عربستان سعودی و الزامات پیشرفت در خاورمیانۀ ناپایدار

به گزارش گروه آنلاین روزنامه دنیای اقتصاد؛ در حالی که کشورهای منطقۀ جنوب غربی آسیا در وضعیت نابسامانی به سر می‌برند، عربستان در مسیری متفاوت و امیدوارکننده قرار دارد. ایران نیز با چالش‌های داخلی قابل‌توجهی مانند قطعی برق، کمبود انرژی و آلودگی هوا دست‌و‌پنجه نرم می‌کند. این شرایط، ایران را در مقایسه با عربستان سعودی به یک بازیگر غیرفعال در عرصۀ توسعه و نوآوری تبدیل کرده است.

در این فضا، عربستان سعودی تحت زعامت ابن‌سلمان، با اتخاذ یک استراتژی جامع و رویکردی مدرن به توسعه هوش مصنوعی و تکنولوژی‌های نوین، به‌دنبال تبدیل‌شدن به یکی از رهبران جهانی در این حوزه است. این رویکرد نه‌تنها نمایانگر تغییرات بنیادی در ساختار حکمرانی و اقتصادی عربستان است، بلکه نشان‌دهندۀ این است که این کشور چگونه می‌تواند از فرصت‌های موجود بهره‌برداری کند و در عرصه بین‌المللی نقش فعالی ایفا کند.

ریاض با تمرکز بر توسعه پایدار و هوش مصنوعی، در صدد است تا در راستای طرح «چشم‌انداز ۲۰۳۰» به اهداف بلندپروازانه خود دست یابد.

این طرح شامل هفت رکن کلیدی است که به صورت جامع و هم‌افزا برای ایجاد زیرساخت‌های مناسب و نهادینه‌سازی فناوری‌های نوین در عربستان طراحی شده است. این کشور به عنوان یکی از بازیگران اصلی در حوزه هوش مصنوعی، سرمایه‌گذاری‌های قابل توجهی را در این زمینه انجام می‌دهد. کل سرمایه‌گذاری دولت در فناوری‌های نوین، از جمله هوش مصنوعی، به ۲۲۶.۵ میلیون دلار رسیده است که رشد سالانه قابل توجهی (CAGR) معادل ۵۹% از سال ۲۰۱۹ تا ۲۰۲۳ را نشان می‌دهد.

صندوق سرمایه‌گذاری عمومی (PIF) در حال هدایت توسعه یک اکوسیستم قوی هوش مصنوعی است و با سرمایه‌گذاری در شرکت‌هایی همچون بانک ریاض و SCAI، و همچنین تأسیس شرکت Alat، در تلاش است تا این کشور را به یک هاب جهانی برای فناوری‌های پایدار تبدیل کند. همچنین، ابن‌سلمان قصد دارد تا ۲۰ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری در حوزه هوش مصنوعی را تا سال ۲۰۳۰ جذب کند.

عربستان به‌دنبال ایجاد زیرساخت‌های مناسب برای پشتیبانی از توسعه و اجرای فناوری‌های هوش مصنوعی است. این کشور ظرفیت مراکز داده را افزایش می‌دهد و در حال حاضر ۲۲ مرکز داده فعال و ۴۰ مرکز دیگر در حال توسعه دارد. هدف سعودی‌ها رسیدن به ظرفیت ۱۳۰۰ مگاوات تا سال ۲۰۳۰ است و با راه‌اندازی برنامه‌ای به ارزش ۱۸ میلیارد دلار برای تشویق سرمایه‌گذاری در رایانش ابری، به این حوزه توجه ویژه‌ای دارد.

داده‌ها اساس هوش مصنوعی هستند و ریاض به جمع‌آوری و مدیریت مؤثر داده‌ها متعهد است. بانک ملی داده‌ها (NDB) نقش مرکزی در این تلاش‌ها دارد و با ادغام چندین پلتفرم داده ملی، کیفیت و اشتراک‌گذاری داده‌ها بین نهادها را بهبود می‌بخشد.

