استثنائی به نام کیهان

فرارو- روزنامه کیهان شاخص‌ترین تریبون رسانه‌ای انقلابی در طول سال‌های پس از انقلاب بوده است. با توجه به این که سرپرست موسسه کیهان و مدیرمسئول روزنامه با حکم رهبر انقلاب منصوب می‌شود و برخی مصونیت‌هایی که این روزنامه دارد، آنهایی به دنبال سوءاستفاده از مواضع کیهان هستند، این حکم انتصاب را دست‌آویز قرار می‌دهند. در حالی که مدیر روزنامه اطلاعات نیز از سوی مقام رهبری منصوب می‌شود. سرپرست موسساتی مانند کیهان و اطلاعات، نماینده ولی فقیه نیز هستند، اما همانطور که هر آنچه نماینده ولی فقیه در نهادی دیگر می‌گوید الزاما نظر مقام معظم رهبری نیست، این دو روزنامه نیز همین وضعیت را دارند.

به گزارش فرارو، کیهان تاریخ پرفرازونشیبی داشته که آن را در تاریخ مطبوعات ایران پس از انقلاب ماندگار کرده است. بعضی اهل فن آن را رسانه به معنی حقیقی و تخصصی نمی‌دانند و معتقدند که با گذر زمان تبدیل به یک بولتن امنیتی شده است. کیهان شاید محبوب نباشد، اما نام مهمی است و به همین دلیل، آنچه می‌گوید یا نویسندگانش با نام حقیقی و مستعار مورد می‌نویسند، مورد توجه قرار می‌گیرد. نوشته‌هایی که به ظاهر مبتنی بر آموزه‌های انقلاب اسلامی است، اما نحوه بیان، محتوا و درست یا نادرست بودنشان هزینه‌سازی می‌کند. 

استثنائی به نام کیهان

کیهان نیز مانند دیگر روزنامه‌ها، حوزه‌های مختلفی را پوشش می‌دهد. در میان تمام این حوزه‌ها، مسائل سیاسی، سیاست خارجی و فرهنگی که به آنان می‌پردازد بیشتر مورد توجه قرار می‌گیرند. این روزنامه در تمام حوزه‌ها دیدگاه متصلبی را نمایندگی می‌کند، اما پیشنهاد‌هایی که گاهی در حوزه سیاست خارجی می‌دهد، پیشنهاد‌هایی هزینه‌ساز هستند که به خاطر آنچه در مقدمه گزارش مرور کردیم، گاهی موضع کشور تلقی می‌شوند. اگر کیهانیان تلقی‌شان این است که نماینده ساختار نظامی جمهوری اسلامی و انقلاب اسلامی هستند که تصور باطلی است؛ اگر خودشان را صرفاً یک روزنامه می‌دانند که مثل دیگر رسانه‌ها حق دارند نظرات و تحلیل‌شان را ارائه کنند و مانند دیگران در صورت لزوم پاسخگوی آن باشند، حق آزادی بیان که در ماده ۲۶ قانون اساسی کشور قید شده شامل همه می‌شود. اما کیهان درست یا غلط، موضعی که می‌گیرد موضع کشور تلقی می‌شود، مانند صحبت‌هایی که مجریان صداوسیما مطرح می‌کنند. در این گزارش چند نمونه از این موضع‌گیری‌های کیهان را مرور می‌کنیم. 

بستن تنگه هرمز

این روزنامه هر چند مدت یکبار، پیشنهاد بستن تنگه هرمز را ارائه می‌کند. انسداد این تنگه آنقدر از سوی نویسندگان کیهان تکرار شده که بازگویی مجدد آن، باعث تمسخر در فضای مجازی می‌شود. این تمسخر اتفاق می‌افتد، اما نویسندگان زمانی که آن کلمات را می‌نویسند توجه نمی‌کنند که چقدر این نکات با موازین حقوقی و سیاسی بین‌المللی و منافع ملی ایران همخوانی دارد. 

