اعتماد در اقتصاد از دست رفته است / اول باید تورم را کنترل کنیم بعد صفر‌های ریال را!

فرارو- اخیرا، لایحه اصلاح قانون پولی و بانکی کشور که به منظور حذف ۴ صفر از پول ملی و اصلاح نظام پولی کشور تهیه شده است، به مجلس شورای اسلامی تقدیم شد. هدف از این لایحه، اصلاح ساختار پولی کشور، کاهش تورم و افزایش کارآیی پول ملی در معاملات روزانه به مجلس اعلام شده است. این نخستین باری نیست که این تصمیم از سوی دولت‌ها در ایران مطرح می‌شود، اما تا کنون هیچوقت لایحه حذف ۴ صفر توسط مجلس تایید نشده است.

به گزارش فرارو، همزمان با این پیشنهاد دولت، وضعیت نرخ ارز و روند صعودی آن زیر نظر کارشناسان حوزه اقتصاد است. عبدالناصر همتی، وزیر اقتصاد، در نشست ارزی کمیسیون اقتصادی مجلس، گفته است: «تفاوت قیمت بین نیما و بازار آزاد باعث یک رانت حدودا ۴۰ درصدی شده بود، در واقع سامانه نیما فقط تبدیل به یک سامانه شده بود و بازار نبود و عملا یک ۴۲۰۰ جدید بود و چاره‌ای جز اصلاح قیمتی وجود نداشت. نمی‌شود با وجود تورم ۴۰ درصدی نرخ ارز ثابت باشد.»

با توجه به این شرایط، پرسش‌هایی مطرح است از جمله این که آیا این بار این لایحه حذف ۴ صفر تصویب می‌شود و تبعات و پیامد‌های اجرای این طرح چیست؟ دکتر وحید شقاقی شهری، اقتصاددان و استاد دانشگاه خوارزمی در گفت‌و‌گو با فرارو به بررسی این موضوع پرداخته است:

قبل از حل مشکل تورم نمی‌توان صفر‌ها را حذف کرد

وحید شقاقی به فرارو گفت: «مسئله حذف صفر برای بار چندم است که در کشور مطرح می‌شود، این موضوع در دولت‌های مختلف، سابقه چندین باره دارد و حتی خاطرم است در دولت دوم روحانی در هیئت وزیران، ریال را به تومان تبدیل کردند، اما نمی‌دانم چرا اجرایی نشد. این در حالیست که حتی دولتمردان ما هم در گزارش‌های اقتصادی خود از عبارت همت (هزار میلیارد تومان) استفاده می‌کنند. مردم هم وقتی در حال انجام کار‌های خدماتی خود هستند، از کلمه «تومان» استفاده می‌کنند. درواقع نه مردم نه دولتمردان از ریال استفاده نمی‌کنند و سال‌های سال است که از تومان استفاده می‌کنیم. به اعتقاد من اولین توصیه می‌تواند این باشد؛ کاری که در دولت دوم آقای روحانی دنبال شد را ادامه دهیم و ریال را به تومان تبدیل کنیم، چرا که هم در محاوره و هم در بیان مسئولان، تومان جا افتاده است. اما درباره حذف ۴ صفر، معتقدم هنوز زود است که این اتفاق رخ دهد چرا که افق مهار تورم در اقتصاد ایران دیده نمی‌شود و برای سال آتی نیز چشم انداز تورم بالای ۴۰ درصد است. طی سال‌های آینده نیز ما همچنان تورم بالا را داریم؛ لذا تا زمانی که تورم مهار نشود، حذف صفر بی معنی است چرا که چند سال دیگر دوباره بر می‌گردیم سر جای اول.»

وی افزود: «در دنیا، کشور‌هایی که درگیر ابر تورم بوده‌اند، دولتمردان بعد از کنترل تورم، صفر‌ها را حذف کرده‌اند. اما در اقتصاد ایران، شرایط ابرتورمی اتفاق نیفتاده و شاهد تورم‌های هزار درصد، ده هزار درصد، یک میلیون درصد و امثالهم نبودیم. چنین شرایطی در آلمان، آرژانتین و ونزوئلا رخ داده است. اما تاکید من بر این است که پس از رسیدن به شرایط باثبات است که می‌توان صفر‌ها را حذف کرد. در اقتصاد ایران، افق روشنی برای مهار تورم نداریم، در ضمن ما در کشور ابرتورم نداشته‌ایم. ما با تورم‌های بالا رو به رو شده‌ایم. اما ابر تورم نداشته‌ایم.»

