تصویر نقاش آوانگارد

 مارکو گریگوریان از جمله هنرمندان نسل اول هنر نوگرای ایران است که زندگی خود را وقف اعتلای هنر مدرن ایرانی کرد. تاثیر مارکو علاوه بر تدریس در دانشکده هنرهای زیبا، برگزاری نخستین بینال تهران در سال ۱۳۳۷ بود که به همت او شکل گرفت و در زمان خود رویدادی سرنوشت‌ساز در به‌رسمیت شناختن جریان هنر مدرن و هنرمندان این عرصه به حساب می‌آمد. او تحصیل کرده غرب بود و شناخت خوبی از مکاتب هنری داشت اما ذاتا هنرمندی آوانگارد و پیشرو بود. گریگوریان سال ۱۳۸۶ در ارمنستان در گذشت.

نمایشگاه آثار گریگوریان در سالروز تولد صدسالگی‌اش به کیوریتوری میشل الله‌وردیان، رئیس بنیاد گریگوریان، برپا شده است. او در مراسم افتتاحیه نمایشگاه گفت: جریان مدرنیسم در نقاشی معاصر ایران با تاثیرپذیری از نظریه‌ها، گرایش‌های متنوع و دستاوردهای هنری دنیای غرب دستخوش تحولات گوناگونی شد که بستری مناسب برای بسط و گسترش این هنر را در کشور ما فراهم آورد. زمینه‌سازان این جریان هنرمندان نام‌آشنایی بودند که علاوه بر فعالیت مستمر در عرصه نقاشی مدرن ایران، اسلوب‌های نو و نیز سبک‌های گوناگون نقاشی مدرن را به نسل جوان‌تر ایران شناساندند و آموزش دادند.

الله‌وردیان افزود: می‌توان گفت که نسل‌های بعدی این نقاشان همگی وام‌دار نقاشی مدرن ایران‌اند که بی‌شک مارکو یکی از این هنرمندان است. بنیاد مارکو گریگوریان در ایروان ارمنستان افتخار دارد که در نخستین سال تاسیس خود با همکاری موزه هنرهای معاصر تهران نمایشگاهی از آثار این نقاش صاحب‌سبک برگزار می‌کند. اشاره به این نکته لازم است که موزه هنرهای معاصر تهران به عنوان موزه‌ای بین‌المللی، بیشترین اثر از مارکو گریگوریان را در گنجینه خود جای داده و اکنون به مناسبت یکصدمین سال تولد این هنرمند اقدام به برگزاری نمایشگاه «مروری بر زندگی و آثار مارکو گریگوریان» کرده است.

او ادامه داد: از ۱۲ آذر تا ۲۳ دی ۱۴۰۳ این نمایشگاه ادامه دارد و نخستین نمایشگاه انفرادی است که از آثار این هنرمند در طول بیش از چهار دهه فعالیت موزه هنرهای معاصر تهران برگزار می‌شود. این نمایشگاه بر آن است که تا حد امکان با بررسی روند فعالیت‌های هنری و تحلیل دوره‌های مختلف آثار گریگوریان، سهمی در شناساندن و نقش موثر این هنرمند در روند تحول نقاشی معاصر ایران امروز نقاشان کشور و علاقه‌مندان به این هنر داشته باشد. لازم به ذکر است که آثار به نمایش درآمده تنها گزیده‌ای از آثار گریگوریان است که از منظر تاریخ‌نگاری هنری و با نگاهی پژوهشی گردآوری و چیدمان شده است.

غلامحسین نامی، از پیشگامان جنبش هنر مدرن در نقاشی معاصر ایران، نیز در این مراسم گفت: مارکو گریگوریان در حقیقت جنبش نوگرایی در ایران را در زمینه نقاشی پایه‌گذاری کرد. این یک حقیقت است؛ یعنی مارکو اولین کسی بود که نگاه نو به دنیا را در نقاشی و عرصه هنر نقاشی رواج داد. در سال ۱۳۳۷وقتی که از ایتالیا به ایران آمده بود و خودش عضو هیات ژوری بینال ونیز بود، تعجب می‌کرد که کار این همه هنرمند جوان بااستعداد ایرانی در بیرون از مرزهای کشور شناخته‌شده نیست و باعث تاسف او شد.

