آینده بازار نفت در هاله ابهام؛ فشار نزولی بر قیمت‌ها/ جهان در انتظار شوک چینی 2025؟

به گزارش اقتصادنیوز،‌ رشد تقاضای نفت در سال 2024، برخلاف انتظارات قبلی، به‌طور قابل‌ توجهی تحت تاثیر کاهش مصرف در چین، به عنوان یکی از بزرگ‌ترین مصرف‌کنندگان انرژی جهان، قرار گرفته است. این کاهش تقاضا ناشی از ترکیبی از چالش‌های اقتصادی داخلی چین و تغییرات ساختاری جهانی به سمت استفاده از فناوری‌های انرژی پاک، به‌ویژه خودروهای برقی بوده است.

آژانس بین‌المللی انرژی (IEA) در گزارشی تاکید کرده است که کاهش رشد اقتصادی چین عامل اصلی این افت تقاضاست و گذار سریع به سمت انرژی‌های جایگزین، استفاده از نفت در حمل‌ونقل و تولید برق را محدود کرده و فشار نزولی بیشتری بر تقاضای نفت وارد کرده است. این تغییرات ساختاری نه‌تنها بر تقاضا، بلکه بر عرضه نیز تاثیر گذاشته است. در حالی که عرضه جهانی نفت در سال 2025 حتی با ادامه کاهش تولید اوپک‌پلاس (OPEC+) نیز از تقاضا بیشتر خواهد بود، تولیدکنندگان غیرعضو اوپک‌پلاس مانند ایالات‌متحده، کانادا و سایر کشورها با افزایش تولید سهم بیشتری از بازار را به دست آورده‌اند.

این افزایش عرضه در شرایطی رخ می‌دهد که تقاضای جهانی با رشد کندتری روبه‌رو است و این مازاد تولید فشار بیشتری بر قیمت نفت وارد می‌کند. به‌رغم تلاش‌های اوپک‌پلاس برای مدیریت بازار از طریق کاهش تولید، برخی تحلیلگران هشدار داده‌اند که اگر این ائتلاف کاهش تولید را متوقف کند قیمت نفت ممکن است به‌طور چشمگیری کاهش یابد. این وضعیت می‌تواند به یک سال نزولی برای بازار نفت منجر شود. به‌ویژه در صورتی که رقابت برای سهم بازار میان تولیدکنندگان تشدید شود. در عین حال عوامل ژئوپولیتیک نیز در این معادله نقش مهمی ایفا می‌کنند. تحریم‌های شدیدتر ایالات‌متحده علیه ایران و تنش‌های بین‌المللی ممکن است در کوتاه‌مدت حمایت محدودی از قیمت‌ها ایجاد کند. اما به دلیل ضعف بنیادین تقاضا این تاثیرات نمی‌توانند روند نزولی کلی بازار را معکوس کنند. با توجه به این شرایط، چشم‌انداز بازار نفت در سال پیش‌رو با چالش‌های عمده‌ای همراه است که از یک‌سو شامل تغییرات در ساختار تقاضای جهانی و از سوی دیگر فشارهای رقابتی در عرضه است. این عوامل نشان‌دهنده نیاز به استراتژی‌های جدید برای مدیریت بازار و انطباق تولیدکنندگان با شرایط متغیر است.

قیمت نفت خام برنت در ماه اکتبر به‌طور میانگین 76 دلار در هر بشکه بود که این رقم نسبت به میانگین ماه سپتامبر افزایش دودلاری نشان می‌دهد. افزایش قیمت در این ماه عمدتاً ناشی از نگرانی‌های بازار پیرامون تاثیر حمله موشکی ایران و پاسخ احتمالی اسرائیل بر توانایی ایران در تولید و بازاریابی نفت بود. در نهایت اما واکنش ضعیف‌تر از حد انتظار اسرائیل به حمله موشکی ایران به کاهش قیمت برنت به 71 دلار در هر بشکه منجر شد. با وجود این، این عقب‌نشینی عوامل دیگری همچون برداشت مداوم از ذخایر جهانی نفت -به دلیل کاهش تولید اوپک‌پلاس- و احتمال افزایش تنش‌های ژئوپولیتیک، همچنان فشار صعودی بر قیمت نفت وارد کرده و این روند می‌تواند تا سه‌ ماه اول سال 2025 ادامه داشته باشد.

بر اساس گزارش‌ها، ذخایر جهانی نفت که در سه ماه سوم سال 2024 به میزان 9/0 میلیون بشکه در روز کاهش یافته بود، برای سه‌ ماه اول 2025 به‌طور متوسط 3/0 میلیون بشکه در روز کاهش خواهد یافت. این کاهش می‌تواند بر تقویت قیمت‌ها در اوایل سال 2025 اثرگذار باشد. اما آینده بازار نفت همچنان به عوامل متعدد دیگری وابسته است که می‌تواند روندها را با تغییر جهت همراه کند. یکی از این عوامل وضعیت مناقشات خاورمیانه است. اگرچه در هفته‌های اخیر خطر مرتبط با درگیری در منطقه تا حدودی تعدیل شده، اما شدت و مدت این درگیری‌ها همچنان نامشخص است و احتمال تشدید تنش‌ها می‌تواند تاثیرات چشمگیری بر عرضه نفت داشته باشد.

