وجود خلاهای قانونی در مقابله با آتش سوزی جنگل ها و مراتع کشور

به گزارش رکنا از روابط عمومی مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، دفتر مطالعات زیربنایی این مرکز در گزارشی با عنوان «ارائه چارچوب تقنینی مقابله با آتش‌سوزی جنگل‌ها و مراتع کشور با تأکید بر تجربیات جهانی» آورده است که طی سالیان اخیر هرچند اقدامات متعددی جهت مقابله با آتش سوزی‌های جنگل‌ها و مراتع انجام‌شده، اما مقابله با آتش‌سوزی دارای ابعاد مختلف فنی، فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی است و سازمان منابع‌طبیعی و آبخیزداری کشور در کنار سازمان حفاظت محیط زیست به‌تنهایی نمی‌توانند از عهده انجام تمام عملیات حفاظتی، حمایتی و اطفای آتش‌سوزی جنگل‌ها و مراتع بر بیایند. 

این گزارش بیان می‌کند که بررسی پیشینه تقنینی در این حوزه نشان‌می‌دهد که هرچند قانون‌گذار در قوانین مختلفی نظیر قانون حفاظت و بهره برداری از جنگل‌ها و مراتع، قانون شکار و صید، قانون افزایش بهره وری بخش کشاورزی و منابع‌طبیعی، قانون هوای پاک و قانون مجازات اسلامی سعی کرده است نسبت به مدیریت و مقابله با آتش سوزی‌های جنگل‌ها و مراتع ضوابطی تعیین کند، اما کماکان احساس می‌شود، در بسیاری از موضوعات خلأهای قانونی وجود دارد. 

در این گزارش مطرح می‌شود که نظر به گذشت بیش از ۵۷ سال از تصویب قانون حفاظت و بهره برداری از جنگل‌ها و مراتع به‌عنوان قانون مادر در این حوزه، وجود تجارب مفید در برخی کشورها در زمینه مقابله با آتش‌سوزی جنگل‌ها و مراتع و همچنین پدیدار شدن مسائل نوظهور تأثیرگذار بر مدیریت عرصه‌های منابع‌طبیعی نظیر تغییر اقلیم ضرورت ارائه چارچوب تقنینی برای مدیریت و مقابله با آتش‌سوزی جنگل‌ها و مراتع با استفاده از تجربیات جهانی، بیش از پیش احساس می‌شود. 

این گزارش توضیح می‌دهد که تحلیل مفهومی قوانین کشورهای آفریقای جنوبی، ترکیه و فرانسه بیانگر آن است که در مجموع می‌توان مفاهیم و مقوله‌های تقنینی مقابله با آتش‌سوزی را در سه محور اصلی شامل اقدامات قبل از آتش سوزی به‌همراه جرائم و مجازات‌ها، اقدامات حین آتش‌سوزی و اقدامات پس از اطفای حریق طبقه بندی کرد که البته سه محور اول، یعنی اقدامات قبل، حین و بعد از اطفای حریق خود نیز به زیر محورهای تعیین مناطق پرخطر و رتبه بندی خطر آتش‌سوزی، انجمن‌های حمایت در برابر آتش، پاک‌سازی، پاک‌تراشی، آتش بر، استفاده از آتش کنترل شده پیشگیرانه، محدودیت‌ها، مقررات و اقدامات پیشگیرانه جرائم و مجازات‌ها قابل تقسیم است. 

این گزارش ادامه می‌دهد که براساس مطالعه تطبیقی صورت‌گرفته، پیشنهادهای تقنینی مقابله با آتش‌سوزی در جنگل‌ها و مراتع که برگرفته از صرفاً تحلیل قوانین موضوعه کشورهای ایران، فرانسه، ترکیه و آفریقای جنوبی است، در گزارش حاضر ارائه شده که شامل این موارد می‌شود؛ ۱. پهنه بندی مناطق دارای خطر آتش‌سوزی، ایجاد یک سامانه رتبه بندی ریسک و خطر آتش‌سوزی، مخابره نظام‌مند و مستمر هشدار آتش‌سوزی، ۲. مطالعه، تدوین و تصویب طرح‌های مقابله با تاش سوزی با ملاحظه کلیه تجهیزات پایش و اطفای حریق، ۳. الزام کلیه دستگاه‌های مرتبط نظیر وزارت نیرو، وزارت راه و شهرسازی نسبت به پاک‌سازی، پاک‌تراشی و حفظ وضعیت پاک‌تراشی شده، ۴. تعیین ضوابط حریم اعم از شعاع استقرار کاربری‌های مختلف (نظیر تجاری، کشاورزی، صنعتی و مسکونی) در مجاورت جنگل‌ها، ۵. ایجاد آتش بر در مناطق دارای خطر آتش‌سوزی به‌منظور کاهش گیاهان قابل اشتعال با هدف کم کردن احتمال آتش‌سوزی و محدود کردن انتشار آتش سوزی‌ها، ۶. ایجاد انجمن‌های حمایت در برابر آتش متشکل از مجریان طرح‌های جنگل داری و مرتع داری و ایجاد شرکت‌های تخصصی مبارزه با آتش با استفاده از ظرفیت سازمان‌های مردم‌نهاد محیط زیستی و بسیج مردمی، ۷. انجام عملیات اصلاحی، بهداشتی در اراضی سوخته جنگلی و مرتعی شامل برداشت و حذف درختان سوخته، نیم سوخته و ضعیف شده و خروج آن از عرصه یا تبدیل آن به زغال به‌منظور آماده سازی عرصه‌ها برای بازسازی سرزمین و احیا از طریق باز جنگل کاری و استقرار گونه‌های قبلی یا جنگل کاری با گونه‌های مقاوم به آتش و ۸. اصلاح جریمه متناسب ضمن توجه به وضعیت معیشتی دامداران ایرانی در صورت تخطی از ممنوعیت‌های چرای دام پس از آتش‌سوزی.