عربستان به شدت در حال توسعه نیروی کار ماهر در حوزه هوش مصنوعی است. این کشور قصد دارد ۲۰,۰۰۰ کارشناس هوش مصنوعی و داده تا سال ۲۰۳۰ تربیت کند. با برگزاری رویدادهایی همچون اجلاس جهانی هوش مصنوعی و برنامه‌های آموزشی، درصدد ارتقاء آگاهی عمومی درباره هوش مصنوعی است.

عربستان سعودی در حال پرورش یک اکوسیستم پرجنب و جوش برای پژوهش و نوآوری در حوزه هوش مصنوعی است. این کشور با تأسیس ۱۱ مرکز تخصصی همکاری با نهادهای جهانی مانند NVIDIA، و همچنین افزایش انتشار مقالات علمی در این حوزه، به‌دنبال تقویت جایگاه خود در عرصه بین‌المللی است.

عربستان سعودی در حال ایجاد یک چارچوب قانونی قوی برای هوش مصنوعی است. قانون حفاظت از داده‌های شخصی و اصول اخلاقی هوش مصنوعی، به منظور تضمین استفاده مسئولانه از فناوری‌های هوش مصنوعی، به تصویب رسیده‌اند.

علاوه بر این، عربستان سعودی به توسعه پروژه‌های عظیم چندمیلیارد دلاری خود، از جمله NEOM، Qiddiya، پروژه دریای سرخ و دروازه دیریه ادامه می‌دهد که همگی به ایجاد صنعت گردشگری نوپا کمک خواهند کرد. همچنین، عربستان در حال توسعه زیرساخت گردشگری در نقاط طبیعی، مانند العلا، و رشد ابتکار «فصول سعودی» است که رویدادهای گردشگری و فرهنگی را در طول سال و در سرتاسر کشور برگزار می‌کند.

در زمینه بهداشت، برنامه خصوصی‌سازی عربستان سعودی فرصتی سودآور برای سرمایه‌گذاری خارجی فراهم می‌کند. این کشور همچنین به‌دنبال شراکت با شرکت‌های فناوری برای تبدیل‌شدن به پیشگام در زمینه فناوری‌های نسل آینده و زیرساخت‌های دیجیتال است. عربستان سعودی با هدف رسیدن به کربن خنثی تا سال ۲۰۶۰، به شدت به سرمایه‌گذاری در پروژه‌های سبز مرتبط با انرژی تجدیدپذیر، هیدروژن، مدیریت پسماند و جذب کربن توجه دارد.

با این حال، نگرانی‌هایی در میان سرمایه‌گذاران درباره پیش‌بینی‌پذیری کسب‌وکار، شفافیت و ریسک‌های سیاسی وجود دارد. فشار برای ایجاد درآمد غیرنفتی و ارائه فرصت‌های شغلی بیشتر به شهروندان سعودی، به اجرای تدابیری منجر شده که ممکن است بر شرایط سرمایه‌گذاری کشور تأثیر منفی بگذارد. همچنین، حملات موشکی حوثی‌ها در دریای سرخ، ریسک‌های بیشتری برای کشتی‌های تجاری و افزایش هزینه‌های حمل‌ونقل به وجود آورده است. در حال حاضر، حدود ۳۹% از نهادهای دولتی از هوش مصنوعی استفاده می‌کنند و ۸۱% از آن‌ها گزارش داده‌اند که هوش مصنوعی به طور قابل توجهی خدمات آن‌ها را بهبود بخشیده است.

عربستان سعودی با استفاده بهینه از فرصت‌ها و برقراری ارتباطات مؤثر با کشورهای غربی و شرقی، در صدد است تا به‌عنوان یک قدرت پیشرو در حوزه هوش مصنوعی و فناوری‌های نوین در سطح جهانی شناخته شود و به اهداف بلندپروازانه خود در راستای چشم‌انداز ۲۰۳۰ دست یابد.

*علیرضا رحمتی؛ دانشجوی کارشناسی ارشد اقتصاد سیاسی بین‌الملل دانشگاه شهید بهشتی