هوش مصنوعی در ورزش ایران؛ هدف واقعی یا شعار مدرن دنیامالی؟!

وزیر ورزش درباره لزوم استفاده از هوش مصنوعی در ورزش صحبت کرد و دیگر مسئولان نیز بهره بردن از این سیستم را نیاز اصلی در مسیر موفقیت عنوان کردند، اما سؤال اینجاست که آیا این موضوع یک شعار برای وزارت ورزش است یا در عمل شاهد آن خواهیم بود که متخصصان این تکنولوژی بتوانند در ورزش ایران تأثیرگذار باشند.

به گزارش سرویس ورزشی تابناک، همین چند روز پیش بود که در مراسم خداحافظی آدریانو، ستاره برزیلی دنیای فوتبال او با یک سورپرایز مواجه شد و لحظه احساسی رقم خورد. مسئولان برگزاری دیدار خداحافظی او با استفاده از هوش مصنوعی صدای پدر آدریانو را که حدود ۱۷ سال پیش فوت کرده بود را شبیه‌سازی و برای پسرش یک پیام منتشر کردند.

این تنها یکی از هزاران هزار استفاده دنیای امروز از هوش مصنوعی یا «Artificial intelligence» است که به «AI» شهرت دارد. تقریبا می‌توان گفت زمینه‌ای وجود ندارد که هوش مصنوعی به آن وارد نشده و توانایی دخل و تصرف در آن را نداشته باشد. هوش مصنوعی در اندک زمان توانست توسعه فراوانی در جهان داشته باشد تا جایی که عدم استفاده و به کارگیری آن می‌تواند منجر به عقب ماندگی یک کشور شود.

در همین راستا احمد دنیامالی، وزیر ورزش و جوانان همچون رئیس جمهور بر استفاده ورزشی‌ها از هوش مصنوعی تاکید دارد. او در آخرین اظهارنظر خود گفت: «موضوع هوش مصنوعی، مسئله‌ای است که در حوزه‌های مختلف در وزارت ورزش و جوانان در حال پیگیری است و برای ستاد بازی‌ها، کمیته ملی المپیک یک کارگروهی در این خصوص با رویکرد بازی‌های آسیایی و المپیک تشکیل شود. ورزش باید در هوش مصنوعی پیشتاز باشد.»

علاوه بر او نصرالله سجادی مشاور عالی کمیته ملی المپیک نیز گفت: «در حال حاضر به جایی رسیده‌ایم که آموزش و بحث علمی و هوش مصنوعی حرف اول را می‌زنند که ما از این مهم عقب هستیم. در وزارت ورزش و جوانان و کمیته ملی المپیک باید بحث آموزش جدی‌تر پیگیری شود؛ ما از حوزه دانش عقب هستیم و باید این عقب افتادگی را جبران کنیم.»

هوش مصنوعی در ورزش

هوش مصنوعی همین امروز تأثیر گسترده‌ای در ورزش داشته است. یکی از مواردی که متخصصان «AI» بسیار امیدوار هستند که بتواند در ورزش تأثیرگذار باشد مربوط به مصدومیت ورزشکاران است. در ماه‌های اخیر مصدومیت‌های سنگین فوتبالیست‌ها به خصوص پارگی رباط صلیبی افزایش داشته و در رشته‌های دیگر نیز آسیب دیدگی‌هایی که منجر به غیبت طولانی مدت ورزشکار می‌شود رخ می‌دهد. با استفاده از هوش مصنوعی می‌توان شرایط جسمانی ورزشکار را به صورت دقیق ارزیابی کرد و خستگی ناشی از فعالیت زیاد را که امکان دارد به آسیب دیدگی بینجامد را پیش‌بینی و از آن جلوگیری کرد.

ارزیابی بدن یک ورزشکار می‌تواند نقاط ضعف و قوت او را به خوبی نشان دهد. این امر به کمک هوش مصنوعی با جزییات بیشتری صورت می‌گیرد. مشکلات فنی ورزشکاران کاملاً مشخص می‌شود و حتی برنامه لازم برای برطرف کردن آن نیز به کمک هوش مصنوعی در دسترس قرار می‌گیرد.

کمک به مربیان برای برنامه‌ریزی‌های تاکتیکی، استعدادیابی صحیح ورزشکاران، افزایش کیفیت علم تمرین و تغذیه برای ورزشکاران (به صورت شخصی برای هر نفر)، کاهش خطا‌های داوری، بهبود شرایط رسانه‌ای پخش مسابقات ورزشی، پیش‌بینی رقابت‌ها از جمله مواردی است که در حال حاضر در آن از هوش مصنوعی استفاده می‌شود.

در حال حاضر کمیته ملی المپیک آمریکا استفاده زیادی از هوش مصنوعی می‌کند. آنالیز عملکرد ورزشکاران به خصوص در فوتبال آمریکایی یکی از پررنگ‌ترین استفاده آنهاست. البته نمایش اصلی این کشور برای استفاده از «AI» بازی‌های المپیک ۲۰۲۸ لس‌آنجلس است. فرانسه نیز در المپیک ۲۰۲۴ پاریس برای تأمین امنیت بازی‌ها از هوش مصنوعی استفاده کرد.

