگ‌های مثانه، عفونت‌ها، سرطان مثانه، تنگی‌های مجاری ادراری و خونریزی‌ها.

5. آرتروسکوپی (Arthroscopy)

هدف: مشاهده مفاصل بدن، به ویژه زانو، شانه، مچ پا و مفاصل بزرگ.

روش: آندوسکوپ از طریق برش‌های کوچکی که در پوست ایجاد می‌شود، وارد مفصل می‌شود.

کاربردها: درمان آسیب‌های مفصلی مانند پارگی رباط‌ها، غضروف‌ها، مشکلات مفصلی، عفونت‌ها و جراحی‌های اصلاحی مفصل.

6. لاپاروسکوپی (Laparoscopy)

هدف: مشاهده داخل شکم و ارگان‌های داخلی مانند کبد، معده، روده‌ها، تخمدان‌ها و رحم.

روش: آندوسکوپ از طریق برش‌های کوچک در دیواره شکم وارد می‌شود.

کاربردها: جراحی‌های کم تهاجمی برای مشکلاتی مانند آپاندیسیت، بیماری‌های کبدی، سرطان‌های شکمی، مشکلات تخمدان و جراحی‌های زنان.

7. هیدروسونوگرافی (Hydrosonography)

هدف: استفاده از مایع به عنوان کمک برای مشاهده ساختارهای داخلی بدن به کمک آندوسکوپ.

روش: معمولاً برای ارزیابی اندام‌هایی مانند رحم یا مثانه.

کاربردها: بررسی مشکلات باروری در زنان یا مشکلات مثانه.

8. پروکتوسکوپی (Proctoscopy)

هدف: بررسی مقعد و بخش‌های ابتدایی روده بزرگ.

روش: آندوسکوپ از طریق مقعد وارد می‌شود.

کاربردها: بررسی خونریزی، التهاب، هموروئید، پولیپ‌ها و سرطان در ناحیه مقعد و رکتوم.

9. نیوروسکوپی (Neuroscopy)

هدف: مشاهده ساختارهای عصبی، به ویژه در مغز و نخاع.

روش: استفاده از دستگاه‌های خاص برای مشاهده سیستم عصبی.

کاربردها: شناسایی مشکلات عصبی مانند تومورهای مغزی، خونریزی‌ها، عفونت‌ها و آسیب‌های نخاعی.

10. اوروسکوپی (Urethroscopy)

هدف: بررسی مجاری ادراری و پیشابراه.

روش: آندوسکوپ از طریق مجاری ادراری وارد می‌شود.

کاربردها: شناسایی انسداد، سنگ‌های ادراری، تومورها و مشکلات مجاری ادراری.

11. فاستوسکوپی (Fistuloscopy)

هدف: مشاهده و بررسی فیستول‌ها (کانال‌های غیرطبیعی که معمولاً بین دو اندام یا بین اندام و پوست به وجود می‌آید).

روش: از طریق آندوسکوپ برای مشاهده مسیر فیستول استفاده می‌شود.

کاربردها: درمان فیستول‌های مقعدی، گوارشی یا دستگاه ادراری.

مزایای آندوسکوپی:

دقت بالا در تشخیص

کمتر تهاجمی بودن نسبت به جراحی‌های باز

دوره بهبودی کوتاه‌تر

امکان انجام درمان همزمان مانند بیوپسی یا برداشتن پولیپ

آندوسکوپی به پزشکان کمک می‌کند تا تشخیص دقیق‌تری داشته باشند و بیمار را از درمان‌های پیچیده و جراحی‌های باز بی‌نیاز کنند.

کاربردهای آندوسکوپی

آندوسکوپی برای تشخیص و درمان بسیاری از مشکلات و بیماری‌ها در داخل بدن استفاده می‌شود. در اینجا برخی از مهم‌ترین کاربردهای آندوسکوپی آورده شده است:

1. تشخیص بیماری‌ها

زخم‌ها و التهاب‌ها: آندوسکوپی برای شناسایی زخم‌ها، التهاب‌های گوارشی، یا زخم‌های معده و دوازدهه استفاده می‌شود.

تومورها: این روش به تشخیص تومورها یا رشد غیرعادی سلول‌ها در دستگاه‌های مختلف بدن، مانند روده، معده، ریه‌ها، و مثانه کمک می‌کند.

سرطان‌ها: آندوسکوپی ابزار مفیدی برای شناسایی سرطان‌های مختلف، به ویژه سرطان‌های دستگاه گوارش، ریه‌ها و مثانه است.

