بیماری ویروسی که نباید آن را دست کم گرفت

«تابناک با تو» - تب دنگی، بیماری‌ای ویروسی منتقل شده توسط پشه آئدس، همچون کابوسی گرمسیری، سلامت انسان را در مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری جهان به مخاطره می‌اندازد. این بیماری که در ایران نیز در حال تبدیل شدن به یک بیماری بومی است، علائمی نظیر تب بالا، سردرد شدید، درد عضلانی و مفصلی و تهوع را به همراه دارد. در این مقاله از سرپوش به بررسی جامع تب دنگی می‌پردازیم.

تب دنگی چیست؟

یک بیماری ویروسی است که توسط پشه آئدس منتقل می‌شود. این بیماری در مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری جهان، از جمله جنوب شرق آسیا، آمریکای جنوبی و مرکزی، آفریقا و اقیانوسیه شیوع دارد. تب دنگی در ایران نیز در حال تبدیل شدن به یک خطر است و در سال‌های اخیر مواردی از ابتلا به آن گزارش شده است.

دو نوع پشه ناقل این بیماری؛ آئدس آلبوپیکتوس و آئدس اجیبتی در ایران وجود دارند، اما پشه نوع اجیبتی در جنوب کشور بیشتر مشاهده می‌شود.

۸۰ درصد بیماران مبتلا به تب دنگی علائمی ندارند و تنها ۲۰ درصد دارای علائم کلینیکی هستند، از این ۲۰ درصد، ۶ درصد به تب دنگی شدید یا DHF/DSS با علائم شدید مبتلا می‌شوند و فقط ۰.۸ درصد از این جمعیت به دلیل بیماری فوت می‌کنند.

علائم تب دنگی

اکثر افرادی که به دنگی مبتلا می‌شوند علائمی نخواهند داشت. اما برای کسانی که مبتلا می‌شوند، شایع‌ترین علائم تب بالا، سردرد، بدن درد، حالت تهوع و بثورات پوستی است. بیشتر آنها در عرض ۱-۲ هفته بهتر می‌شوند. برخی از افراد مبتلا به دنگی شدید هستند و نیاز به مراقبت در بیمارستان دارند. در موارد شدید، دنگی می‌تواند کشنده باشد. با اجتناب از نیش پشه به خصوص در طول روز می‌توانید خطر ابتلا به دنگی را کاهش دهید. دنگی با دارو‌های ضد درد درمان می‌شود، زیرا در حال حاضر درمان خاصی وجود ندارد.

به طورکلی به ندرت، تب دانگ می‌تواند شدید باشد و منجر به مرگ شود. علائم معمولاً ۴ تا ۱۰ روز پس از عفونت شروع می‌شوند و ۲ تا ۷ روز طول می‌کشند. علائم ممکن است شامل موارد زیر باشد:

- تب بالا ۴۰ درجه سانتیگراد 

- سردرد شدید

- درد پشت چشم

- درد‌های عضلانی و مفاصل

- حالت تهوع

- استفراغ

- تورم غدد

- کهیر

افرادی که برای بار دوم آلوده می‌شوند بیشتر در معرض خطر دنگی شدید قرار دارند. علائم شدید دنگی اغلب پس از از بین رفتن تب ظاهر می‌شود:

- درد شدید شکم

- استفراغ مداوم

- تنفس سریع و پی در پی

- خونریزی لثه یا بینی

- خستگی بی قراری

- خون در استفراغ یا مدفوع

- بسیار تشنه بودن

- پوست رنگ پریده و سرد

- احساس ضعف

افراد مبتلا به این علائم شدید باید فورا تحت مراقبت قرار گیرند. پس از بهبودی، افرادی که دنگی داشته اند ممکن است برای چند هفته احساس خستگی کنند.

اگر هر گونه علائم هشدار دهنده تب دنگی را در خود یا اطرافیانتان مشاهده کردید، فورا به پزشک مراجعه کنید. تشخیص زودهنگام و درمان به موقع تب دنگی می‌تواند از بروز عوارض جدی آن جلوگیری کند.

عوارض تب دنگی

در برخی موارد، تب دنگی می‌تواند منجر به عوارض جدی و حتی مرگ شود. این عوارض به ویژه در کودکان، افراد مسن و افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند، شایع‌تر است.

• تب هموراژیک دنگی: این عوارض جدی‌ترین شکل تب دنگی است و می‌تواند منجر به خونریزی داخلی، نشت پلاسما از رگ‌های خونی و کاهش شدید پلاکت‌های خون شود. علائم تب هموراژیک دنگی شامل درد شدید شکم، استفراغ مداوم، خونریزی از بینی، لثه یا سایر نقاط بدن و بی حالی شدید است.

• سندرم شوک دنگی: این عارضه می‌تواند به سرعت منجر به افت شدید فشار خون، نارسایی اندام‌ها و حتی مرگ شود. علائم سندرم شوک دنگی شامل تندی نبض، ضعف، تعریق سرد و پوست سرد و مرطوب است.