هوش مصنوعی در ورزش ایران به جایی می‌رسد؟

قطعاً استفاده از هوش مصنوعی در ورزش ایران می‌تواند نتایج قابل توجه و مثبتی داشته باشد، اما سؤال اینجاست که نحوه استفاده از آن چگونه خواهد بود؟ خبرنگار تابناک برای بررسی برنامه و هدف مسئولان از به کارگیری این تکنولوژی ابتدا با نصراله سجادی، مشاور عالی کمیته ملی المپیک تماس گرفت، اما او اعلام کرد تمایلی به انجام مصاحبه تلفنی ندارد. این در حالی است که شاید با صحبت سجادی درباره استفاده از هوش مصنوعی نشان می‌داد صحبت‌های او درباره استفاده از هوش مصنوعی در جلسه با دنیامالی بدون پشتوانه نبوده!

محمدشروین اسبقیان معاون توسعه و قهرمانی وزارت ورزش در گفت‌و‌گو با تابناک از عزم جدی وزارت ورزش در به کارگیری هوش مصنوعی سخن گفت. او در پاسخ به این سؤال که هدف و برنامه وزارت در این مورد چیست گفت: «هوش مصنوعی ابزار مهمی در دنیای ورزش شده است و ما باید از آن بهره ببریم. تأکید وزیر ورزش نیز بر آن است که به صورت علمی جلو برویم. با توجه به گستردگی این ابزار مدرن نمی‌توانیم یک زمینه برای آن در نظر بگیریم، چرا که می‌توانیم به صورت گسترده و در شکل‌های مختلف از هوش مصنوعی استفاده کنیم.»

او در ادامه افزود: «اگر بخواهم درباره رشته خودم و استفاده از هوش مصنوعی در آن یک مثال بزنم، می‌توانم به استارت دو‌های سرعت اشاره کنم. با استفاده از AI به راحتی می‌توان نقص شروع دونده در همان استارت اولیه را متوجه شد و آن را برطرف کرد.»

یکی دیگر از سؤالاتی که در این راستا پیش می‌آید این است که بودجه به کارگیری هوش مصنوعی و متخصصان آن در ورزش چگونه تأمین خواهد شد و با توجه به مشکلات اقتصادی چگونه می‌توان آن را اجرا کرد. اسبقیان به این سؤال تابناک اینگونه پاسخ داد: «وزارت ورزش همه چیز را پیش‌بینی کرده است. نکته‌ای که باید به آن تأکید کنم این است که اگر ما از هوش مصنوعی استفاده نکنیم، عقب می‌مانیم. باید بگویم امروزه مجبور هستیم با هر شرایطی از این علم و سیستم استفاده کنیم.»

او در ادامه گفت: «بسیاری از کشور‌ها در علم تمرین و مسائل دیگر از هوش مصنوعی استفاده می‌کنند و خیلی زود این موضوع در ورزش فراگیر شده و اگر ما فرصت بهره از آن را از دست دهیم، مطمئن باشید در ورزش عقب می‌مانیم و نمی‌توانیم با کشور‌ها رقابت کنیم.»

در ورزش ایران بار‌ها مدیران درباره اهداف خود سخن گفتند، اما در عمل و نتیجه شاهد خروجی خاصی نبوده‌ایم. بسیاری از رؤسای فدراسیون‌ها یا وزرا از عزم جدی خود برای عملی کردن یک ایده نو و به روز صحبت کردند و حتی قول آن را هم دادند، اما بعد از مدتی این موضوع به دست فراموشی سپرده شده است. اسبقیان در این باره به تابناک گفت: «اصلاً اینگونه نیست. وزارت ورزش جلساتی را با حسین افشین، معاون علمی رئیس جمهور هم برگزار کرده و حتی از انجمن ورزش‌های الکترونیک هم اطلاعاتی دریافت کردیم. برای مثال شخص وزیر ورزش در یکی از بازدید‌ها برای بررسی شرایط از یک بازی شبیه‌سازی شده استفاده کرده است. ضمن اینکه ما به فدراسیون‌ها اعلام کردیم که باید در برنامه‌های خود استفاده از هوش مصنوعی را هم بگنجانند. این هدف به هیچ‌وجه فقط یک گفته یا شعار روی کاغذ نیست و ما تا به امروز نیز کار‌های زیادی در این مسیر انجام داده‌ایم.»

همان طور که بار‌ها گفته شد ورزش صرفاً یک سرگرمی نیست و در دنیای امروز به صنعت تبدیل شده و نمی‌توان بدون علم و دانش در این صنعت به توفیقی رسید. همانطور که معاون وزیر ورزش به آن اشاره کرده برای عقب نماندن از کشور‌های دیگر حداقل در این زمینه باید از سیستم‌های به روز استفاده کنیم و این نباید یک ایده باقی بماند و در میان سیل عظیم کار‌های عقب مانده ورزش ایران به فراموشی سپرده شود.