نامی افزود: او به اداره فرهنگ و هنر پیشنهاد داد و گفت که ما برای اینکه این جوانان را به دنیا معرفی کنیم و کارشان را از ایران به خارج بفرستیم، نیازمند بینال هستیم. گفت بینالی باید تشکیل شود و از این طریق کارشان به دنیا معرفی شود. مارکو گریگوریان در حقیقت وسیله‌ای شد که هنر معاصر ایران به جهان معرفی شود و ما امروز وقتی که هنرمندان خوبی را در سطح جهانی می‌بینیم، متوجه می‌شویم که مارکو چه خدمتی به هنر ایران کرد.

او سپس با یادآوری خاطره‌ای گفت: رابطه شخص من با مارکو گریگوریان مربوط به قبل از تشکیل گروه آزاد نقاشان و مجسمه‌سازان است. من از نظرات مارکو بسیار استفاده کردم و به من کمک کرد. ما در آن سال‌ها در گالری آقای عبدالرضا دریابیگی جمع می‌شدیم. چند تا از دوستان دور هم جمع بودیم؛ مارکو هم در جلسه‌ای در گالری دریابیگی حضور پیدا کرد. فراموش نمی‌کنم که با چه عصبانیتی مطرح کرد که ما چرا نشستیم و هیچ کاری نمی‌کنیم؛ یک مشت آدم‌ بی‌استعداد و بی‌هنر کارهای مزخرف خودشان را در گالری به نمایش می‌گذارند و گالری‌داران بی‌فرهنگ هم که خودشان نمی‌دانند هنر چیست، این کارها را با قیمت‌های گزاف می‌فروشند و هیچ خیانتی بالاتر از این به هنر نیست؛ بنابراین ما باید جلوی این قضیه را بگیریم؛ این مساله همه ما نیز بود.او گفت: من گفتم مارکو جان این نگرانی‌ را همه ما داریم، حالا چه‌کار باید بکنیم. گریگوریان پاسخ داد: راهش این است که ما یک گروه درست کنیم و جلوی این به‌اصطلاح خرابکاری‌ها را با کارهای خودمان بگیریم. گروهی تشکیل بدهیم و نمایشگاه‌هایی بگذاریم که در این نمایشگاه‌ها هنر درست را آن‌طوری که در بستر تاریخی خودش در دنیا جریان دارد ارائه دهیم. که ما بلافاصله قبول کردیم و اولین جلسه هم در خانه بنده تشکیل شد. آیین‌نامه نوشتیم و به‌اصطلاح قوانین را تنظیم کردیم؛ در اداره فرهنگ به ثبت رساندیم و با ثبت آیین‌نامه گروه آزاد نقاشان و مجسمه‌سازان رسمی شد.

نامی گفت: این ایده مارکو بود و گروه آزاد نقاشان و مجسمه‌سازان در طول سه یا چهار سال چندین نمایشگاه در داخل و خارج از کشور از جمله بال، سوئیس، واشنگتن و … ارائه کردند. سر و صدایی راه انداخت و اثرات بسیار بسیار مثبتی در جامعه جوان هنرمند ایرانی گذاشت. این یکی از افتخارات گروه آزاد نقاشان و مجسمه‌سازان بود که به همت مارکوی عزیز به وجود آمد. من فکر می‌کنم که در تاریخ نقاشی معاصر ایران، جایگاه گروه آزاد نقاشان و مجسمه‌سازان جایگاه معتبری است. اینجا به همه دوستان عزیز می‌گویم هنری که امروز در عرصه ایران معاصر جریان دارد، روی دوش‌های مارکو قرار گرفته است. یادش به‌خیر و روانش شاد.

در این مراسم نادره رضایی، معاون هنری وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، با اشاره به صف‌های طولانی نمایشگاه «چشم در چشم»، خطاب به علاقه‌مندان هنرهای تجسمی گفت: در روزهای اخیر با صف‌هایی که برای تماشای نمایشگاه «چشم در چشم» تشکیل دادید، صدای شما را شنیدیم. انتخاب درست موضوع، انتخاب شماست و شما ما مدیران فرهنگی را غافلگیر می‌کنید.

او ادامه داد: در صد سالگی مارکو گریگوریان گرد هم جمع می‌شویم. این اصرار و استمرار به ماندگارجویی حتما نتیجه‌بخش بوده که ما را بعد از ۱۸ سال گردهم آورده است.