ریشهٔ اختلاف مصر و ایران کجاست؟ | آیا مصر می‌تواند جای خالی سوریه برای ایران پر کند؟

مسعو پزشکیان آخر هفته گذشته را در قاهره پایتخت مصر گذراند. هدف از سفر او، شرکت در اجلاس دی‌۸ بود. سفر پزشکیان به مصر نشان می‌دهد که روزنه‌هایی از امید برای ارتباط میان دو کشور ایران و مصر به وجود آمده است. رابطهٔ ایران و مصر در دهه‌های اخیر دچار تنش بوده اما عده‌ای حتی سرنخ این تنش را نیز گم کرده‌اند و اگر از شهروندان عادی پرسیده شود که چرا ما با مصر دشمن هستیم، کسی به یاد نمی‌آورد. از سوی دیگر مصر در شرایط فعلی خاورمیانه یک فرصت برای ایران است که پزشکیان می‌تواند از آن برای حفظ حضور ایران در منطقه و تقویت شرکایش استفاده کند.

مصر، راه جدید به لبنان

مهرداد فرهادی، کارشناس مسائل منطقه، معتقد است که سفر پزشکیان به مصر از قبل برنامه‌ریزی شده بود و اتفاق جدیدی مطرح نیست، اما او معتقد است ارتباط ایران و مصر، بخشی از تلاش ایران برای ایجاد یک مسیر تازه برای حفظ ارتباط با لبنان است. او می‌گوید: «این سفر از قبل برنامه‌ریزی شده بود و کشور‌های اسلامی برای یک اجلاس به مصر سفر کردند. اینکه درباره مسائل اخیر هم صحبت شده، یک تحلیل جامع در درون دولت است. احتمال بازگشایی سفارتخانه نشان می‌دهد که ایران قصد دارد مسیری را در منطقهٔ جنوب شرق مدیترانه باز نگه دارد. البته گمان نمی‌کنم با مصر بتوانیم همکاری‌های مشابهی را داشته باشیم که با سوریه و لبنان داشتیم. مصر می‌تواند یک خط حیاتی برای ارتباط با لبنان باشد.»

پیچیدگی‌های رابطه با مصر

او معتقد است که رابطه‌ی ایران و مصر پیچیدگی‌های بسیاری دارد و مصر مانند سوریه نیست که به ایران اجازهٔ فعالیت‌های آشکار دهد، بلکه مصر بیشتر در مسیر غرب حرکت می‌کند: «روابط ایران و مصر خیلی پیچیدگی دارد. مسائل فنی بسیاری هم درباره این چالش‌ها مطرح می‌شود، اما به طور کلی بیشتر تنش‌هایی که با مصر داریم، شبیه به تنش‌هایی‌ست که با ترکیه داریم. خداحافظی و ترک کردن ایدئولوژی اخوان المسلمین، می‌تواند ریشهٔ قضیه باشد. ایران از زمانی که مصر دیگر نخواست پان‌عربیسم را علیه اسراییل بسیج کند، جهت‌گیری معکوسی را با مصر پیدا کرد. ما می‌خواستیم آن مسیر قبلی و مبارزه با اسرائیل از طریق مصر ادامه داده شود اما مصر نمی‌خواست ادامه دهد. ترکیه با فریب، ادا در می‌آورد که می‌خواهد با اسراییل درگیر باشد. بشار اسد نیز چنین رویکردی داشت. بشار اسد با اینکه بسیار فراری از تنش با اسراییل بود، به ایران اجازهٔ این را می‌داد که فعالیت‌های لجستیکی تداوم یابد. مصر بر خلاف سوریه، خیلی آمریکایی‌تر است و حتی به ایران اجازه نداد که به صورت آشکار فعالیت‌هایی انجام شود. مصر به طور کلی علاقه‌ای به تنش با اسراییل هم ندارد.»

موانع داخلی ارتباط با مصر

فرهادی معتقد است که موانع ارتباط ایران و مصر، کمتر از موانع ارتباط ایران و عربستان است. او می‌گوید: «موانع در ارتباط با عربستان، بسیار بیشتر از مصر است. مردم مصر تمایل به رابطه با ایران دارند و حتی زمانیکه وعدهٔ صادق 1 انجام شد، یک سری ویدئو از مصری‌ها بیرون آمد که از این حرکت خوشحال بودند. وجود خیابانی به نام خالد اسلامبولی هم یکی از موانع است اما این سبک موانع نسبت به موانع عربستان، خیلی کمتر است. با وجود تنش‌های بسیار با عربستان، بحران با این کشور توسط همان کسانیکه بحران را ساخته بودند برطرف شد.»

تلاش‌های خاتمی

فرهادی درباره تلاش‌های روسای جمهور گذشته برای ارتباط با مصر و دخالت تندرو‌ها گفت: «برای رابطه با مصر از گذشته آقایان رفسنجانی و خاتمی و روحانی تلاش‌هایی کردند. زمانی که خاتمی دنبال برقراری ارتباط با مصر بود، عده‌ای خیابان خالد اسلامبولی را مطرح کردند. در حال حاضر شرایط ما خاص‌تر از آن زمان است و اگر از داخل ایران مانع زیادی برای روابط ایجاد نشود، تنش‌زدایی با مصر خیلی راحت‌تر از عربستان خواهد بود.»

منبع: رویداد 24