علاوه بر این، رفتار و تصمیمات اوپک‌پلاس نقش حیاتی در تعیین مسیر بازار نفت دارد. اگرچه این ائتلاف احتمالاً به محدود کردن تولید ادامه خواهد داد، اما تضعیف احتمالی تعهد اعضای اوپک‌پلاس به کاهش تولید می‌تواند قیمت‌ها را به‌شدت کاهش دهد. تحلیلگران بر این باورند که حتی اگر اوپک‌پلاس کاهش‌های فعلی را لغو نکند مازاد عرضه جهانی نفت همچنان فشار نزولی بر قیمت‌ها وارد خواهد کرد. رشد تقاضای نفت در سال 2025 نیز اگرچه مثبت پیش‌بینی می‌شود، اما همچنان در سطحی کمتر از میانگین سالانه دهه گذشته باقی خواهد ماند. انتظار می‌رود که مصرف جهانی سوخت‌های مایع در این سال به میزان 2/1 میلیون بشکه در روز افزایش یابد. اما این رقم کمتر از میانگین رشد سالانه 5/1 میلیون بشکه در روز قبل از همه‌گیری کروناست. این رشد اندک نیز عمدتاً ناشی از افزایش تقاضا در کشورهای غیرعضو OECD به‌ویژه هند خواهد بود. هند اکنون به‌ عنوان یکی از مهم‌ترین عوامل رشد تقاضای جهانی نفت مطرح است و انتظار می‌رود تقاضای سوخت‌های مایع در این کشور در سال 2025 افزایش یابد که عمدتاً به دلیل تقاضای رو به رشد در بخش حمل‌ونقل است. در مقابل، چین با کاهش سرعت رشد اقتصادی، افزایش استفاده از گاز طبیعی مایع و گسترش سریع خودروهای الکتریکی، نیاز کمتری به نفت خواهد داشت. این تغییرات ساختاری در چین می‌تواند بر تعادل تقاضای جهانی نفت اثر منفی داشته باشد.

از سوی دیگر، عوامل سیاسی و ژئوپولیتیک نظیر بازگشت دونالد ترامپ به ریاست‌جمهوری ایالات‌متحده نیز می‌تواند بازار نفت را با تغییرات قابل‌ توجهی مواجه کند. سیاست‌های حمایتی ترامپ از صنعت انرژی، که هدف آن افزایش تولید داخلی نفت ایالات‌متحده و کاهش قیمت انرژی است، می‌تواند با افزایش عرضه به کاهش بیشتری در قیمت‌ها بینجامد. برخی تحلیلگران هشدار داده‌اند که بازگشت ترامپ ممکن است با یک جنگ تجاری احتمالی به‌ویژه علیه چین همراه باشد که این امر نیز می‌تواند به کاهش تقاضای جهانی نفت منجر شود. برای مثال، تعرفه‌های سنگین وعده داده‌شده از سوی ترامپ می‌تواند تاثیر بسزایی بر کاهش رشد اقتصاد چین داشته باشد که تقاضای جهانی نفت را کاهش می‌دهد.

دیدگاه کارشناسان حوزه انرژی

تام کلوزا، مدیر جهانی تحلیل انرژی در OPIS، اعلام کرده است که ترس از کاهش شدید قیمت‌های نفت در سال 2025 بیش از هر زمان دیگری در سال‌های اخیر احساس می‌شود. اگر اوپک کاهش تولید را لغو کند و هیچ توافق واقعی برای محدود کردن تولید وجود نداشته باشد، قیمت هر بشکه نفت ممکن است به 30 یا 40 دلار سقوط کند که این به معنای افت 40درصدی قیمت نفت خام از سطح فعلی است. هنینگ گلویشتاین، رئیس بخش انرژی و تغییرات اقلیمی گروه اوراسیا، نیز معتقد است که با توجه به رشد احتمالی کمتر از یک میلیون بشکه در روز برای تقاضای نفت در سال آینده، لغو کاهش تولید اوپک‌پلاس می‌تواند تاثیرات مخربی بر قیمت‌ها داشته باشد. سول کاوونیک، تحلیلگر ارشد انرژی موسسه MST Marquee، نیز هشدار داده است که چنین اقدامی به معنای آغاز یک جنگ قیمتی برای حفظ سهم بازار خواهد بود که می‌تواند قیمت‌ها را به پایین‌ترین سطح خود از دوران همه‌گیری کووید 19 برساند. پیش‌بینی می‌شود که اوپک‌پلاس ممکن است به جای لغو کامل کاهش تولید، به رویکرد افزایش تدریجی تولید در اوایل سال 2025 روی آورد. این استراتژی می‌تواند به حفظ تعادل در بازار کمک کند و از کاهش شدید قیمت‌ها جلوگیری کند. با این حال، تحلیلگران بر این باورند که آینده بازار نفت همچنان تحت تاثیر عوامل متعدد و متغیری قرار دارد. رشد تقاضا، سیاست‌های انرژی و تغییرات ژئوپولیتیک همگی نقش کلیدی در تعیین قیمت نفت در سال‌های آینده خواهند داشت. در نهایت، اگرچه چشم‌انداز بازار نفت در سال 2025 با چالش‌های جدی همراه است، اما فرصت‌هایی نیز برای تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان وجود دارد. افزایش تولید انرژی‌های تجدیدپذیر، رشد فناوری‌های جدید و تغییر در الگوهای مصرف می‌تواند مسیر بازار را در آینده تغییر دهد. تصمیمات استراتژیک اوپک‌پلاس و دیگر تولیدکنندگان، همراه با پیشرفت‌های اقتصادی و فناوری، تاثیرات بلندمدتی بر بازار نفت خواهند داشت که باید با دقت مورد ارزیابی و تحلیل قرار گیرند.

