رشد بیماری های روان در سایه شوخی های نامناسب با کودکان

به گزارش رکنا به نقل از برنا، در خیلی از خانواده های ایرانی علیرغم محبت بی‌نظیری که نسبت به کودکان دیده می‌شود؛ شوخی‌هایی نیز انجام می‌شود که علیرغم آسیب جدی‌ای که به روان کودک وارد می‌کند مورد توجه واقع نشده و از همین رو کسی به عمق فاجعه و بلایی که به سر روحیه کودک می آید توجه چندانی نمی‌کند.

«تو بچه واقعی پدر و مادر خود نیستی»، «تو را در ماهیتابه سرخ می کنیم و می خوریم» و امثال این جملات، شوخی هایی از این دست هستند که اگرچه کودکی ساده و بی‌دفاع را ترسانده و حتی به گریه می‌اندازد؛ اما سایر حاضران بزرگسال، این دلهره کودک را دستمایه‌ای برای خنده خود می کنند.

سید علیرضا مرتضوی، روانشناس کودک و نوجوان با اشاره به ۲ نوع از نقض حریم شخصی کودک گفت: شوخی‌هایی که بار کلامی اضطراب زا برای کودک در بر دارد؛ از مصادیق نقض حریم شخصی کودک در کلام است؛ با توجه به این که در خیلی از خانواده‌ها اقوام با لمس اندام خصوصی به خصوص پشت کودک سعی در ایجاد فضای صمیمی دارند شوخی‌های فیزیکی نیز که به لمس نقاط خصوصی بدن کودک می‌انجامد مثالی برای نقض حریم جسمانی کودک قلمداد می شود.

وی ایجاد پیامد‌های اضطرابی برای کودک را از اصلی‌ترین تبعات این دو نوع شوخی دانست و ادامه داد: با توجه به این که کودک در فرآیند اصیلی که دارد نیازمند ایجاد امنیت یا دریافت احساس امنیت از محیط اطراف است؛ از همین رو محیط، اصلی‌ترین نقش را در ایجاد امنیت روانی، فکری، ذهنی و جسمانی کودک ایفا می‌کند.

وی افزود: از سوی دیگر وقتی محیطی ناسالم و سمی با شوخی‌های نامناسب، دست به ایجاد بار روانی اضطراب برای کودک می‌زند؛ این فرآیند‌های اضطراب به زودی تبدیل به تکانه‌ها و ساختار‌های اضطرابی خواهند شد که کودک را وارد پروسه بیماری‌های روان می‌کند.

این روانشناس با بیان این نکته که کودکان، نه تنها بار خنده شوخی را دریافت نمی‌کنند بلکه بار اضطرابی شوخی، تنها چیزی است که می‌بینند افزود: علاوه بر این که در بیشتر مواقع این بار اضطرابی باعث ایجاد انباشتگی می‌شود؛ کودک نیز توانایی تحلیل بار اضطرابی کلمات را ندارد چرا که هنوز به قدرت تنظیم هیجانات نرسیده است.

این متخصص کودک و نوجوان میزان خودتنظیمی هیجانی در کودکان را ضعیف دانست و یادآور شد: اگرچه طیف نوجوان به بالا که گروه سنی بزرگسال به حساب می‌آید؛ فرد توانایی تشخیص شوخی از جدی را دارد و به این ترتیب هیجانات خود را تنظیم می‌کند؛ اما در نوع ساختار روانشناختی کودک، کودک فاقد توانایی تفکیک بار روانی اضطرابی از بار روانی خنده است و به این ترتیب کودک، دریافت کننده بار اضطرابی خواهد شد.

مرتضوی با اشاره به جملات سمی «تو را داخل آب می‌اندازم تا ببینم چه واکنشی داری» یا «تو بچه ما نیستی» تشریح کرد: اگرچه در حقوق کنوانسیون که در سازمان بهداشت جهانی و یونسکو تصویب شده؛ استفاده از عکس کودک در راستای فرآیند‌های تبلیغاتی خارج از عرف ارزشی، پوششی و جریان کودکی کردن برابر با محاکمه و مجازات است که در سایر کشور‌های اروپایی و آمریکایی عملی می‌شود؛ اما در ایران به غیر از ثبت شکایت، اجرا شدنی نیست.

وی با اشاره به ویدیوی رقص کودک با لباس نیمه برهنه در حضور والدین خود اظهار داشت: این ویدیو نیز مصداقی از نقض حریم شخصی کودک به شمار می‌آمد که سوءاستفاده والدین از کودک را در راستای فرایند تبلیغاتی به تصویر می‌کشید؛ همچنین این عملکرد با هزار و یک برچسب شوخی و فان نیز هویت خود را از دست نداده و کماکان جنبه دست درازی به حریم کودک را حفظ می‌کند.

این روانشناس کودک و نوجوان خاطرنشان کرد: اگرچه این شوخی‌ها در ایجاد دلبستگی‌های ناایمن یا وابستگی‌های افراطی نقشی ندارند، اما محیط اضطراب‌زا نیز به این وابستگی‌ها دامن خواهد زد؛ به عبارت دیگر جملاتی مثل «اگر این کار را انجام ندهی تنها می‌گذارمت» یا «دیگر دوستت ندارم و فرزند من نیستی» به مراتب تشدید کننده جریان دلبستگی‌های ناایمن هستند. همچنین معلمان با بیرون کردن دانش آموز از کلاس که نوعی از طرد کردن به شمار می‌آید در شکل گیری این وابستگی‌ها نقش دارند.