یک عکس یک روایت: کشیدن خطوط تلگراف در دوره قاجاریه

فرارو- اهمیت راهبردی هندوستان برای امپراتوری بریتانیا در قرن نوزدهم چنان عظیم بود که این کشور برای تضمین سلطه‌اش بر این مستعمره کلیدی، نیازمند ایجاد شبکه‌ای مطمئن و سریع برای ارتباطات بود. تلگراف، اختراعی تازه‌نفس، به راه‌حلی ایده‌آل برای این مشکل تبدیل شد، اما برای اجرای این طرح، مسیر انتقال پیام‌ها چالشی مهم بود. مسیر دریای سرخ به دلیل خصومت با عثمانی کنار گذاشته شد و در نهایت مسیر ایران، شامل شهرهایی، چون بغداد، کرمانشاه، تهران، شیراز و بوشهر، انتخاب شد.

به گزارش فرارو، ایران نیز که در میانه دوران قاجار قرار داشت، به تدریج به پذیرش این فناوری مدرن روی آورد. نخستین زمزمه‌های تلگراف در سال ۱۲۳۷ شمسی با کشیدن خطی میان کاخ ارک و باغ لاله‌زار تهران به گوش رسید و به‌سرعت توسعه یافت. این تحول تا آنجا پیش رفت که ایران در سال ۱۲۶۵ شمسی شاهد نخستین تجربه تلفنی خود بین تهران و شاه‌عبدالعظیم بود، اما تلگراف فراتر از یک ابزار ارتباطی عمل کرد. 

این فناوری که برای نخستین‌بار به ایرانیان امکان ارتباط سریع با دیگر نقاط کشور و جهان را می‌داد، نقشی کلیدی در انقلاب مشروطه ایفا کرد و به ابزار قدرتی برای انتقال پیام‌های انقلابی بدل شد. حتی با ادغام وزارت تلگراف و وزارت پست در سال ۱۲۸۷ شمسی، این فناوری جایگاهش را در ساختار حکومتی ایران تثبیت کرد.

ورود تلگراف به ایران، بازتابی از یک تغییر اجتماعی عمیق بود؛ از جامعه‌ای که اخبار را از ناقوس‌های ناقل یا شتر‌هایی با بار نامه دریافت می‌کرد، به جامعه‌ای که می‌توانست صدای خود را با سرعت برق به گوش جهانیان برساند. تلگراف، نه فقط یک فناوری، بلکه نشانه‌ای از مواجهه ایران با مدرنیته و تحولاتی بود که سرنوشت این کشور را برای همیشه دگرگون ساخت.