در بازار گوشت چه خبر است؟ زمزمه واردات گوشت با ۲ نرخ ارز

در هفته های اخیر موضوع  عرضه و توزیع گوشت قرمز به یکی از چالشهای بازار کالاهای اساسی تبدیل شده بود. در یک مقطع اعلام شد که به دلیل  اختلال در مسیر هوایی عرضه گوشت قرمز گوسفندی با اختلال رو به رو شده است. این اختلال در توزیع به افزایش مقطعی قیمت نیز منجر شد. اگر نگاهی به وضعیت گوشت قرمز به عنوان یکی از مهمترین اقلام کالاهای اساسی داشته باشیم در سالهای اخیر تحت تاثیر سیاستهای ارزی به صورت مشخص نوسان قابل توجهی در عرضه و مصرف این محصول ایجاد شده است.

بی ثباتی سیاست ارزی، تولید و مصرف گوشت قرمز را به چالش کشید

در اردیبهشت 1401 با جهش ناگهانی نرخ تخصیص ارز مرتبط با واردات کالاهای اساسی، با توجه به کاهش چشم گیر واردات نهاده های دامی میزان مصرف گوشت قرمز با افت ناگهانی مواجه شد. از سوی دیگر با توجه به جهش نرخ ارز، هزینه تولید نیز با جهش منحصر به فرد 500 درصدی مواجه شد.

در این شرایط دولت سیزدهم راهبرد افزایش واردات گوشت قرمز را برای تعدیل بازار در نظر گرفت. به این ترتیب تحت تاثیر جهش ناگهانی نرخ ارز واردات کالاهای اساسی از 4200 تومان به 28500 تومان، به یک باره شاهد رشد پی در پی واردات گوشت قرمز گرم و منجمد بودیم.

تولید گوشت گاو و گوشت گوسفند در ایران

بر اساس آمارهای موجود، تولید گوشت قرمز در ایران شامل گوشت گاو، گوسفند، بز و سایر دام‌ها می‌شود. تولید گوشت گاو به عنوان یکی از مهم‌ترین منابع پروتئین حیوانی در کشور، نقش مهمی در تأمین نیازهای غذایی جامعه دارد.

بر اساس نتایج این طرح، وزن گوشت قرمز عرضه‌شده انواع دام‌های ذبح‌شده در کشتارگاه‌های رسمی کشور در مهر 1403 جمعاً 34٬372 تن گزارش شده، که سهم گوشت گاو و گوساله بیش از سایر انواع دام بوده است.

بر اساس نتایج این آمارگیری، گوشت گاو و گوساله با 18٬228 تن، 53 درصد از وزن کل گوشت قرمز عرضه‌شده را به خود اختصاص داده است. گوشت گوسفند و بره با 12٬433 تن، بز و بزغاله با 2٬871 تن، و سایر انواع دام با 840 تن، به‌ترتیب 36٫2 درصد، 8.4 درصد و 2٫4 درصد از وزن کل گوشت قرمز عرضه‌شده را به خود اختصاص داده‌اند.

روند کاهشی عرضه گوشت قرمز در کشتارگاه ها نسبت به 1402

مقایسه عملکرد کشتارگاه‌های رسمی کشور در مهر امسال با ماه مشابه سال 1402 نشان‌دهنده کاهش 11 درصدی مقدار عرضه گوشت قرمز در کشتارگاه‌های رسمی کشور است. مقدار تولید گوشت در مهر ماه نسبت به ماه مشابه سال قبل برای گوسفند و بره 16 درصد، برای بز و بزغاله 14 درصد، برای گاو و گوساله 7 درصد، برای گاومیش و بچه‌گاومیش 16 درصد، و برای شتر و بچه‌شتر 23 درصد کاهش داشته است.

همچنین نتایج حاصل از این طرح آمارگیری نشان می‌دهد که مقدار عرضه گوشت قرمز در کشتارگاه‌های رسمی کشور در مهر امسال نسبت به ماه قبل (شهریور) در حدود 2 درصد افزایش داشته است.

عرضه سالیانه 400 تا حداکثر 500 هزار تن گوشت به کشتارگاه ها

براین اساس ماهانه بین 32 تا حداکثر 38 هزرا تن گوشت قرمز به کشتارگاه‌های کشور عرضه می شود. بر این اساس سالیانه تا حدود 400 هزار تن گوشت به کشتارگاههای کشور عرضه می شود. در حالت بیشینه نیز حدود نیم ملیون تن گوشت به کشتارگاهها عرضه می گردد.

