این دیوار مرزی قرار است علاوه بر جلوگیری از مهاجرت غیرقانونی، به کاهش قاچاق مواد مخدر، تسلیحات و سایر فعالیتهای غیرقانونی که در این منطقه پرتنش رایج است، کمک کند. با توجه به شرایط اقتصادی و اجتماعی ایران، حضور میلیونها اتباع افغان در طول دهههای گذشته فشار قابلتوجهی بر زیرساختهای کشور، از جمله نظام آموزشی، بهداشتی، و بازار کار وارد کرده است. از این رو، دولت احداث این دیوار را اقدامی استراتژیک برای مدیریت بهتر منابع و تقویت امنیت ملی میداند.
اما اجرای این طرح با چالشها و انتقاداتی نیز روبهرو بوده است. منتقدان معتقدند که چنین پروژهای میتواند روابط میان ایران و افغانستان را متأثر کند و پیامدهای انسانی، از جمله تشدید بحران مهاجرت و مشکلات اجتماعی برای مهاجرانی که از خشونت و فقر در افغانستان فرار کردهاند، به همراه داشته باشد. همچنین، هزینههای هنگفت این پروژه در شرایطی که اقتصاد ایران با مشکلات متعددی دستوپنجه نرم میکند، بحثبرانگیز بوده است.
با این حال، دولت ایران اصرار دارد که اجرای این طرح برای تأمین امنیت مرزی و مدیریت بهتر مهاجرت ضروری است. احداث دیوار مرزی، در صورت تکمیل، میتواند الگویی برای سایر کشورها در مدیریت مرزهای پرچالش باشد، اما تأثیرات بلندمدت آن بر مناسبات منطقهای و شرایط انسانی مهاجران نیازمند بررسی دقیقتری است.
کمیساریای عالی سازمان ملل متحد در امور پناهندگان امروز (شنبه) اعلام کرد که طی سال جاری، صدها هزار پناهجوی افغان از ایران به کشور خود بازگشتهاند. بر اساس این گزارش، بخش عمدهای از این بازگشتها به صورت اجباری انجام شده است.
علاوه بر این، مقامات ایرانی به سازمان ملل متحد اطلاع داده اند که برخی از پناهندگان دارای اسناد قانونی نیز اخراج شده اند.
کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل تاکید کرده است که بازگشت پناهندگان باید داوطلبانه باشد و نه اجباری. پیش از این، رئیس پلیس ایران از اخراج ۲ میلیون پناهجوی افغانی بدون مدرک خبر داده بود.
این اقدام پس از تصمیم دولت پاکستان در سال گذشته مبنی بر اخراج بیش از یک میلیون پناهجوی غیرقانونی افغان صورت گرفت، روندی که هنوز ادامه دارد.
بسیاری از این پناهجویان به دلیل محدودیت های اعمال شده توسط طالبان از جمله تهدید، فقر و بیکاری به کشورهای همسایه ایران و پاکستان گریخته اند.
آمار ورود مهاجران افغان به ایران به خاطر شرایط زندگی راحت تر در این کشور از جمله به دلیل سیستم یارانه های دولتی توزیعی سوخت و غذا و دارو در ایران، از پاکستان بیشتر است.
بنا به اعلام کمیساریای عالی سازمان ملل متحد در امور پناهندگان، اخراج گسترده پناهندگان افغان توسط ایران و پاکستان، چالش های رو به رشدی را که جمعیت آواره در منطقه با آن روبرو هستند، نشان می دهد. این بازگشتهای اجباری نگرانیهایی را در مورد شرایط انسانی در انتظار پناهجویان در افغانستان ایجاد میکند.
کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل و سایر سازمان های بین المللی باید تلاش ها را برای حمایت از بازگشت داوطلبانه تشدید کنند و اطمینان حاصل کنند که حقوق و ایمنی پناهندگان در اولویت سیاست های منطقه ای قرار دارد.
دولت جمهوری اسلامی ایران تاکید دارد در عزم خود برای اخراج مهاجران غیرقانونی هم به دلیل نگرانی های امنیتی و نیز مشکلات اقتصادی داخلی، جدی است.
دولت ایران همچنین طرحی میلیارد دلاری برای احداث یک دیوار مرزی چند صد کیلومتری در سرتاسر مرز خود با افغانستان در دست اجرا دارد که از بازگشت دوباره مهاجران افغان به این کشور جلوگیری کند.
اخیرا نماینده دایم ایران در سازمان ملل اعلام کرده مهاجران افغانستانی در ایران دستکم سالانه بیش از ۶ میلیارد دلار برای دولت ایران هزینه دارند. این در حالی است که به گفته مقامات ایرانی نهادهای بین المللی رسیدگی به امور پناهجویان، سازمان ملل و نیز دولت های خارجی تقریبا هیچ کمک قابل توجهی به ایران برای میزبانی بیش از ۴ دهه ای از میلیون ها اتباع افغانستانی نکرده اند.
طبق گزارش ها رقمی بین ۵ تا ۷ میلیون مهاجر افغانستانی که بیشتر آنها فاقد مدارک اند، در ایران زندگی می کنند.