فصل هفت منشور سازمان ملل متحد چیست و قرار گرفتن در آن چه عواقبی دارد؟

فرارو- در روزهای گذشته چهارمین قطعنامه شورای حکام آژانس بین اللملی انرژی اتمی علیه برنامه صلح‌آمیز هسته‌ای ایران صادر شد که از نظر برخی تحلیل گران می‌تواند زنگ خطری برای ارجاع پرونده ایران به شورای امنیت بر اساس فصل هفتم منشور سازمان ملل متحد باشد. اما فصل هفتم منشور سازمان ملل چیست و قرار گرفتن در آن چه پیامدهایی برای یک کشور دارد؟ 

فصل هفت منشور سازمان ملل متحد چیست و چه می‌گوید؟ 

به گزارش فرارو، منشور سازمان ملل متحد یک معاهده حقوقی است و مانند سایر معاهدات قانونی، تعهداتی را برای طرفین به وجود می‌آورد، به این معنا که دولت‌های عضو متعهد شده‌اند که مفاد منشور سازمان ملل را بپذیرند و اجرا کنند.

فصل هفتم (Chapter VII of the United Nations Charter) منشور سازمان ملل متحد اختیارات شورای امنیت را برای حفظ صلح بیان می‌نماید و به این شورا اجازه می‌دهد تا «وجود هرگونه تهدیدی برای صلح، نقض صلح یا اقدام تجاوزگرانه» را تعیین کند و اقدامات نظامی و غیر نظامی را برای «برقرای صلح و امنیت بین المللی انجام» دهد. 

فصل هفتم از آنجایی در منشور سازمان ملل متحد اهمیت دارد که مکانیسم اجرایی دارد و شورای امنیت به عنوان زیر مجموعه سازمان ملل از آن برای محدود کردن کشورها استفاده می‌نماید. شورای امنیت بعد از بررسی شرایط و تصویب آن به عنوان یک تهدید ابتدا با تصمیمات غیر نظامی مانند تحریم اقتصادی و سیاسی از پیچیده‌تر شدن شرایط جلوگیری می‌کند سپس در صورت تشخیص کافی نبودن اقدامات از نیروی نظامی برای برقراری صلح استفاده می‌کند. 

مهمترین مفاد فصل هفت منشور سازمان ملل متحد

در ماده ۳۹ فصل هفت منشور سازمان ملل متحد آمده است که شورای امنیت وظیفه تشخیص هر گونه تهدید برای صلح را دارد که شامل نقض صلح و اقدام تجاوزکارانه است و تصمیم بگیرد که چه اقداماتی بر اساس ماده‌های ۴۱.۴۲ برای حفظ، احیای صلح و ثبات بین المللی ضروری است.

بر اساس ماده ۴۱فصل هفتم، شورای امنیت ممکن است تصمیم بگیرد که چه معیارهایی بدون توسل به نیروی نظامی، برای اثرگذاری بر تصمیماتش به کار گرفته می‌شود و از کشورهای عضو بخواهد از چنین معیارهایی استفاده نمایند. این معیارها و اقدامات ممکن است وقفه کامل یا نسبی روابط اقتصادی در قالب تحریم، ارتباطات هویی، دریایی، راه آهن و پست باشد. قطع روابط دیپلماتیک به صورت موقت یا دائم نیز از از اقداماتی است که شورای امنیت از آن استفاده می‌کند.

ماده ۴۲ فصل هفت منشور سازمان ملل متحد مهمترین ماده است که بر اساس آن اگر شورا تشخیص دهد اقدامات صلح‌آمیز بر اساس ماده ۴۱ کافی نبوده است می‌تواند با استفاده نیروی دریایی، هوایی و زمینی کشورهای عضو اقدام به برقراری صلح نماید که این اقدام ممکن است شامل صف آرایی، محاصره و حمله هوایی و دریایی باشد. 

منظور از اعضا نیز در این ماده کشورهای بزرگ و قدرتمند و تصمیم گیرنده‌های شورای امنیت هستند که معمولا بودجه نظامی هنگفتی دارند. 

عواقب قرار گرفتن نام کشورها در ذیل فصل هفت منشور سازمان ملل

منشور سازمان ملل متحد یک معاهده حقوقی است و مانند سایر معاهدات قانونی، تعهداتی را برای طرفین به وجود می‌آورد، به این معنا که دولت‌های عضو متعهد شده‌اند که مفاد منشور سازمان ملل را بپذیرند و اجرا کنند. 

همانطور که گفته شد، شورای امنیت بر اساس شرایط ساختار بین الملل اقداماتی را برای حفظ صلح انجام می‌دهد. اگر به نظر برسد کشوری شرایط صلح جهانی را به خطر می‌اندازد، ذیل ماده ۷ شورای امنیت قرار می‌گیرد و بر اساس مواد ۴۱ و ۴۲ با آن برخورد می‌شود. در صورت تصویب قطعنامه‌ای علیه یک کشور، برای سایر کشورهای عضو لازم الاجراست و بر اساس آن باید رفتار شود.

اگر کشوری ذیل ماده ۴۱ فصل ۷ قرار گیرد از سوی کشورهای عضو با تحریم‌های سیاسی، اقتصادی، ارتباطی و نظامی مواجه می‌شود. اگر بر علیه کشوری نیز قطعنامه‌ای بر اساس ماده ۴۲ فصل ۷ تصویب شود، کشورهای عضو اقدام نظامی انجام خواهند داد، به همین دلیل دولت‌ها با استفاده از مذاکره و روابط دیپلماتیک از تصویب قطعنامه علیه خود جلوگیری می‌کنند.

سیاست باج‌گیری

یک نماینده مجلس در این خصوص گفته است: وضعیت برنامه هسته‌ای صلح آمیز ایران به کرات برای آژانس اثبات شده است و اگر غیر از این بود و نسبت به محل‌هایی که امروز تلاش می‌کنند پرونده سیاسی تشکیل دهند سؤال داشتند، پای برجام را امضا نمی‌کردند. لذا خود آنها نیز به سیاسی بودن پرونده واقف هستند و قطعنامه را به شورای امنیت نمی‌برند، فقط از آن به عنوان ابزار چانه زنی استفاده می‌کنند تا در خلاء عدم انجام تعهدات خود در چارچوب برجام، ایران را وادار به تعهدات فراپادمانی کرده و باج گیری کنند.»