اروین شرودینگر؛ فیزیکدانی همه‌چیزدان که نگرش متافیزیکی هم داشت

   عصر ایران - اروین شرودینگر در سال ۱۸۸۷ در وین به دنیا آمد. او یکی از بزرگترین فیزیکدانان نظری قرن بیستم بود که در ارائه‌ی نظریه‌ی موجیِ ماده و دیگر اصول مکانیک کوانتومی مشارکت داشت و جایزه نوبل فیزیک را در سال ۱۹۳۳ مشترکا با پل آدرین موریس دیراک، فیزیکدان انگلیسی، بدست آورد. 

  شرودینگر در سال ۱۹۰۶ به دانشگاه وین رفت و در سال ۱۹۱۰ دانشنامه‌ی دکتری خود را دریافت کرد و به عنوان پژوهشگر در موسسه فیزیک این دانشگاه شروع به کار کرد. 

  دوره خدمت سربازی او مصادف شد با جنگ جهانی اول. او پس از خدمت سربازی در سال ۱۹۲۱، به دانشگاه زوریخ رفت و شش سال آنجا ماند. 

  شرودینگر در سال ۱۹۲۶، یعنی در ۳۹ سالگی، که سن بالایی برای کار نوآورانه در فیزیک نظری است، مقالاتی را منتشر کرد که حاوی اطلاعات مربوط به اصول فیزیک کوانتومیِ موجی بودند. 

  او در این مقالات، معادله‌ی دیفرانسیل جزئی خود را، که معادله‌ی پایه‌ای مکانیک کوانتومی است، شرح داد. معادله‌ی دیفرانسیل جزئی او، همان پیوندی را با مکانیک اتم دارد که معادله‌های حرکت نیوتن با اخترشناسیِ سیاره‌ای. 

   شرودینگر در سال ۱۹۲۴ با پذیرش پیشنهاد لویی دو بری، مبنی بر اینکه ذرات ماده خاصیتی دوگانه دارند و در شرایطی، همانند امواج عمل می‌کنند، نظریه‌ای عرضه کرد که رفتار چنین سیستمی را با معادله‌ی موج، که اکنون معروف به معادله‌ی شرودینگر است، توضیح می‌دهد.

  پاسخ‌های معادله‌ی شرودینگر، برخلاف راه‌حل‌های معادله‌ی نیوتن، تابع‌های موج‌اند که تنها می‌توانند به وقوع احتمالی پیشامدهای فیزیکی مربوط شوند. سلسله حوادث قطعی و مسلم در فیزیک کلاسیک نیوتن، در مکانیک کوانتومی جای خودش را مفهوم انتزاعی‌تر "احتمال" می‌دهد. 

  این جنبه از نظریه‌ی کوانتوم، شرودینگر و چند فیزیکدان دیگر را به شدت ناخشنود کرد و او سال‌های بعدی زندگی خود را به تدوین ایرادهای فلسفی به تفسیر عموما پذیرفته‌شده‌ این نظریه اختصاص داد؛ نظریه‌ای که خود او برای پدیدآوردنش وقت زیادی صرف کرده بود. 

  شرودینگر جایزه نوبل فیزیک را بابت همین "معادله‌ی شرودینگر" بدست آورد. به طور خلاصه، این معادله توضیح می‌دهد که حالت کوانتومی یک سامانه فیزیکی چگونه با زمان تغییر می‌کند. 

  شرودینگر در سال ۱۹۲۷، دعوت به جانشینی ماکس پلاک - پدیدآورنده‌ی نظریه‌ کوانتوم- در دانشگاه برلین را پذیرفت و به هیات علمی برجسته‌ای که آلبرت اینشتین نیز عضو آن بود، پیوست. 

  او تا سال ۱۹۳۳ در این دانشگاه ماند ولی در این سال به این نتیجه رسید که دیگر نمی‌تواند در کشوری زندگی کند که در آن آزار و شکنجه یهودیان به سیاست ملی تبدیل شده است. 