تشخیص تب دنگی

تشخیص تب دنگی بر اساس علائم بالینی، سابقه سفر به مناطق آلوده و آزمایش خون انجام می‌شود. آزمایش خون می‌تواند وجود ویروس تب دنگی یا آنتی بادی‌های بدن در برابر این ویروس را نشان دهد.

درمان تب دنگی

در حال حاضر، هیچ درمان اختصاصی برای تب دنگی وجود ندارد. درمان تب دنگی معمولا حمایتی است و به منظور کاهش علائم و جلوگیری از عوارض آن انجام می‌شود پس درمان تب دانگی تمرکز بر روی درمان علائم درد است. بیشتر موارد تب دنگی را می‌توان در خانه با دارو‌های مسکن درمان کرد. استامینوفن (پاراستامول) اغلب برای کنترل درد استفاده می‌شود. از مصرف دارو‌های ضدالتهابی غیراستروئیدی مانند ایبوپروفن و آسپرین اجتناب می‌شود، زیرا می‌توانند خطر خونریزی را افزایش دهند. درمان‌های حمایتی برای تب دنگی شامل موارد زیر هستند:

- استراحت کافی

- مصرف مایعات فراوان برای جلوگیری از کم آبی بدن

- مصرف دارو‌های مسکن برای کاهش تب و درد

- تجویز دارو‌های ضد تهوع در صورت لزوم

در موارد ابتلا به تب هموراژیک دنگی یا سندرم شوک دنگی، فرد نیاز به بستری شدن در بیمارستان و دریافت مراقبت‌های ویژه پزشکی دارد.

انتقال تب دنگی

ویروس دنگی از طریق نیش پشه‌های ماده آلوده، به ویژه پشه آندس اجیبتی، به انسان منتقل می‌شود. گونه‌های دیگر در جنس آندس نیز می‌توانند به عنوان ناقل عمل کنند، اما سهم آنها معمولاً ثانویه است. پس از تغذیه از یک فرد آلوده، ویروس قبل از انتشار به بافت‌های ثانویه، از جمله غدد بزاقی، در روده میانی پشه تکثیر می‌شود زمانی که دمای محیط بین ۲۵ تا ۲۸ درجه سانتیگراد باشد، دوره کمون حدود ۸ تا ۱۲ روز طول می‌کشد. هنگامی که پشه عفونی شود، می‌تواند ویروس را تا پایان عمر خود منتقل کند.

پشه‌ها می‌توانند توسط افرادی که ویروس دنگی دارند آلوده شوند، این می‌تواند فردی باشد که دارای عفونت علامتی دنگی است یا کسی که هنوز عفونت علامتی نداشته است، و همچنین کسی که هیچ نشانه‌ای از بیماری را نشان نمی‌دهد (آن‌ها بدون علامت هستند). انتقال از انسان به پشه می‌تواند تا ۲ روز قبل از اینکه فردی علائم بیماری را نشان دهد و تا ۲ روز پس از برطرف شدن تب رخ دهد.

راه اصلی انتقال ویروس دنگی بین انسان شامل نیش پشه است، اما شواهدی مبنی بر امکان انتقال مادر باردار به جنین وجود دارد. در همان زمان، نرخ انتقال عمودی کم به نظر می‌رسد، با خطر انتقال عمودی ظاهراً با زمان عفونت دنگی در دوران بارداری مرتبط است. هنگامی که مادر در دوران بارداری به عفونت دانگ مبتلا می‌شود، نوزادان ممکن است از زایمان زودرس، وزن کم هنگام تولد و یا برخی ناراحتی‌های این دوران رنج ببرند. سایر حالت‌های انتقال موارد نادری از انتقال از طریق فرآورده‌های خونی، اهدای عضو و انتقال خون ثبت شده است. به طور مشابه، انتقال ویروس از طریق تخمدان در پشه‌ها نیز ثبت شده است.

پیشگیری از تب دنگی

- پشه آئدس در آب‌های راکد و ساکن مانند گلدان‌ها، لاستیک‌های دورریخته شده و ظروف زیر گلدان‌ها تخم ریزی می‌کند. برای پیشگیری از تکثیر این پشه، لازم است این مکان‌ها را از آب خالی کنید.

- استفاده از توری و پرده بر روی در و پنجره‌ها می‌تواند از ورود پشه آئدس به منزل جلوگیری کند.

- پوشیدن لباس‌های آستین بلند و شلوار بلند به ویژه در ساعات غروب

- پشه بند در صورت خوابیدن در طول روز، به طور ایده آل تور‌هایی با مواد دافع حشرات اسپری شده است

- پوشاندن، تخلیه و تمیز کردن ظروف ذخیره آب خانگی به صورت هفتگی

- استفاده از حشره کش‌های مناسب در ظروف ذخیره آب در فضای باز

سخن پایانی درباره تب دنگی

تب دنگی یک بیماری ویروسی خطرناک است که می‌تواند عوارض جدی و حتی مرگ را به دنبال داشته باشد. با این حال، با رعایت نکات پیشگیرانه ساده می‌توان از ابتلا به این بیماری جلوگیری کرد.

منبع: سرپوش