جزئیات براورد مصرف سالیانه 600 هزار تن گوشت در ایران

مصرف سرانه گوشت قرمز در ایران به عوامل مختلفی از جمله قیمت، درآمد خانوارها و تغییرات فرهنگی و اجتماعی بستگی دارد. به طور کلی، مصرف گوشت قرمز در ایران در مقایسه با استانداردهای جهانی در سطح متوسطی قرار دارد.

چندی قبل دبیر انجمن واردکنندگان فرآورده‌های خام دامی اعلام کرد، بر اساس آمارهای غیررسمی میزان مصرف گوشت در کشور بین 850 هزار تا یک میلیون تن در سال است، که از نظر ما این آمارها نمی‌تواند چندان درست باشد و برآوردهای ما کمتر از این مقدار را نشان می‌دهد؛ شاید در سال‌های گذشته میزان مصرف بیشتری داشتیم، اما کم کم میزان مصرف گوشت از سال 1400 به بعد کمتر هم شد، به‌ گونه‌ای که بر اساس برآوردهای ما از میزان واردات و دام کشتار شده، کمتر از 600 هزار تن گوشت قرمز اعم از دام سبک و سنگین در کشور مصرف می‌شود.

وی  تصریح کرد: در سال‌های پاندومی کرونا و پس از آن، اعداد و ارقامی که به آن دست پیدا کردیم، مصرف کمتر از  600 هزار تن را نشان می‌دهد. بانک مرکزی سرانه مصرف گوشت قرمز را حدود 700 گرم برای هر نفر ایرانی اعلام کرده که بر این اساس هم با توجه به جمعیت کشور به رقم مصرفی حدود 600 هزار تن در سال می‌رسیم.

سهم 24 درصدی گوشت در سبد مصرف خانوار

 بررسی طرح هزینه خانوار در سال 1402 نشان میدهد چه در خانوار روستایی و چه در خانوار شهری، حدود 24 درصد از سبد خوراکی مصرفی خانوارها شامل انواع گوشت قرمز و سفید می‌شود.

بررسی واردات انواع گوشت به کشور/ آمارهای گمرک چه می‌گوید؟

به دلیل نوسانات در تولید داخلی و نیاز به تأمین تقاضای بازار، ایران بخشی از نیاز خود به گوشت قرمز را از طریق واردات تأمین می‌کند. کشورهای مختلفی از جمله برزیل، استرالیا و برخی کشورهای اروپایی از جمله تأمین‌کنندگان اصلی گوشت وارداتی به ایران هستند.

ترخیص 126 هزار تن انواع گوشت قرمز در نیمه اول سال

همانطور که اشاره شد بعداز سیاست حذف ارز ترجیحی دولت طی بیش از یک سال گذشته، با هدف کنترل افزایش قیمت گوشت قرمز و مهم تر از آن، تامین این کالای اساسی با قیمت مناسب برای اقشار کم برخوردار، نسبت به واردات مستمر و روزانه گوشت گرم قرمز گوسفندی و گوساله با قیمت های مناسب و عرضه آن در میادین تره بار و فروشگاه های زنجیره ای استان تهران و برخی استان های منتخب اقدام کرد.

براساس آمار گمرک ایران در 6 ماهه نخست سال حدود 126 هزارتن گوشت گرم و منجمد  ترخیص شده است. ارزش این میزان واردات حدود 739 میلیون و 900 هزار دلار بوده است که نسبت به مدت مشابه سال قبل 4 برابر رشد داشته است.

گوشت قرمز در سفره مردم، به معنای امنیت غذایی است، از این رو تجدیدنظر در سیاست‌گذاری‌ها با هدف برگرداندن گوشت قرمز به سفره مردم باید انجام شود.

چرا بازار بهم ریخت؟ افزایش معنادار قیمت گوشت با وجود واردات!

حدود دو هفته قبل  دادرس مدیرعامل اتحادیه دام سبک اعلام کرده است،  با توجه به افزایش 4 برابری واردات، علت کمبود گوشت در مغازه ها به نبود نظارت می گردد چراکه شنیده ها حاکی از آن است که این گوشت‌ها در خارج از شبکه توزیع می‌شود که با اصلاح سیاست های نظارتی این مشکلات مرتفع می شود.

بنابر آمار قیمت هرکیلو بره نر 50 کیلویی از 320 هزارتومان ابتدای سال به 260 تا 270 هزارتومان کاهش یافته است. علی رغم شرایط مساعد تولید دام و افزایش حجم واردات گوشت قرمز، اما قیمت گوشت در بازار افزایش معناداری داشته  که این امر کاملا غیرطبیعی است.