بهتر است ریال را به تومان تبدیل کنیم

این اقتصاددان در ادامه گفت: «اما بهترین کار چیست؟ معتقدم بهتر است ریال را به تومان تبدیل کنند، چون سالهاست که عملا کارکرد خود را بین اقشار عمومی و در معاملات تجاری مردم از دست داده است، همانطور که اشاره کردم مقامات هم عادت کرده‌اند برای بیان اعداد سنگین و کلان اقتصاد کشور از تومان استفاده کنند. اگر می‌خواهیم تغییری ایجاد کنیم. ابتدا باید روی اصلاحات ساختاری مهار تورم متمرکز باشیم. حذف صفر بدون در نظر گرفتن تورم بالا، نه تنها پس از مدتی کوتاه بازگشت پذیری دارد، بلکه هزینه را برای اقتصاد کشور، افزایش می‌دهد، چرا که وقتی صفر‌ها حذف می‌شود، بنگاه‌ها و شرکت‌ها باید حساب و کتاب‌های خود را بازنگری کنند و در نتیجه هزینه‌ای به بنگاه‌های اقتصادی تحمیل می‌شود. حالا این نکته را نیز در ذهن داشته باشیم که با همه این هزینه ها، دوباره در عرض ۲، الی ۳ سال بعد، همه چیز به جای اول خود باز می‌گردد. پس بهتر نیست که دولت و مجلس ابتدا تلاش کنند که تورم را کنترل کنند؟ زمانی که مطمئن شدیم دیگر شوک‌های تورمی را نخواهیم داشت، آنگاه می‌توانیم با فراغ بال به سراغ حذف صفر برویم. حقیقت این است که حذف صفر‌ها هیچ تاثیری بر تورم و انتظارات تورمی، ارزش پول ملی و سایر شاخص‌های مهم اقتصادی نخواهد داشت و صرفا برای سهولت کارها، این اتفاق رخ می‌دهد.»

وی افزود: «سخنان آقای همتی درباره این که گفته‌اند نمی‌شود با وجود تورم ۴۰ درصدی نرخ ارز ثابت باشد، درست و منطقی است. اگر بخواهیم ارز را سرکوب کنیم، آن هم در شرایطی که تورم را مهار نکرده‌ایم، شرایط بی معنی را ایجاد می‌کند که به رانت در اقتصاد منتهی می‌شود. دولت باید برنامه مهار تورم خود را رونمایی کند. ما هنوز برنامه دولت برای مهار تورم را ندیده‌ایم. تا زمانی که نتوانیم تورم را مهار کنیم، سایر متغیر‌ها دنباله رو تورم خواهند بود که یکی از این متغیرها، دلار خواهد بود. آقای همتی در بخشی از سخنان خود هم به ۲۰ تا ۴۰ میلیارد دلار ارز خانگی اشاره کرده‌اند. چندیدن بار این پیشنهاد در دولت‌های مختلف مطرح شده است که مردم ارز‌های خود را به دولت بسپارند و در برابر آن اوراق قرضه بگیرند. اما این موضوع زمانی رخ می‌دهد که مردم به بانک مرکزی و گفته‌های بانک مرکزی اعتماد داشته باشند. یعنی به پشتوانه اعتماد به بانک مرکزی، اوراق را خریداری کرده و دلار‌های خود را تحویل دهند. تا زمانی که این اعتماد وجود نداشته باشد، این پول‌ها از صندوق‌های امانات و خانه‌ها بیرون نخواهد آمد. چند سال پیش نیز به مردم گفته شد، اوراق ارزی خریداری کنند و سود هم به آنان تعلق خواهد گرفت، اما وقتی در سررسید، برای دریافت دلار‌های خود مراجعه کردند، ریال تحویل گرفتند؛ بنابراین وقتی خلف وعده می‌شود، بازگرداندن اعتماد بسیار سخت است. درواقع می‌شود مصداق این جمله که؛ «من از این ناراحت نیستم که به من دروغ گفته‌ای، بلکه از این ناراحتم که نمی‌توانم به شما اعتماد کنم». رکن اقتصاد اعتماد است، اگر مردم اعتماد کنند، می‌توانیم به راحتی از دلار‌ها و طلا‌های خانگی در اقتصاد استفاده کنیم، اما وقتی بدعهدی کرده‌ایم و اعتماد سلب شده است، برگرداندن اعتماد کاری بسیار دشوار است و دولتمردان باید تلاش زیادی برای بازگرداندن اعتماد مردم داشته باشند.»