ماندن در لیست سیاه FATF چه نفعی دارد؟

گروه آنلاین روزنامه دنیای اقتصاد - صبا نوبری: پیوستن به FATF و خروج از لیست سیاه آن طی سال‌های گذشته یکی از معضلات اقتصاد ایران بوده و همواره نظرات متفاوتی در این رابطه وجود دارد؛‌ در حالی که فعالان اقتصادی و اغلب کارشناسان بر ضرورت رفع این مسئله تاکید می‌کنند؛ اما گروهی به دلایل مختلف مانند آن را بی‌اهمیت عنوان کرده و موضوعی اولویت‌دار برای سیاستگذار نمی‌دانند.

یکی از مهم‌ترین دلایلی که در این رابطه مطرح می‌شود،‌ بی‌فایده بودن پیوستن بهFATF در شرایطی است که اقتصاد ایران از سوی آمریکا تحت تحریم قرار دارد. به عقیده طرفداران این نظر، پذیرفتن FATF و خروج از لیست سیاه آن با وجود تحریم‌ها نمی‌تواند کمکی به اقتصاد ایران کند.

شرط مجمع تشخیص برای پذیرش FATF

موضوعی که رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام نیز به تازگی به آن اشاره کرده است. آیت الله آملی لاریجانی، رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام هفته گذشته در دیدار با جمعی از دانشجویان و نمایندگان تشکل‌های دانشگاه‌های کشور درباره پیوستن ایران به FATF و بررسی آن در مجمع تشخیص مصلحت نظام گفته که «موضوع پیوستن به FATF بحث فنی است. اگر به مجمع بیاید، بررسی می‌کنیم.»

با این حال به نظر می‌رسد او بررسی این موضوع را مشروط به میزان اثرگذاری آن بر اقتصاد ایران می‌داند.

لاریجانی در این رابطه تاکید کرد: «در شرایط تحریم که برای تاجران ایرانی مشکلات متعددی از جمله در نقل و انتقال ارز پدید می‌آورند، آیا با پذیرفتن FATF آمریکا محدودیت‌های خود را بر می‌دارد؟ چندی پیش به فعالان اقتصادی گفتم اگر FATF پذیرفته شود، چقدر موثر است، یک نفر گفت ۴۰ درصد! باید مشخص شود چقدر فایده می‌بریم؟»

این اظهارات در حالی از سوی رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام مطرح شده است که پیش از این عبدالناصر همتی، وزیر اقتصاد در گفت‌وگوی ویژه خبری بر ضرورت خروج ایران از لیست سیاه FATF تاکید کرده بود.

سه آسیب نپذیرفتن FATF از زبان همتی

نکته مهم در صحبت‌های همتی، میزان اثرگذاری FATF بر اقتصاد ایران بود. موضوعی که لاریجانی نیز بر مشخص شدن آن تاکید کرده است. همتی در این برنامه با اشاره به اثر بیشتر تحریم‌ها بر اقتصاد ایران، گفت: «البته که اثر تحریم‌ها اثر زیادی بر اقتصاد ایران دارد؛ اما FATF هم بی‌تاثیر نیست. برای مثال تحریم‌های آمریکا بر یک شرکت و افراد خاص و یا صادرات ما اثرگذار است؛ اما محدودیت‌های ناشی از قرار گرفتن در لیست سیاه FATF بر همه مردم ایران اثرگذار است. برای مثال دانشجویانی که در خارج از ایران حساب باز می‌کنند نیز،‌ مشمول آن می‌شوند؛ بنابراین من می‌توانم بگویم با FATF همه ملت تحریم می‌شوند.

همتی در ادامه بر سه موضوعی که باقی ماندن در لیست سیاه FATF برای آن مشکل ایجاد می‌کند، پرداخت. به گفته وی، این مسئله در مرحله اول باعث می‌شود به ایران اتهام پولشویی بزنند،‌ در حالی که ایران مرتکب این اقدام نمی‌شود. مشکل دوم این است که به آمریکا بهانه و توجیهی برای تحریم داده می‌شود و مشکل سوم هم مربوط ایرانیان خارج از کشور است که برای افتتاح حساب و مراودات مالی دچار مشکل می‌شوند.