عفونت‌ها: برای تشخیص عفونت‌های داخلی، مانند عفونت‌های روده‌ای (هلیکوباکتر پیلوری) یا عفونت‌های مجاری تنفسی و ادراری.

2. برداشت نمونه (بیوپسی)

نمونه‌برداری: در هنگام آندوسکوپی، پزشک می‌تواند نمونه‌ای از بافت یا سلول‌ها (بیوپسی) برای آزمایش بیشتر بردارد تا به تشخیص دقیق‌تری برسد.

آزمایش‌ها: بیوپسی می‌تواند برای بررسی وجود سلول‌های سرطانی یا عفونت‌های خاص انجام شود.

3. درمان بیماری‌ها

برداشتن پولیپ‌ها: در آندوسکوپی کولون یا گاستروسکوپی، پزشک می‌تواند پولیپ‌ها (رشد غیرطبیعی سلول‌ها) را که ممکن است به سرطان تبدیل شوند، بردارد.

درمان خونریزی‌ها: در موارد خونریزی‌های داخلی، آندوسکوپی به پزشک اجازه می‌دهد تا خونریزی‌ها را شناسایی کرده و آنها را درمان کند.

بازکردن انسدادها: در مواردی که مجاری تنفسی، روده یا دستگاه ادراری مسدود شده باشند، آندوسکوپی می‌تواند برای باز کردن این انسدادها استفاده شود.

جراحی‌های کم‌تهاجمی: آندوسکوپی برای انجام جراحی‌های کوچک و کم‌تهاجمی، مانند درمان مشکلات مفصلی (آرتروسکوپی) یا بیماری‌های شکمی (لاپاروسکوپی) استفاده می‌شود.

4. پایش و نظارت

نظارت بر بیماری‌ها: برای بررسی وضعیت بیمارانی که بیماری‌های مزمن مانند بیماری کرون، کولیت اولسراتیو، یا سرطان دارند، آندوسکوپی به عنوان ابزاری برای نظارت استفاده می‌شود.

پایش درمان‌ها: در طول درمان برخی بیماری‌ها مانند سرطان، آندوسکوپی به پزشک کمک می‌کند تا تأثیر درمان‌ها را ارزیابی کرده و ببیند که آیا بیماری در حال پیشرفت است یا درمان مؤثر بوده است.

5. درمان مشکلات سیستم تنفسی

شناسایی مشکلات تنفسی: آندوسکوپی برونکوسکوپی برای شناسایی بیماری‌ها و مشکلات تنفسی مانند آسم، COPD، عفونت‌های تنفسی، یا تومورهای ریه استفاده می‌شود.

برداشتن مواد خارجی: در مواردی که جسم خارجی وارد مجاری تنفسی شده باشد، آندوسکوپی می‌تواند برای برداشتن این اجسام استفاده شود.

6. درمان مشکلات مجاری ادراری

تشخیص و درمان مشکلات مثانه: سیستوسکوپی به پزشکان کمک می‌کند تا مشکلات مثانه، سنگ‌ها، تومورها، یا انسدادهای مجاری ادراری را تشخیص دهند و درمان کنند.

باز کردن انسدادها: اگر مجاری ادراری مسدود شده باشند، آندوسکوپی می‌تواند برای باز کردن این انسدادها استفاده شود.

7. درمان مشکلات مفصلی

آرتروسکوپی: این نوع آندوسکوپی برای مشاهده و درمان مشکلات مفصلی مانند پارگی رباط‌ها، غضروف‌ها و آسیب‌های مفصلی به کار می‌رود.

درمان آسیب‌های مفصلی: پزشک می‌تواند با استفاده از آندوسکوپ جراحی‌هایی مانند ترمیم رباط‌ها و غضروف‌ها را انجام دهد.

8. جراحی‌های شکمی

لاپاروسکوپی: برای درمان مشکلاتی مانند آپاندیسیت، بیماری‌های کبدی، سرطان‌ها و مشکلات تخمدان از این روش استفاده می‌شود.

درمان بیماری‌های شکمی: آندوسکوپی به پزشک کمک می‌کند تا بیماری‌ها را در داخل شکم شناسایی و درمان کند.

آندوسکوپی با توجه به کاربردهای گسترده‌اش، ابزاری مهم در تشخیص و درمان بسیاری از بیماری‌ها محسوب می‌شود و به پزشکان امکان می‌دهد مشکلات داخلی بدن را به صورت دقیق و سریع بررسی کنند.

