آیا چمن مصنوعی بازیکنان را مصدوم می‌کند؟ حقیقت تلخ یا شایعه؟

بررسی‌ها نشان می‌دهد آسیب‌دیدگی روی چمن مصنوعی، به‌ویژه پارگی رباط زانو، بیشتر است. کیفیت چمن و استفاده از فناوری‌های جدید، نقش مهمی در کاهش خطرات دارند.

وقتی صحبت از زمین‌های بازی می‌شود، همه ما به دنبال محیطی هستیم که بازیکنان بتوانند با خیال راحت بهترین عملکرد خود را ارائه دهند. اما آیا چمن مصنوعی که در بسیاری از ورزشگاه‌های مدرن استفاده می‌شود، همان سطح ایده‌آلی است که انتظار داریم؟ درحالی‌که این نوآوری مزایای بی‌نظیری مانند دوام بالا و کاهش هزینه نگهداری دارد، بحث‌ها درباره نقش آن در افزایش مصدومیت‌ها همچنان داغ است. در این مطلب به بررسی علمی و تجربی این موضوع می‌پردازیم تا ببینیم حقیقت پشت این ادعاها چیست.

مقایسه چمن مصنوعی و چمن طبیعی از نظر ایمنی

به منظور درک هر چه بهتر احتمال مصدومیت بازیکنان بر اثر بازی روی چمن مصنوعی نیاز است که در وهله اول چمن مصنوعی و چمن طبیعی را از نظر ایمنی با هم مقایسه کنیم. به طور معمول چمن های طبیعی به منظور برگزاری مسابقات ورزشی از استاندارد لازم برخوردار هستند. هر چند که در صورت بارندگی برف و باران بازی به مدت چند روز کنسل خواهد شد و در صورت بارندگی در زمان بازی احتمال آسیب دیدگی و سر خوردن بازیکنان بسیار بیشتر می شود. 

در رابطه با چمن های مصنوعی نیز در صورتی که از ماده پرکننده در چمن مصنوعی بعد از نصب آن استفاده شود هیچ خطری بابت مسدومیت و آسیب دیدگی بازیکنان به وجود نخواهد آمد. در واقع به لطف استفاده از مواد پرکننده با جنس سیلیس احتمال لغزندگی و سرخوردگی افراد کمتر می شود. همچنین در زمان بارش برف و باران با توجه به منافذ ریزی که در چمن های مصنوعی تعبیه شده است آب خروجی به راحتی راه خود را پیدا کرده و باعث به تاخیر افتادن بازی های حرفه ای ورزشگاهی نخواهد شد. چمن های مصنوعی همچنین در صورتی که به صورت اصولی نصب شده باشند ضربه گیری خوبی خواهند داشت. پس می توان گفت که چمن مصنوعی از نظر امنیت چه بسا از چمن طبیعی نیز ایمن تر است. 

بررسی آمار مصدومیت‌ها روی چمن مصنوعی

به گفته کارشناسان از جمله آسیب دیدگی های بازیکنان بر روی چمن مصنوعی مواردی چون صدمات سخت در مفاصل مختلف بدن به ویژه در زانو، مچ پا، ستون فقرات و عضلات درگیر ساق پا و زانو است و ادامه تمرینات و انجام مسابقات مکرر باعث می شود دوران ورزشی این بازیکنان کوتاه تر شود. با وجود بهره گیری از بروزترین تکنولوژی ها و افزایش کیفیت چمن های مصنوعی و اصلاح کفش های ورزشی باز هم در ایران آسیب دیدگی ها به ویژه پیچ خوردگی مفصل زانو و پارگی لیگامان کروشیت قدامی بسیار بالاست. 

برخی از کارشناسان معتقد هستند که ورزشکاران باید در خصوص بازی بر روی چمن مصنوعی آموزش ببینند و همچنین برای جلوگیری از آسیب دیدگی ورزشکاران باید کیفیت چمن مصنوعی و نیز کفش های آنان به دقت بازبینی شود. همچنین لازم به ذکر است که یک بررسی و مطالعه 7 ماهه در رابطه با میزان مصدومیت بازیکنان نتایج نشان دهنده آن است که آسیب دیدگی بر روی چمن مصنوعی تقریباً دو برابر چمن طبیعی است و این موضوع نشان دهنده آن است که در خصوص استفاده از چمن مصنوعی و نیز بازی بر روی آن باید اقدامات موثری صورت بگیرد.