نکته مهم دیگری که همتی به آن اشاره کرد این است که بسیاری از بانک‌های کوچک جهان چندان به تحریم‌های آمریکا توجهی نمی‌کنند؛ اما به دلیل قرارگرفتن ایران در لیست سیاه FATF با ایران همکاری نمی‌کنند؛ بنابراین حتی با وجود تداوم تحریم‌ها ایران می‌توان با آن‌ها همکاری کند.

همچنین ولی الله سیف، رئیس اسبق بانک‌‌مرکزی پیش از این در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد» در رابطه با میزان تاثیر پذیرفتن FATF با وجود تحریم‌ها تاکید کرده بود: «در صورت پذیرش، مبادلات ما با کشورهایی مانند چین و روسیه یا کشورهای مشابه آنها آسان‌‌‌‌‌تر خواهد شد، همچنین روابط با کشورهای همسایه نیز می‌تواند بهبود یابد. البته کشورهایی که از تحریم‌های آمریکا تبعیت می‌کنند، حتی پس از رفع تحریم‌ها ممکن است تغییری در رفتارشان با ما ایجاد نکنند، اما مثلا در مورد عراق، اگر روابط فعالی داشته باشیم، امکان تسویه مبادلاتمان فراهم خواهدشد. این، تفاوت‌‌‌‌‌هایی است که در این شرایط ایجاد  می‌شود.»

مطالبه بخش خصوصی

از سوی دیگر فعالان اقتصادی نیز بارها بر اهمیت پذیرفتن FATF و خروج از لیست سیاه تاکید کردند. برای مثال صمد حسن‌زاده، رئیس اتاق ایران درباره ضرورت پیوستن به FATF گفت:  «اقتصاد و رشد اقتصادی مسأله بسیار مهمی است و ورود ایران به حوزه FATF می‌تواند در مسائل اقتصادی کمک کننده باشد و ارتباطات ما با دنیا را افزایش دهد.»

او در رابطه با بررسی دوباره این موضوع در مجمع تشخیص مصلحت نظام نیز به این موضوع اشاره کرده که «موضوع FATF در مجمع تشخیص مصلحت بررسی می‌شود اما ما معتقدیم که قبلاً این موضوع چند بار مطرح و بررسی شده و نیاز کشور این است که موضوع FATF با هماهنگی تمام تصمیم گیران و مسئولان کشور حل شود تا کشور بتواند سهم بیشتری از بازارهای جهانی داشته باشند و ما برای توسعه ارتباطات تجاری جهانی به FATF نیاز داریم.»

اهمیت FATF را پپذیرید

حالا بررسی دوباره و پذیرش مشروط FATF در حالی مطرح شده است که به گفته وزیر اقتصاد حتی در صورت پذیرش پالرمو و سی اف تی خروج از لیست سیاه FATF در کوتاه‌مدت رخ نخواهد داد. 

همتی در این رابطه تاکید کرده که «ورود به لیست سیاه راحت اما خروج از آن چندان آسان نیست و به کار فنی و مداوم نیاز دارد. ما تمام تلاشمان این است که زمینه‌ را از آن‌ها بگیریم، مذاکره و کار فنی کنیم تا به تدریج بتوانیم از لیست سیاه خارج شویم.»

 به نظر می‌رسد فارغ از مسائل امنیتی مانند نگرانی از شفاف شدن مراودات مالی ایران در شرایط تحریمی، لازم است اهمیت پذیرش FATF برای سیاستگذار و همچنین عموم مردم است تا این مسئله یکبار برای همیشه روشن شود که حتی در شرایط تحریمی پیوستن به FATF می‌تواند گشایش‌هایی را در زمینه مراودات بین‌المللی برای اقتصاد ایران فراهم کند.