مزایای آندوسکوپی

آندوسکوپی به عنوان یک روش کم‌تهاجمی و مؤثر در پزشکی دارای مزایای بسیاری است که به پزشکان و بیماران کمک می‌کند. در اینجا برخی از مهم‌ترین مزایای آندوسکوپی آورده شده است:

1. کم‌تهاجمی بودن

آندوسکوپی نیاز به جراحی‌های باز و برش‌های بزرگ ندارد. به همین دلیل، دوره بهبودی کوتاه‌تر و کم‌دردتری دارد.

2. دقت بالا در تشخیص

با استفاده از آندوسکوپ، پزشک می‌تواند تصاویر واضح و دقیقی از داخل بدن مشاهده کند که به تشخیص دقیق‌تر بیماری‌ها کمک می‌کند.

3. امکان انجام درمان همزمان

در برخی موارد، علاوه بر تشخیص، درمان‌هایی مانند برداشتن پولیپ‌ها، بیوپسی یا توقف خونریزی‌ها همزمان با انجام آندوسکوپی ممکن است.

4. دوره بهبودی کوتاه‌تر

چون این روش کم‌تهاجمی است، بیمار معمولاً نیاز به بستری شدن طولانی ندارد و می‌تواند سریع‌تر به زندگی روزمره خود بازگردد.

5. خطرات و عوارض کمتر

آندوسکوپی به طور کلی نسبت به جراحی‌های باز خطرات کمتری دارد. خونریزی و عفونت‌ها در این روش نسبت به جراحی‌های باز بسیار نادرتر هستند.

6. دستگاه قابل انعطاف و دقیق

آندوسکوپ‌ها معمولاً نازک و منعطف هستند و به پزشک این امکان را می‌دهند که به راحتی به قسمت‌های مختلف بدن دسترسی پیدا کرده و معاینه کند.

7. تشخیص زودهنگام بیماری‌ها

آندوسکوپی به پزشکان کمک می‌کند تا بیماری‌هایی مانند سرطان‌ها یا مشکلات گوارشی را در مراحل اولیه شناسایی کنند که این می‌تواند تأثیر زیادی در نتایج درمانی داشته باشد.

8. مراقبت کمتر بعد از عمل

بیمار معمولاً به مراقبت‌های پیچیده بعد از عمل نیاز ندارد و ممکن است تنها نیاز به نظارت کوتاه‌مدت بعد از انجام آندوسکوپی داشته باشد.

9. امکان درمان‌های دقیق و موضعی

در برخی موارد، پزشکان می‌توانند از طریق آندوسکوپی درمان‌های دقیق و موضعی مانند برداشتن پولیپ‌ها یا درمان خونریزی‌ها را به طور مستقیم انجام دهند.

10. عدم نیاز به برش‌های بزرگ

بر خلاف جراحی‌های سنتی که نیاز به برش‌های بزرگ در پوست دارند، آندوسکوپی فقط نیاز به برش‌های کوچک دارد که پس از آن به راحتی درمان می‌شود.

معایب و خطرات آندوسکوپی

آندوسکوپی اگرچه یک روش کم‌تهاجمی و مفید است، اما مانند هر روش پزشکی دیگری دارای معایب و خطراتی نیز می‌باشد. در اینجا برخی از معایب و خطرات آندوسکوپی آورده شده است:

1. خطرات عفونت

با وجود اینکه آندوسکوپ‌ها معمولاً ضدعفونی می‌شوند، هنوز احتمال کمی برای انتقال عفونت‌ها به بدن از طریق آندوسکوپ وجود دارد، به خصوص اگر دستگاه به درستی استریل نشود.

2. خطرات خونریزی

در برخی موارد، به ویژه زمانی که بیوپسی انجام می‌شود یا پولیپ‌ها برداشته می‌شوند، ممکن است خونریزی داخلی رخ دهد.

3. آسیب به بافت‌ها

در موارد نادر، آندوسکوپی می‌تواند به بافت‌ها یا ارگان‌های داخلی آسیب وارد کند، مانند سوراخ شدن دیواره‌های روده یا معده.

4. واکنش‌های آلرژیک

در برخی بیماران، داروهایی که برای آرامش یا بی‌حسی استفاده می‌شوند، ممکن است واکنش‌های آلرژیک ایجاد کنند.

