بی‌گناهی آب در کلیه‌های سنگ‌ساز

باور غلطی وجود دارد که آبی که می‌نوشیم عامل ایجاد سنگ کلیه است؛ درحالی‌که ظاهرا این باور درستی نیست و ایجاد سنگ کلیه بیشتر به دلایل زیر مجموعه سبک زندگی ازجمله کم تحرکی و تغذیه ناسالم بازمی‌گردد. سال‌ها قبل منشأ آب شهرهایی مانند تهران، قنات‌ها بودند که آب زلال و پاکی داشتند، اما امروزه با افزایش جمعیت و گسترش خشکسالی، آب شهرها پس از تصفیه در تصفیه‌خانه‌ها وارد شبکه آب لوله‌کشی می‌شود.

به گزارش همشهری، این مسئله باعث رواج شایعاتی مبنی بر املاح‌دار بودن آب‌ها و نامناسب بودن آن‌ها برای کلیه‌ها شده تا جایی که این باور در ذهن بسیاری ایجاد شده که آب آشامیدنی می‌تواند عامل سنگ کلیه باشد. 

پای ژنتیک در میان است

متخصصان حوزه بهداشت و درمان نظر دیگری درباره تولید سنگ کلیه و نوشیدن آب دارند. دکتر بهنام شکیبا، دبیر پانزدهمین کنگره سالانه انجمن اندیورولوژی و یورولاپاروسکوپی ایران در این‌باره می‌گوید: سبک زندگی و ژنتیک در بروز سنگ نقش دارند. فعالیت محدود، چاقی، مصرف فست‌فود و نمک زیاد، مصرف کم مایعات، گرمای محل زندگی از عوامل خطر ایجاد سنگ کلیه هستند. باور غلطی وجود دارد که نوع آب مصرفی تأثیر زیادی بر تشکیل سنگ دارد؛ درحالی‌که عامل اصلی کمبود مصرف مایعات و در نتیجه حجم کم ادرار است و مصرف آب با املاح تنها یک درصد امکان ایجاد سنگ کلیه را افزایش می‌دهد. 

متخصصان تغذیه نظیر دکتر منصور رضایی نیز قویاً این باور که آب آشامیدنی عامل سنگ کلیه است را رد می‌کنند. دکتر رضایی در گفت‌وگو با همشهری، به این نکته اشاره می‌کند که جا انداختن این باور که آب آشامیدنی عاملی در تشکیل سنگ کلیه است، بیشتر به‌منظور فروش دستگاه‌های تصفیه آب صورت می‌گیرد. 

نوع آب نقشی ندارد

دکتر منصور رضایی به اینکه آب آشامیدنی در ایجاد سنگ کلیه نقش ندارد اشاره می‌کند و می‌گوید: در درجه اول استعداد، بعد بی‌تحرکی و بعد بی‌آبی در تشکیل سنگ کلیه نقش دارند. سنگ کلیه خیلی با انواع آب (البته از نوع سالم) ارتباطی ندارد و این مسائل را بیشتر برای فروش دستگاه‌های تصفیه آب مطرح می‌کنند. در واقع این مسئله را القا می‌کنند که این شهر، شهرستان یا روستا دارای آب املاح‌دار است تا به این بهانه احتمال فروش دستگاه تصفیه یا فلان مارک آب معدنی یا آب تصفیه شده را بالا ببرند؛ بنابراین این باور که آب آشامیدنی در تشکیل سنگ کلیه مؤثر است به‌طور کامل غلط است. 

دکتر منصور رضایی در درجه اول ژِنتیک و بعد سبک زندگی را عامل ایجاد سنگ کلیه می‌داند و در این‌باره توضیح می‌دهد: استعداد کلیوی در تشکیل سنگ‌های کلیه حرف اول را می‌زند. بعد از بی‌تحرکی، چاقی و کم آبی یا بی‌آبی در ایجاد سنگ کلیه نقش دارند. 
اینکه یک فرد باید مستعد تشکیل سنگ کلیه باشد، به‌معنای این است که چه به‌دلیل وراثت یا هر دلیل دیگری، فرد در این زمینه باید از استعداد شخصی برخوردار باشد. 

رضایی می‌گوید: مسئله اصلی بی‌تحرکی است. همانطور که بی‌تحرکی باعث افزایش احتمال بروز یبوست می‌شود، احتمال بروز سنگ‌های کلیه را هم افزایش می‌دهد. به‌ویژه تشکیل سنگ در افراد بی‌تحرک و پشت میزنشین بیشتر وجود دارد. 

این کارشناس تغذیه با تأکید بر اهمیت دفعات آب خوردن توضیح می‌دهد: به‌گفته متخصصان کلیه، مهم‌تر از مقدار و نوع آب، دفعات خوردن آب است. بهترین توصیه تغذیه‌ای این است که افرادی که مستعد تشکیل سنگ کلیه هستند، آب را به مقدار مشخص در دفعات مختلف مصرف کنند نه یکجا. یعنی به جای اینکه هر دو ساعت یک لیوان بخورند هر یک ساعت یک استکان مصرف کنند. تعداد دفعات خوردن آب و مایعات به طرز عجیبی به کاهش سنگ کلیه کمک می‌کند. توصیه این است که حتی اگر آب املاح‌دار بود به‌طور منظم مصرف شود تا آب در خون و کلیه‌ها مرتبا جریان داشته باشد. استفاده از میوه‌ها و سبزیجات هم در این میان مؤثر است. 

کلسیم و سنگ کلیه

رضایی درباره منشأ اغلب سنگ‌های کلیه هم می‌گوید: معمولا بالای ۸۰تا ۸۵درصد سنگ‌های کلیوی کلسیمی هستند و به نوعی اگزالات کلسیم هستند؛ این سنگ‌ها هیچ ارتباطی با کلسیم غذا ندارند. نباید مردم را بی‌دلیل نگران کرد و باعث کاهش میزان مصرف لبنیات در آن‌ها شد. برخی از مطالعات نشان می‌دهند که سنگ‌های کلسیمی با مکمل‌های کلسیم ارتباط دارند. البته اکنون اغلب این مکمل‌ها از کلسیم، منیزیم، ویتامین دی و روی تشکیل شده که این بهترین حالت مکمل است. زمانی که کلسیم با منیزیم ترکیب می‌شود احتمال تشکیل سنگ و حتی بروز یبوست کمتر می‌شود.