 چمن مصنوعی؛ دلایل موافقان و مخالفان

خیلی از اوقات عدم شناخت کافی از یک چیز باعث می شود تا ناخودآگاه افراد نسبت به آن گارد بگیرند و با آن مخالفت کنند. به طور کلی چمن مصنوعی یکی از اختراعات کاربردی بشر برای ایجاد زمینی زیبا، صاف و یکدست و بسیار شبیه به چمن طبیعی است که البته مانند هر کفپوش دیگری جنس خوب و بد دارد و این موضوع قطعاً در کیفیت آن نقش خواهد داشت. خیلی از مخالفین چمن مصنوعی معتقدند که زمین های بازی پوشیده شده با چمن مصنوعی بسیار سفت و غیر ایمن هستند و به هیچ عنوان حس و حال بازی بر روی زمینی طبیعی را تداعی نمی کنند. این در حالی است که همه این ها برای مواقعی است که چمن مصنوعی انتخابی استانداردهای لازم را نداشته و نصب آن نیز به خوبی انجام نشده باشد و به گفته موافقان چمن مصنوعی با توجه به شرایط مطلوبی که در آب و هوای بارانی و برفی به وجود آورده و با توجه به ایمنی مطلوب و هزینه نگهداری و نصب مناسب یکی از بهترین گزینه ها برای زمین بازی محسوب خواهند شد. از دیگر دلایل موافقان چمن مصنوعی می توان به خاصیت ضربه گیری این چمن ها، عدم نیاز به آبیاری، ایجاد زیبایی بصری فوق العاده و... اشاره نمود. 

تأثیر نوع چمن بر عملکرد بازیکنان

قطعاً زمین بازی در کیفیت عملکرد بازیکنان نقش موثری داشته و زیاد شنیده ایم که بازیکنان یک تیم شکست خود را در مقابل تیم حرف به دلیل کیفیت بد زمین بازی اعلام می کنند و به طبع هر چه زمین بازی ایمن تر و باکیفیت تر باشد بازی بر روی آن برای بازیکنان با اطمینان خاطری بیشتری صورت می گیرد و افراد می توانند با تکیه بر کیفیت زمین بازی صد خود را برای برد در این بازی بگذارند و از طرفی یک زمین چمن باکیفیت و یکدست و ایمن باعث می شود تا سرعت عمل و کیفیت عملکرد بازیکنان به مراتب بیشتر شود.

همچنین چمن خوب این امکان را به بازیکنان خواهد داد تا در شرایط جوی مختلف بتوانند بدون وقفه بازی کنند. ضربه گیری چمن های مصنوعی باعث می شود تا افراد مدام نگران آسیب دیدگی خود نباشد. این در حالی است که یک چمن بی کیفیت باعث افت روحیه بازیکنان می شود. 

فناوری‌های جدید در تولید چمن مصنوعی و کاهش خطرات

اولین بار در دهه 1960 بود که ایده استفاده از چمن مصنوعی در زمین های بازی مطرح شد. چرا که در مناطقی با شرایط آب و هوایی سخت نظیر بارندگی های پی در پی و سرمای شدید نیاز بود که برای چمن های طبیعی جایگزینی انتخاب شود. در آن زمان چمن های مصنوعی صرفاً کفپوش هایی تولید شده از نخ های پلاستیکی بودند که نمی توان آن ها را شبیه به چمن طبیعی دانست و به طبع کیفیت بازی را کاهش میداد. این در حالی است که از سال 1980 همگام با پیشرفت تکنولوژی، نسل جدیدی از چمن های مصنوعی روی کار آمد که به واسطه برخورداری از الیافی نرم تر شباهت بسیار بیشتری به چمن طبیعی پیدا کردند. این نسل جدید سختی سطح را کاهش داده و باعث می شود تا بازیکنان بتوانند با خیال راحت تری بازی کنند. امروزه این زمین های ورزشی حرفه ای در کل دنیا با استقبال زیادی رو به رو هستند و در زمین های تمرین تیم های معروف دنیا و نیز استادیوم های برتر جهان نیز از چمن مصنوعی فوتبالی استفاده می شود. 

مهم‌ترین مصدومیت‌های مرتبط با چمن مصنوعی

مهم ترین عارضه ای که افراد ورزشکاران در بازی هایی چون فوتبال، بسکتبال و هندبال بر روی زمین چمن مصنوعی با آن رو به رو هستند به گفته کارشناسان بهداشتی " پارگی لیگامان یا رباط کروشیت قدامی" است. که این آسیب دیدگی منجر به بی ثباتی مفصل زانو و پیچ خوردگی مکرر و در نهایت پارگی منیسک ها و تخریب غضروف مفصلی خواهد شد. قطعاً این آسیب دیدگی ها عمر دوره بازی بازیکنان را کاهش داده و آسیبی جدی به سلامت آن ها وارد خواهد نمود. 

تجربه بازیکنان حرفه‌ای از بازی روی چمن مصنوعی

در رابطه با بازی بر روی چمن مصنوعی تجربه های بازیکنان حرفه ای متفاوت است و قطعاً این موضوع ناشی از تفاوت در کیفیت چمن مصنوعی موردنظر است. برای مثال یکی از تجربه های تلخ بازیکنان تیم ملی ما مربوط به بازی بر روی چمن مصنوعی ورزشگاه عشق آباد در مقابل تیم ملی ترکمنستان است که وضعیت نامناسب چمن ها حتی از تصاویر تلویزیونی نیز به خوبی قابل مشاهده بود. این موضوع که باعث نگرانی کادر فنی تیم ملی ایران شده بود در نتیجه آثاری از زخم و خراش های ناشی از آسیب دیدگی را برای بازیکنان تیم ملی ما از جمله مهدی طارمی، مهدی قائدی، محمد قربانی و میلاد محدودی به همراه داشت. بازی بر روی این چمن مصنوعی عجیب ورزشگاه ملی ترکمنستان برای بازیکنان حرفه ای تیم ملی ما بسیار دشوار بود و سرانجام آن ها را با زخم هایی بر بدن روانه کشور نمود.  