چرا چنین پیشنهادی از سوی کیهان مطرح می‌شود؟ به این دلیل که «روزانه حدود یک پنجم حجم کل مصرف نفت جهان از این تنگه عبور می‌کند. داده‌های شرکت تحلیلی ورتکسا نشان می‌دهد که به طور متوسط ۲۰.۵ میلیون بشکه در روز نفت خام، میعانات گازی و فرآورده‌های نفتی در ژانویه تا سپتامبر ۲۰۲۳ از هرمز عبور کرده است.» (رویترز، اکتبر ۲۰۲۳) بنابراین تنگه مهم است. اما مسدود کردن تنگه هرمز یعنی با خطر مواجه کردن تمام کشور‌های جنوبی خلیج فارس، چین، روسیه، آمریکا و اروپا به طور مستقیم و ایجاد یک بحران انرژی در بخش‌هایی از جهان. همانطور که ایران برای دفاع از منافع خود اقدام می‌کند، طرف مقابل نیز در مقابل تهاجم‌ها دست‌بسته نیست. کیهان بار دیگر این پیشنهاد را در شماره ۳ آذر ۱۴۰۳ مطرح کرد.

تهدید مدام کشور‌های جنوبی خلیج فارس

کیهان در تمام سال‌هایی که جنگ در یمن جریان داشت، بیشتر و پرحرارت‌تر از رسانه‌های یمنی اخبار این جنگ را در صفحه اول خود منعکس می‌کرد. برای مخاطب تفاوتی نمی‌کند که تیتر «موشک‌ها در راه است، دبی، ابوظبی و ریاض را تخلیه کنید» به نقل از سخنگوی انصارالله یمن روی صفحه یک کیهان رفته است. برای طرف مقابل نیز این تفاوت چندانی ندارد. مهم این است که این تیتر را روی صفحه یک روزنامه منسوب به حاکمیت کیهان می‌بیند؛ به این سیاهه تهدید کشور‌های همسایه، این موارد را نیز می‌شود اضافه کرد: «شلیک موشک انصارالله به ریاض، هدف بعدی دوبی»، «امارات را چنان می‌زنیم که به چند دهه قبل برگردد»، «آل سعود گور خود را کند» و «ایران می‌تواند همه چیز را بر سر کشور‌های حاشیه خلیج فارس خراب کند»، «ننگ رابطه با آل سعود از دامن ایران اسلامی پاک شد» و .... ذکر این نکته لازم است که بیشتر این تیتر‌ها مربوط به دوران دولت حسن روحانی به خصوص از بعدِ اشغال سفارت عربستان در تهران است. 

بخش دیگر نیز به تهدید غیرمستقیم کشور‌های منطقه برمی‌گردد. زمانی که طی یک سال گذشته این روزنامه در چند مورد خواستار حمله به پایگاه‌های آمریکایی شده – فارغ از این که آنها اهداف مشروع هستند یا نیستند – در واقع کشور‌های همسایه جنوبی خلیج فارس را تهدید می‌کند. پایگاه‌های آمریکا در منطقه مستقر در چه کشور‌هایی هستند؟ امارات، عمان، کویت، بحرین، قطر و عراق. شاید عراق اگر ایران به مقر تروریست‌ها در اقلیم حمله کند یا به عین‌الاسد موشک بزند اقدامی انجام ندهد. اما حمله به خاک امارات، عمان، کویت، بحرین، قطر و عراق چه دردی از ما دوا می‌کند؟ رسانه‌های هر کشوری، از سوی سفارتخانه‌های مقیم پایتخت رصد و محتوای مهم آنها در قالب بولتن به کشور مبداء فرستاده می‌شود. کیهان نیز به خاطر شرایطی که دارد، قاعدتاً مورد توجه قرار می‌گیرد و این موضع‌گیری‌ها هزینه‌ساز است.