بازار جهانی نفت در سال 2025 با چالش‌ها و فرصت‌های متعددی روبه‌رو است که از ترکیب عوامل اقتصادی، سیاسی و تغییرات بنیادی در عرضه و تقاضا ناشی می‌شود. یکی از مهم‌ترین عوامل تاثیرگذار، کاهش تقاضای نفت در چین است. این کشور که یکی از بزرگ‌ترین مصرف‌کنندگان انرژی جهان به شمار می‌رود، به دلیل تمرکز بر انرژی‌های پاک، توسعه خودروهای برقی و مشکلات اقتصادی داخلی، می‌تواند از تقاضای نفت خود بکاهد. این تغییرات بازتابی از یک تحول بزرگ در الگوی مصرف انرژی جهانی است که در آن نفت به آرامی جایگاه خود را به انرژی‌های تجدیدپذیر و فناوری‌های سبز واگذار می‌کند. در مقابل، هند به‌ عنوان یکی از عوامل کلیدی رشد تقاضای جهانی شناخته شده و عمده این رشد به افزایش مصرف در بخش حمل‌ونقل مربوط می‌شود. از سوی دیگر، عرضه نفت همچنان از تقاضا پیشی گرفته است. کشورهایی مانند ایالات‌متحده و کانادا که عضو اوپک‌پلاس نیستند، توانسته‌اند سهم بیشتری از بازار را تصاحب کنند. در همین حال، اوپک‌پلاس با کاهش تولید تلاش می‌کند تعادل را حفظ کند. با این حال، در صورت لغو این سیاست‌ها، خطر کاهش شدید قیمت نفت وجود دارد و ممکن است قیمت‌ها به کمتر از 40 دلار در هر بشکه برسد. این مسئله به‌ویژه زمانی جدی‌تر می‌شود که برخی از اعضای اوپک‌پلاس به تعهدات خود پایبند نباشند و رقابت میان تولیدکنندگان شدت بگیرد. عوامل سیاسی و ژئوپولیتیک نیز نقش مهمی در شکل‌دهی به مسیر بازار نفت دارند. تنش‌های منطقه‌ای در خاورمیانه و تحریم‌های آمریکا علیه ایران می‌توانند به‌طور موقت قیمت‌ها را افزایش دهند، اما این اثرات به دلیل ضعف کلی در تقاضا معمولاً کوتاه‌مدت هستند. همچنین، بازگشت احتمالی دونالد ترامپ به قدرت و سیاست‌های او در حمایت از افزایش تولید داخلی نفت می‌تواند فشار نزولی بیشتری بر بازار وارد کند. وقوع یک جنگ تجاری میان آمریکا و چین نیز می‌تواند تقاضای نفت را کاهش داده و بر بازار اثر منفی بگذارد. با این حال، گذار به انرژی‌های تجدیدپذیر به این کاهش اهمیت نفت دامن زده‌اند. افزایش سرمایه‌گذاری در انرژی‌های تجدیدپذیر و توسعه فناوری‌های جدید می‌تواند وابستگی به نفت را کاهش دهد و الگوی مصرف انرژی را به‌طور کلی دگرگون کند. تولیدکنندگان باید با پذیرش تغییرات و تدوین استراتژی‌های جدید، تعادل بازار را حفظ کنند. مدیریت هوشمندانه کاهش تولید از طریق اوپک‌پلاس نیز می‌تواند مانع افت شدید قیمت‌ها شود و به حفظ ثبات بازار کمک کند. در مجموع، بازار نفت در سال 2025 به‌شدت تحت تاثیر عوامل متنوع اقتصادی، سیاسی و فناوری قرار خواهد داشت. این تغییرات، هرچند چالش‌برانگیز هستند، فرصت‌هایی برای نوآوری و حرکت به‌ سوی پایداری بلندمدت نیز فراهم می‌کنند. سیاست‌گذاران و تولیدکنندگان باید با رویکردی انعطاف‌پذیر، نه‌تنها ثبات بازار را تضمین کنند، بلکه زمینه را برای توسعه انرژی‌های پایدار فراهم آورند.