صادرات در بند خام‌فروشی/ دلال‌ها چقدر در صادرات کشور نقش دارند؟

به گزارش خبرنگار گروه آنلاین روزنامه دنیای اقتصاد، مهراد عباد، عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی تهران با اشاره به افت صادرات طی سال‌های اخیر، معتقد است عامل اصلی افت صادرات، تحریم‌ها است.

به گفته این فعال اقتصادی بسیاری از کشورها به دلیل جریمه‌ای که در تجارت با ایران متحمل می‌شوند، ترجیح می‌دهند با ایران کار نکنند و همین موضوع باعث شده کشورهای هدف صادراتی ایران کاهش یابد.

عباد در گفتگو با خبرنگار گروه آنلاین روزنامه دنیای اقتصاد، به معضل ارزش پایین کالاهای صادراتی در مقایسه با وزن آن اشاره می‌کند و می‌گوید: به جای بررسی اینکه چه مقدار کالا صادر شده که اصولاً گفته می‌شود چند تن صادرات انجام شده، بهتر است نسبت ارزش به حجم صادرات در سال‌های مختلف بررسی شود؛ چراکه هرچه این نسبت بالاتر باشد، نشان می‌دهد که کالا با ارزش بالاتری در حجم کمتر صادر شده است

به گفته وی، این در حالی است که صادرات کشور بیشتر شامل کالاهایی با وزن بالا و ارزش پایین است که به نوعی بیانگر خام‌فروشی در صادرات است.

این فعال اقتصادی در بررسی کاهش صادرات، به نرخ ارز نیز اشاره می‌کند و می‌گوید: در حال حاضر صادرکنندگان با نرخ‌های متفاوت ارز، روبرو هستند، اگر صادر‌کننده، واردکننده هم باشد، می‌تواند نرخ ارز خود را بالاتر بگیرد و برای واردات از محل ارز صادراتی استفاده کند؛ ولی وقتی فقط صادرکننده است، باید ارز را در صرافی یا در سامانه‌ها بفروشد که در این شرایط، ارز او به قیمت کمتری خریداری می‌شود.

عباد ادامه داد: به عبارتی هرچه نرخ ارز را بالاتر حساب کنند، قیمت کالا به یورو یا به دلار کمتر می‌شود و مسلماً مشتری بیشتری می‌توانند پیدا کنند. در نتیجه همه صادرکننده‌های ما عملاً با یک نرخ نمی‌توانند این کار را انجام دهند و این به نوعی یک بی‌عدالتی بین صادرکننده‌ها است.

این عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی تهران ادامه می‌دهد: از طرف دیگر، بازگرداندن ارز در این سال‌ها خیلی سخت شده و دولت هم در زمینه سپرده‌گذاری ارزی فشار زیادی می‌آورد و از سوی دیگر، قیمت‌گذاری دستوری دولت هم باعث شده کیفیت محصولات پایین بیاید و همین پایین آمدن کیفیت محصولات باعث شده صادرات به مشکل بخورد.

به گفته او، در حال حاضر بسیاری از کشورها کالای خیلی سبک وزن با ارزش بالا صادر می‌کنند. مثلاً کشورهای جنوب شرق آسیا انواع چیپست‌ها که وزن‌های خیلی کمی داشته ولی قیمت بالایی دارند را صادر می‌کنند که ارزش افزوده زیادی هم به دنبال دارد؛ بنابراین اینکه فقط حجم و وزن کالاهای صادراتی در سال‌های متمادی افزایش پیدا کند، این نشان دهنده وضعیت خوب صادرات نیست؛ بلکه بیانگر این است که بیشتر کالاهای به نوعی خام صادر می‌شود که این یک مشکل است.

عباد ادامه داد: هرچه بتوانیم فرآوری بیشتری روی کالاها و مواد اولیه انجام داده و ارزش افزوده بیشتری ایجاد کنیم، مسلماً در این فرایند وزن پایین می‌آید و منفعت بیشتری برای کشور دارد؛ این در حالی است که متاسفانه در این سال‌ها بیشتر وزن کالاهای صادراتی مدنظر قرار گرفته است و مسئولان از افزایش وزن کالای صادراتی صحبت کردند؛ اما واقعیت این است که افزایش وزن کالاهای صادراتی بیانگر این نیست که صادرات‌ بهتر شده است؛ چراکه در بسیاری از موارد نرخ‌های تورم لحاظ نمی‌شود.

عباد ادامه می‌دهد: بررسی آمارهای تجارت سال‌های اخیر بیانگر این است که وضع صادرات خوب نبوده و باید بتوانیم کالاهایی با وزن کمتر و ارزش بیشتر صادر کنیم تا بیانگر افزایش قدرت صادرات باشد؛ بنابراین افزایش صرف صادرات نشانه خوبی نیست؛ حتی بررسی صرف ارزش کالاها بدون توجه به تورم و کاهش ارزش پول ملی و نرخ دلار هم شاخص مناسبی نیست؛ ولی نسبت این دو به هم شاخص مناسبی است؛ به همین دلیل به دولتمردان و اقتصاددانان پیشنهاد می‌شود به جای تمرکز بر ارزش و وزن صادرات به صورت جداگانه، از نسبت ارزش به حجم کالاهای صادراتی استفاده کنند.

این فعال اقتصادی معتقد است: یکی از دلایل دیگر کاهش صادرات این است که دولت طی سال‌های گذشته درآمد حاصل از صادرات را معاف از مالیات کرده و این موضوع باعث ایجاد انگیزه می‌شود؛ ولی از طرفی به همان نسبتی که هر شرکتی صادرات در مقابل واردات یا تولیدات انجام داده، هزینه‌هایی که آن شرکت انجام داده رو قبول نمی‌کند و عملاً مالیات را از هزینه‌های مربوط به صادرات هم می‌گیرد که این خود باعث می‌شود انگیزه صادرکنندگان روز به روز کمتر شود؛ چرا که ممکن است شرکتی نصف کل فروش آن صادرات باشد ولی در عمل تعداد زیادی واردات یا تولید داشته است و قبول نکردن هزینه‌ها به نسبت مربوط به صادرات در قبال کل فروش به نظر ناعادلانه است.