چگونه چمن مصنوعی باکیفیت از آسیب‌دیدگی جلوگیری می‌کند؟

قطعاً هر چه چمن مصنوعی کیفیت بیشتری داشته باشد آسیب دیدگی بازیکنان نیز کاهش پیدا خواهد نمود. اما این کیفیت چطور حاصل می شود؟ امروزه در تولید چمن مصنوعی های باکیفیت ورزشی با توجه به موارد زیر بهترین شرایط برای ایجاد زمینی ایمن و باکیفیت برای بازی ورزشکاران فراهم خواهد شد:

در نظر گیری لایه الاستیک برای چمن مصنوعی 

در چمن های مصنوعی به طور معمول از لایه الاستیک تهیه شده از گرانول های لاستیک بازیافتی و چسب های پلی اورتان استفاده می شود که ضخامت آن ها بین 8 تا 35 میلی متر است. این پایه به واسطه خاصیت ارتجاعی که داشته باعث تضمین ایمنی و سلامت بازیکنان خواهد شد و همچنین کمک می کند تا چمن های مصنوعی ورزشی عمر و دوام بیشتری داشته باشند. با توجه به آن که نیاز است زمین فوتبال صاف و همواره باشد استفاده از لایه الاستیک امری مهم و ضروری است تا باعث تسطیح هر گونه ناهمواره در سطح زمین شود و سطحی کاملاً صاف و قابل نفوذ برای آب ایجاد گردد. در صورتی که سطح بازی بعد از 10 تا 15 سال دچار فرسودگی شود به طور معمول می توان چمن مصنوعی جدید را به راحتی بر روی لایه الاستیک قبلی نصب نمود. 

اما این نکته نیز قابل ذکر است که برخی از زمین های ورزشی نیازی به این لایه الاستیک نداشته و استفاده از چمن مصنوعی ورزشی با الیاف بلند می تواند نیاز به این لایه را جبران کند و در واقع جای آن را بگیرد. هر چند که استفاده از لایه الاستیک می تواند در دراز مدت به صرفه تر باشد. 

انتخاب مناسب ترین نوع الیاف چمن مصنوعی

در لایه بالایی الاستیک الیاف چمن تعبیه شده که در دو نوع صاف و بافت دار قابل انتخاب است. در نمونه های بافت دار با توجه به آن که الیاف در آن ها فشرده تر هستند دوام الیاف بیشتر از الیاف صاف است و از این رو برای محیط های پررفت و آمدی چون زمین ورزشی انتخاب مناسب تر و هوشمندانه تری به شمار می روند.

استفاده از پرکننده چمن مصنوعی

در بازار چمن های مصنوعی انواع مختلفی از پرکننده ها وجود داشته که از بین آن ها می توان به دانه های پلاستیکی الاستیک، ماسه کوارتز و... اشاره نمود. این نوع پرکننده ها به نوعی تعیین کننده کیفیت سیستم چمن مصنوعی هستند و بسته به نوع زمین ورزشی باید بهترین گزینه از بین آن ها انتخاب شود. با استفاده از گرانول می توان خطر آسیب دیدگی ورزشکاران را به حداقل رساند. همچنین دانه های پرکننده سبز باعث می شوند زمین فوتبال ظاهری سبز و طبیعی به خود بگیرد و در روزهای گرم نیز سبب کاهش گرما شود. کیفیت بازی در زمین با استفاده از گرانول های پرکننده افزایش پیدا نموده و حرکت توپ و چرخش سریع تر پای بازیکنان را آسان تر می سازد. 

چمن مصنوعی؛ دوست یا دشمن بازیکنان؟

آیا چمن مصنوعی عامل اصلی آسیب‌دیدگی بازیکنان است؟ جواب ساده این است: خیر. مشکل معمولاً از کیفیت پایین چمن یا نصب غیراصولی آن ناشی می‌شود. اما وقتی چمن مصنوعی باکیفیت و به‌درستی نصب شود، نه تنها ایمن است، بلکه از محبوب‌ترین گزینه‌ها برای ورزشگاه‌های مدرن محسوب می‌شود. خوشبختانه، با وجود شرکت‌های باتجربه‌ای مثل گامان تزیین جاوید، تهیه و اجرای اصولی چمن مصنوعی، خیال ورزشکاران و باشگاه‌ها را راحت کرده و زمین بازی را به محیطی ایمن و حرفه‌ای تبدیل می‌کند.