5. درد و ناراحتی موقت

برخی از بیماران ممکن است پس از انجام آندوسکوپی احساس درد یا ناراحتی در ناحیه‌ای که آندوسکوپ وارد بدن شده است (مانند معده، روده یا مجاری تنفسی) داشته باشند.

6. احتیاط در بیماران خاص

در افرادی که مشکلات قلبی، تنفسی یا سیستم ایمنی ضعیف دارند، انجام آندوسکوپی ممکن است خطراتی مانند حمله قلبی یا مشکلات تنفسی به همراه داشته باشد.

7. نیاز به آرام‌بخش

بسیاری از بیماران برای انجام آندوسکوپی نیاز به داروهای آرام‌بخش دارند که ممکن است عوارض جانبی مانند حالت تهوع، سردرد، یا خواب‌آلودگی ایجاد کند.

8. عدم توانایی در مشاهده برخی نواحی

گاهی اوقات آندوسکوپی نمی‌تواند به طور کامل به برخی نواحی بدن دسترسی پیدا کند، به ویژه اگر این نواحی پیچیده یا دور از دسترس باشند.

9. هزینه‌ها

انجام آندوسکوپی در برخی موارد ممکن است هزینه‌بر باشد، به ویژه اگر نیاز به انجام بیوپسی یا درمان‌های اضافی باشد.

10. احتمال نیاز به جراحی باز

در صورت بروز مشکلاتی مانند آسیب‌های جدی به ارگان‌ها یا بافت‌ها، ممکن است آندوسکوپی نتواند درمان کامل را انجام دهد و نیاز به جراحی باز وجود داشته باشد.

این معایب و خطرات به‌طور کلی نادر هستند، اما باید به آن‌ها توجه کرد و قبل از انجام آندوسکوپی، مشاوره دقیقی با پزشک داشت.

چه کسانی به آندوسکوپی نیاز دارند؟

آندوسکوپی یک روش تشخیصی و درمانی است که می‌تواند به افراد مختلفی کمک کند. افرادی که نیاز به آندوسکوپی دارند، معمولاً به دلایل خاص پزشکی و پس از ارزیابی علائم و مشکلات خود توسط پزشک، به این روش ارجاع می‌شوند. در اینجا به برخی از افرادی که ممکن است نیاز به آندوسکوپی داشته باشند اشاره می‌کنیم:

1. افرادی با علائم گوارشی مزمن

درد مداوم شکم: افرادی که درد شکم طولانی‌مدت یا مزمن دارند.

سوء هاضمه: افرادی که دچار سوء هاضمه مکرر، احساس سنگینی یا پر بودن معده هستند.

تهوع و استفراغ مکرر: افرادی که به طور مداوم احساس تهوع یا استفراغ دارند.

خونریزی گوارشی: در صورتی که خون در مدفوع یا استفراغ مشاهده شود.

2. افرادی که مشکلات بلع دارند

افرادی که در بلع غذا، مایعات یا داروها مشکل دارند یا درد هنگام بلع دارند، ممکن است به آندوسکوپی نیاز پیدا کنند تا علت آن بررسی شود.

3. افرادی که علائم ریفلاکس معده دارند

رفلاکس اسید: کسانی که از بیماری رفلاکس معده به مری (GERD) رنج می‌برند و علائم آن مانند سوزش معده، درد قفسه سینه و طعم تلخ در دهان دارند.

4. افرادی که مشکلات روده دارند

تغییر در عادات روده: تغییرات غیرعادی در حرکات روده، مانند اسهال مزمن، یبوست شدید یا خونریزی از مقعد.

درد روده‌ای: کسانی که دچار درد یا التهاب در روده‌ها هستند و نتایج آزمایشات اولیه آنها مبهم است.

5. افرادی که مشکلات تنفسی دارند

سرفه مداوم یا خس‌خس سینه: افرادی که دچار سرفه مزمن یا خس‌خس سینه هستند و دلیل آن نامشخص است.

مشکلات تنفسی ناگهانی: کسانی که مشکلات تنفسی به همراه تنگی نفس یا درد قفسه سینه دارند.

6. افرادی که علائم غیرمعمول در مجاری ادراری دارند

خون در ادرار: افرادی که خون در ادرار خود مشاهده می‌کنند یا در هنگام ادرار درد دارند.

مشکلات در دفع ادرار: کسانی که در دفع ادرار مشکل دارند، مثلاً تکرر ادرار، درد یا سوزش هنگام ادرار.