کشتار دام مولد به دلیل جهش نرخ ارز؛‌ عامل بحران گوشت در 1402

بازار گوشت کشور در سال قبل نیز به مراحل بحرانی رسیده بود. در ان مقطع رییس اتحادیه گوشت گوسفندی گفته بود، علت به هم ریختگی بازار گوشت قرمز طی ماه‌های اخیر، به کشتار دام مولد دو تا سه سال گذشته باز می‌گردد که به دلیل خشکسالی‌های پی در پی و کمبود نهاد در بازار تولیدکنندگان توان نگهداری از دام‌های خود را نداشتند؛ بنابراین به ناچار دام‌ها را روانه کشتارگاه‌ها کردند که همین امر باعث شده امروز کشور با کمبود دام روبرو شود.

لازم به ذکر است، دولت سیزدهم ، با هدف کنترل افزایش قیمت گوشت قرمز و مهم‌تر از آن، تامین این کالای اساسی با قیمت مناسب برای اقشار کم برخوردار، نسبت به واردات مستمر و روزانه گوشت گرم قرمز گوسفندی و گوساله با قیمت‌های مناسب و عرضه آن در میادین تره‌بار و فروشگاه‌های زنجیره‌ای استان تهران و برخی استان‌های منتخب اقدام نمود.

این در حالی است که یکی از تاکیدات مسعود پزشکیان، رئیس جمهور در زمان انتخابات ریاست جمهوری مبنی بر نارضایتی مردم از گرانی گوشت قرمز بود و اخیرا نیز در دیدار با کارآفرینان اعلام کرد: «تامین معیشت مردم از وظایف اصلی ما است و باید همه موانعی که معیشت مردم را به خطر انداخته، از سر راه برداریم.»

بحران تنظیم بازار مهر ماه و احتمال جراحی جدید در تخصیص ارز به گوشت قرمز

همزمان با مطرح شدن گزارشهایی درخصوص کمبود گوشت قرمز با شروع فصل پاییز، بررسی‌های میدانی  حاکی از آن بود که طی چند هفته اخیر، جریان تامین گوشت قرمز یارانه‌ای (گوشت گوسفندی تنظیم بازار) در کشور تقریبا قطع شده و اکثر فروشگاه‌های زنجیره‌ای خالی از گوشت قرمز شده‌ بودند.

سناریو ناترازی گوشت منتفی است/مشکل عدم عرضه به هنگام است

 برآوردهای کلی نشان می دهد اگر سالیانه تا 600 هزار تن مصرف گوشت در کشور وجود داشته باشد، با توجه به تولید حدود 400 الی  450 هزار تنی و همچنین واردات بین 150 تا 200 هزار تنی عملا ناترازی جدی در بازار گوشت کشور نباید وجود داشته باشد. به عبارت دیگر هرچند بعد از حذف ارز ترجیحی 4200 تومانی بین تولید و مصرف گوشت فاصله قابل توجهی ایجاد شده است اما در طی ماههای اخیر از طریق واردات این فاصله بسیار کاهش یافته است.

سوالی که در اینجا وجود دارد این است که با وجود کاهش ناترازی، دلیل کمبود و افزایش قیمت در بازار گوشت از کجا ناشی شده است؟ براوردها نشان میدهد در مقاطعی با بهم ریختگی واردات یا از محل عدم تخصیص به موقع ارز و یا با اختلالات بیرونی مانند آنچه که در مهر ماه در خصوص مسیر هوایی واردات گوشت قرمز رخ داد، زمینه برای ایجاد التهاب در بازار حساس گوشت ایجاد شده است.

تنظیم بازار گوشت در 1404 با کدام دست فرمان؟

به هر ترتیب امارها نشان میدهد فعلا وضعیت قابل اتکایی در خصوص حذف واردات گوشت قرمز وجود ندارد و این امارها در سیاست گذاری تنظیم بازار گوشت در سال بعد باید مد نظر قرار گیرد.

توجه به این نکته هم ضروری است که در سال بعد هم میزان تخصیص ارز ترجیحی 3 میلیارد دلار کاهش یافته و هم نرخ تخصیص ارز ترجیحی با رشد 35 درصدی به 38500 تومان به ازای هر دلار خواهد رسید. همین دو عامل به خودی خود عامل رشد قیمت گوشت تولید داخل و وارداتی در سال بعد خواهد بود و نباید چالش جدیدی از طریق پیاده سازی طرح های بی پشتوانه مانند تخصیص ارز دو نرخی به مردم از این ناحیه وارد شود.

به عبارت دیگر هرگونه اقدام حساب نشده در حوزه تخصیص ارز می تواند منجر به شوکهای ناخواسته قیمتی شود که معیشت مردم را با چالش بیشتری مواجه می‌کند.