  سپس سفر پرماجرایی را آغاز کرد که او را به اتریش، بریتانیای کبیر، بلژیک، آکادمی علوم پونتیفیکال(وابسته به پاپ) در رم، و سرانجام در سال ۱۹۴۰ به موسسه مطالعات پیشرفته دوبلین برد. 

  این موسسه را ایمون دو والرا، نخست‌وزیر وقت جمهوری ایرلند، که پیش از روی‌آوردن به سیاست، خود یک ریاضیدان بود، با استفاده از نفوذ و موقعیتش تاسیس کرده بود. 

  شرودینگر ۱۵ سال دیگر نیز در ایرلند ماند و به پژوهش در زمینه فیزیک، فلسفه و تاریخ علم پرداخت. در طول این دوره، کتابی با عنوان "حیات چیست؟" (۱۹۴۴) نوشت. این کتاب در واقع کوششی بود برای نشان‌دادن این امر که چگونه می‌توان از فیزیک کوانتوم در تبیین استواری و ثبات ساختار ژنتیکی، استفاده کرد. 

  شرودینگر در سال ۱۹۵۶ بازنشسته شد و به عنوان استاد بازنشسته‌ی ممتاز دانشگاه، به وین بازگشت. 

  او به دلیل تطبیق‌پذیریِ فکریِ فوق‌العاده‌اش، در میان همه‌ی فیزیکدانان نسل خود، دانشمند برجسته‌ای بود. شرودینگر به فلسفه و ادبیات همه‌ی زبان‌های غربی آگاهی و اشراف ویژه‌ای داشت. 

  نوشته‌های علمی او به زبان انگلیسی، زبانی که آن را در دوران کودکی آموخته بود، در نوع خود از برترین نوشته‌های علمی از حیث نثر و نوشتار است. 

  پژوهش‌های شرودینگر در زمینه علم و فلسفه یونان باستان، که فشرده‌ی آن‌ها را در کتاب خود با عنوان "طبیعت و یونانی‌ها" آورده، سبب شد که وی ابداع یونانیِ دیدگاه‌های علمی درباره جهان و همچنین شک‌اندیشی یونانی‌ها را نسبت به علم، به عنوان یگانه ابزار افشای رازهای غایی هستیِ انسانی، ستایش کند. 

  نگرش متافیزیکی (فوق طبیعی) خود شرودینگر، چنانکه در آخرین کتابش با عنوان "جهان‌نگری من" (۱۹۶۱) بیان شده، عمیقا نزدیک و موازی با عرفان و رازباوریِ ودانتا بود. وِدانتا مکتبی فلسفی در مذهب هندوئیسم است. 

  شرودینگر که برخوردار از موهبت استعدادهای درخشان بود، در طول زندگی‌اش توانست غور چشمگیری در بسیاری از رشته‌های علم و شاخه‌های فلسفه داشته باشد و به این اعتبار، مردی همه‌چیزدان یا علامه بود.

  همین ویژگی او سبب شد که در روزگار رشد تخصص‌گرایی در رشته‌های علمی، راه خودش را طی کند و با غور کردن در رشته‌های علمی گوناگون، به دستاوردهایی غنی در فیزیک و فلسفه و تاریخ برسد. 

  با این حال زندگی شرودینگر یکسره هم لبریز از خیر و برکت نبود. او به لحاظ جنسی به رابطه با دختران نوجوان علاقه داشت و با ملاک‌های امروزی، یک منحرف جنسی بود! شرودینگر سرانجام با یکی از همین دخترها ازدواج کرد؛ هر چند که بی‌بندوباری و تمایلش به رابطه با دختران نوجوان ادامه یافت. 

  اروین رودلف یوزف الکساندر شرودینگر در سال ۱۹۶۱ در زادگاهش وین، در سن ۷۴ سالگی درگذشت.