7. افرادی با سابقه خانوادگی بیماری‌های خاص

سرطان دستگاه گوارش: افرادی که سابقه خانوادگی سرطان‌های گوارشی مانند سرطان روده بزرگ یا معده دارند.

بیماری‌های ارثی: افرادی که سابقه خانوادگی بیماری‌های خاص مانند بیماری کرون یا کولیت اولسراتیو دارند.

8. افرادی که دچار اختلالات یا خونریزی‌های داخلی هستند

خونریزی داخلی: افرادی که علائمی از خونریزی داخلی مانند کاهش وزن غیرطبیعی، ضعف، یا کم‌خونی دارند.

9. افرادی که مشکلات مفصلی یا عضلانی دارند

درد مفصلی: افرادی که از درد مفاصل رنج می‌برند و نیاز به ارزیابی دقیق دارند.

آسیب‌های مفصلی: افرادی که دچار آسیب‌های مفصلی یا پارگی‌های رباط‌ها هستند.

10. افرادی که به بیماری‌های مزمن یا سرطان مشکوک هستند

بیمارانی که تحت درمان برای بیماری‌های مزمن مانند سرطان یا بیماری‌های التهابی گوارشی قرار دارند و نیاز به نظارت دقیق دارند.

آیا آندوسکوپی به بیهوشی نیاز دارد؟

آندوسکوپی در بیشتر موارد نیازی به بیهوشی کامل ندارد، اما این موضوع به نوع آندوسکوپی و وضعیت بیمار بستگی دارد. در زیر جزئیات بیشتری در این مورد آورده شده است:

1. آندوسکوپی‌های معمولی (بدون بیهوشی کامل)

آندوسکوپی دستگاه گوارش فوقانی (معده و مری):

اغلب از آرام‌بخش (سدیشن) و داروهای بی‌حسی موضعی استفاده می‌شود تا بیمار راحت باشد و درد یا ناراحتی احساس نکند.

در این حالت بیمار در حالت خواب‌آلودگی قرار می‌گیرد، اما به طور کامل بیهوش نمی‌شود.

کولونوسکوپی (بررسی روده بزرگ):

معمولاً از آرام‌بخش استفاده می‌شود. بیمار هوشیاری نسبی دارد اما هیچ‌گونه درد یا ناراحتی احساس نمی‌کند.

2. آندوسکوپی‌های خاص (نیازمند بیهوشی کامل)

در برخی آندوسکوپی‌های پیچیده‌تر یا درمانی، ممکن است نیاز به بیهوشی عمومی باشد، به‌خصوص اگر:

بیمار اضطراب شدید داشته باشد.

آندوسکوپی به دلایل درمانی پیچیده مانند جراحی‌های کم‌تهاجمی انجام شود.

مدت زمان آندوسکوپی طولانی باشد.

مثال‌ها:

اندوسونوگرافی (EUS): ممکن است به بیهوشی کامل نیاز داشته باشد.

آرتروسکوپی (آندوسکوپی مفاصل): در اغلب موارد با بیهوشی کامل انجام می‌شود.

3. موارد خاص نیاز به بیهوشی کامل

کودکان: به دلیل ناتوانی در همکاری و آرام ماندن در طول فرآیند، معمولاً بیهوشی عمومی استفاده می‌شود.

بیمارانی با مشکلات پزشکی خاص: اگر بیمار نتواند آرام بماند یا شرایط پزشکی خاصی داشته باشد، بیهوشی کامل ترجیح داده می‌شود.

4. بدون بیهوشی یا آرام‌بخش

در برخی از آندوسکوپی‌های ساده، مانند سیگموئیدوسکوپی (بررسی بخشی از روده بزرگ)، ممکن است به بیهوشی یا حتی آرام‌بخش نیازی نباشد و بیمار تنها کمی ناراحتی احساس کند.

5. مشاوره پیش از آندوسکوپی

پزشک پیش از انجام آندوسکوپی با بیمار صحبت می‌کند و نوع آرام‌بخشی یا بیهوشی را بر اساس شرایط بیمار، نوع آندوسکوپی و ترجیح بیمار تعیین می‌کند.

بنابراین، نیاز به بیهوشی در آندوسکوپی به نوع آندوسکوپی، پیچیدگی آن و شرایط بیمار بستگی دارد و در بسیاری از موارد تنها آرام‌بخش کافی است.